Vỡ túi phình động mạch chủ bụng Túi phình động mạch chủ bụng nổi gồ pdf

Vỡ túi phình động mạch chủ bụng

Túi phình động mạch chủ bụng nổi gồ lên thành bụng - Ảnh do BS cung cấp

Là biến chứng cần được phát hiện sớm, ngăn ngừa kịp thời bởi tỉ lệ tử vong
khá cao, kể cả khi đã được mổ cấp cứu.
Phình động mạch chủ bụng (ĐMCB) là tình trạng có một đoạn động mạch
chạy qua phần bụng giãn quá mức, với đường kính ngang tại vị trí giãn lớn hơn
chỗ bình thường ít nhất 1,5 lần. Phình ĐMCB là bệnh lý ở người lớn tuổi, nam gặp
nhiều hơn nữ. Trên 90% các trường hợp là phình ĐMCB dưới động mạch thận, mà
nguyên nhân chính là do xơ vữa động mạch.
Thành mạch suy yếu
Nghiên cứu trong cộng đồng cho thấy tỉ lệ phình ĐMCB của người cao tuổi
khoảng 2% ở các nước phương Tây và khoảng 1% ở VN. Ước tính cứ 3-8 bệnh
nhân phình ĐMCB nam mới gặp một bệnh nhân nữ. Người ta cho rằng phình
ĐMCB có tính gia đình và rõ nét nhất là ở giới nữ. Trong trạng thái bình thường,
ĐMCB có tính bền vững cao nhờ cấu tạo đặc biệt của lớp giữa thành mạch tạo tính
đàn hồi và độ vững chắc. Những đặc tính này sẽ bị mất đi nếu có những tác động
làm tăng áp lực từ bên trong lòng mạch như cao huyết áp và tổn thương thành
mạch như xơ vữa, nhiễm trùng, chấn thương, thoái hóa, rối loạn chuyển hóa
Phình ĐMCB diễn tiến thầm lặng và khá thất thường. Mỗi năm, kích thước túi
phình ĐMCB tăng trung bình khoảng 0,5cm. Túi phình ĐMCB khoảng 5cm chiều
ngang là cần phải can thiệp phẫu thuật nhằm tránh các biến chứng nguy hiểm. Túi
phình ĐMCB càng lớn, khả năng vỡ càng cao, tuy nhiên vẫn có thể gặp các trường
hợp túi phình nhỏ vỡ.

Tử vong cao
Trong hai biến chứng thường gặp của phình ĐMCB là tắc mạch ngoại biên
và vỡ túi phình thì biến chứng sau nguy hiểm hơn, gây tử vong cao. Trên thế giới,
kể từ thành công đầu tiên trong phẫu thuật phình ĐMCB vỡ vào năm 1954 tới nay,
mặc dù đã có nhiều tiến bộ trong phẫu thuật, gây mê hồi sức, chăm sóc sau mổ

nhưng tử vong sau mổ ở các bệnh nhân bị vỡ túi phình còn lên đến 30-70%.
Khoảng một nửa số bệnh nhân tử vong trước khi kịp nhập viện do sốc mất máu
nặng. Ở một nửa còn lại, 24% bệnh nhân sẽ tử vong trước khi các bác sĩ có thể can
thiệp phẫu thuật do sốc không hồi phục và 42% tử vong do các biến chứng trầm
trọng trong và sau mổ, nhất là các biến chứng về tim mạch, rối loạn đông máu, suy
đa cơ quan. Như vậy vấn đề cần quan tâm nhằm tăng hi vọng sống cho các bệnh
nhân phình ĐMCB là làm sao giảm tỉ lệ vỡ túi phình. Điều đó cũng có nghĩa phải
tăng khả năng tầm soát phát hiện sớm, đồng thời quản lý theo dõi chặt chẽ các
trường hợp phình ĐMCB đã được phát hiện và can thiệp ngoại khoa thích hợp.

Việc phát hiện sớm phình ĐMCB có thể thực hiện qua thăm khám định kỳ,
siêu âm mạch máu. Cần nâng cao sự hiểu biết của người dân về nguy cơ gây bệnh,
các biểu hiện thông thường có thể gặp trong các giai đoạn của bệnh cũng như các
biến chứng tắc mạch ngoại biên hay vỡ túi phình. Đau bụng ở bệnh nhân có phình
ĐMCB rất có thể là triệu chứng báo hiệu túi phình sắp vỡ hay vỡ.
Chỉ định điều trị nội khoa và theo dõi định kỳ được đặt ra đối với các
trường hợp phình ĐMCB có kích thước nhỏ và chưa có biến chứng. Thăm khám
lâm sàng và siêu âm mạch máu định kỳ 3 tháng hoặc 6 tháng/lần là cần thiết. Việc
sử dụng thuốc và điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt của người bệnh cũng rất
quan trọng nhằm ngăn chặn sự phát triển của túi phình. Đối với tình huống phình
ĐMCB dọa vỡ hoặc vỡ, điều quan trọng là phát hiện càng sớm càng tốt và kịp thời
đưa người bệnh tới các trung tâm ngoại khoa.

3 yếu tố nguy cơ
Qua nhiều nghiên cứu mới đây đã gợi ý có ba yếu tố nguy cơ có thể dự báo
trước tình trạng vỡ túi phình ĐMCB:
+ Đường kính túi phình lớn. Nếu đường kính = 4cm, tỉ lệ vỡ (trong 5 năm)
ít nhất 15%. Khi đường kính vượt quá 7cm, tỉ lệ vỡ lên tới 95%.
+ Huyết áp tâm trương cao.
+ Có bệnh lý phổi mãn tính tắc nghẽn phế quản.

Khi không có yếu tố nguy cơ nào kể trên, trong 5 năm tỉ lệ vỡ phình ĐMCB
chiếm 2%, trái lại khi xuất hiện cả ba yếu tố này, tỉ lệ vỡ phình ĐMCB lên đến
100%.

PGS.TS CAO VĂN THỊNH