CÁC CHẤT DẪN TRUYỀN THẦN KINH (Kỳ 1) ppt

CÁC CHẤT DẪN TRUYỀN THẦN KINH
(Kỳ 1)

I. KHÁI NIỆM
1. Chất dẫn truyền thần kinh:
* Các chất được coi là chất dẫn truyền thần kinh nhất thiết phải đạt các tiêu
chuẩn:
- Là chất được tổng hợp trong các neuron.
- Là chất từ neuron tiền synapse, sẽ được giải phóng vào khe synapse khi có
sự khử cực.
- Khi được đưa vào cơ thể như một loại thuốc, chúng sẽ bắt chước tác dụng
của chất dẫn truyền thần kinh nội sinh.
- Có một cơ chế cho sự chuyển thải bay lên làm mất hoạt tính của chất dẫn
truyền đó tại các neuron và khe synapse.
- Sự dẫn truyền các xung đột thần kinh bao gồm sự giải phóng một chất dẫn
truyền từ 1 neuron và sự gắn kết phân tử chất dấn truyền đó vào receptor các
neuron khác.
* Quá trình dẫn truyền hoá học này đã bị tác động bởi hầu hết các thuốc
được sử dụng trong tâm thần:
- Tất cả các thuốc chống loạn thần (ngoại trừ Clozapine) đều phát huy tác
dụng bằng việc ức chế các receptor D
2
của Dopamine.
- Tất cả các thuốc chống trầm cảm đều có tác dụng làm tăng cường số
lượng serotonin, norepine (hoặc cả 2 loại) ở khe synapse.
- Tất cả các thuốc giải lo âu đều có tác dụng làm tăng cường số lượng
serotonin, norepine (hoặc cả 2 loại) trên các receptor GABA.

2. Các chất điều biến và hormon thần kinh:
"Chất dẫn truyền thần kinh" là thuật ngữ được sử dụng phổ biến khi đề
cập đến các tín hiệu hoá học xảy ra giữa các neuron. Tuy nhiên "chất điều biến

thần kinh" và "hormon thần kinh" cũng được sử dụng trong một số trường hợp để
nhấn mạnh một số đặc tính đặc biệt:
- Tác dụng của các chất điều biến thần kinh: Điều chỉnh đáp ứng của
neuron đối với các chất dẫn truyền thần kinh. Tác dụng điều biến này có thể kéo
dài hơn sự hiện diện của chất dẫn truyền thần kinh đó. Nghĩa là các chất điều biến
thần kinh ít liên quan trực tiếp đến ức chế hay hoạt hoá neuron.
- Chất hormon thần kinh: Là chất được giải phóng vào máu thay vì vào
khoang ngoài neuron trong não. Một khi đã vào máu chúng có thể đi vào khoang
ngoài neuron gây tác dụng trên neuron.

3. Luật Dale - Feldberg:
Theo luật này một neuron chỉ tiết ra chính một chất dẫn truyền thần kinh
trong mọi quá trình, xung đột. Hiện nay người ta thấy rằng trong một neuron cùng
tồn tại nhiều chất dẫn truyền. Phổ biến nhất là từng cặp chất peptide. Một số
neuron có thể có nhiều chất dẫn truyền thần kinh cùng tồn tại trong một sợi trục
thần kinh.
Tuy nhiên luật Dale - Feldberg vẫn đúng: trong các neuron có nhiều chất
dẫn truyền thì chính xác các chất dẫn truyền đó được giải phóng trong mọi quá
trình xung đột của nó. Điều quan trọng là phải chăng số lượng chất dẫn truyền
được giải phóng sẽ điều hoà hoạt động dẫn truyền hay còn có các yếu tố, cơ chế
nào khác nữa?.

4. Phân loại chất dẫn truyền thần kinh:
Có 3 dạng chính của chất dẫn truyền thần kinh trong não là:
- Các Amine sinh học (biogenic amine): Là những chất được biết đến trước
tiên. Loại này chỉ có ở vài phần trăm các neuron.
- Các Acide amine (amino acide): Tồn tại ở 70% các neuron, song khó phân
biệt các acide amine ở hầu hết các loại protein với chính acide amine có tác dụng
là chất dẫn truyền thần kinh.
- Các peptide: Số lượng các peptide xong nhiều xong chỉ rất ít các peptide

đạt đủ 4 tiêu chuẩn của 1 chất dẫn truyền thần kinh.