Số phận con người Tiết 1

Đọc văn tiết 71:
SỐ PHẬN CON NGƯỜI
(M. Sô lô khốp)
A. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
Giúp học viên:
- Nắm được những nét khái quát nhất về cuộc đời và sự nghiệp của nhà văn Sô lô khốp.
- Hiểu được tính cách Nga qua ý chí, nghị lực và lòng nhân ái của người lính Xô viết thời hậu chiến.
- Bước đầu nhận thức được những đặc sắc nghệ thuật của truyện ngắn Sô lô khốp: sự đan lồng
các yếu tố hiện thực, trữ tình, sử thi.
B. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN:
- Sách giáo khoa, sách giáo viên, bài soạn, tư liệu bài học.
- Giáo án điện tử, máy chiếu.
C. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH
Giáo viên tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phương pháp: thuyết trình, đọc hiểu
trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi.
D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Ổn định tổ chức: kiểm tra sĩ số
2. Kiểm tra bài cũ: Phần kiểm tra bài cũ lồng vào việc kiểm tra sự chuẩn bị bài ở nhà
3. Giới thiệu bài mới:
GV: Để bắt đầu giờ học ngày hôm nay cô mời các em cùng lắng nghe một nhạc phẩm nổi
tiếng của nước Nga.
HS nghe nhạc.
GV: Các em vừa được thưởng thức giai điệu ngọt ngào của bài hát “Ca chiu sa” một nhạc
phẩm Nga nổi tiếng thời kì chiến tranh chống phát xít. Và trong chương trình văn học nước ngoài
THCS các em từng được làm quen với nền văn hoá, văn học Nga qua các tác phẩm: Ông lão đánh
cá và con cá vàng (P uskin),Thời thơ ấu (M.Goóc ki), Lòng yêu nước (Ilia Ê-ren-bua), Người thầy
đầu tiên (Trinzi Ai-ma-tốp). Có thể nói đó là những tác phẩm mang đậm những nét văn hoá Nga,
tính cách Nga, con người Nga. Để giúp các em thêm hiểu về nước Nga và cảm nhận sâu sắc hơn
về tâm hồn Nga hôm nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu một tác phẩm của nhà văn Nga nổi tiếng M.
Sô-lô-khốp với “Số phận con người” .
Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt

Hoạt động 1: Hướng dẫn HS tìm
hiểu phần tiểu dẫn
- HS làm việc với SGK:
GV: Hãy nêu những nét chính về
cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của
nhà văn Sô-lô-khốp?
- Giáo viên khái quát những ý cơ bản
bằng trình chiếu và bổ sung kiến thức
bằng hình thức thuyết giảng.
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả:
* Cuộc đời:
- Mi-khai-in A-lếch-xan-đrô-vích Sô-lô-khốp (1905 – 1984)
- Sinh ra ở thị trấn Vi-ô-sen-xcai-a thuộc tỉnh Rô-xtốp
trên vùng thảo nguyên sông Đông
- Từng làm nhiều nghề để kiếm sống, tự học và sáng tác
văn học.
- Tham gia cách mạng từ rất sớm, từng theo sát Hồng
quân trên nhiều chiến trường trong cuộc chiến tranh vệ
quốc vĩ đại.
* Sự nghiệp sáng tác:
- Ông để lại nhiều tác phẩm có giá trị lớn quen thuộc
với độc giả Việt Nam
+ Viết về vùng sông Đông như: tiểu thuyết Sông Đông
êm đềm (1925 – 1940), Đất vỡ hoang (1930 – 1959),
Truyện ngắn: truyện sông Đông, Thảo nguyên xanh.
+ Viết về chiến tranh: Số phận con người (1957).
=> được trao tặng nhiều giải thưởng cao quý, đặc biệt là
Giải thưởng Nô ben về văn học(1965).
GV: Chiếu bìa cuốn sách Số phận con

người
HS theo dõi SGK
GV: Phần tiểu dẫn cho em biết những
thông tin gì về tác phẩm ?
GV Mở rộng kiến thức bằng hình thức
thuyết giảng.
* Đánh giá chung
- Ông là nhà văn Nga lỗi lạc và được thế giới đánh giá
là một nhà văn lớn của thế kỉ XX
- Cuộc đời và sự nghiệp của Sô-lô-khốp gắn bó mật
thiết với chế độ Xã hội chủ nghĩa tại vùng đất sông
Đông trù phú, đậm bản chất văn hoá của người dân Cô-
dắc (những con người cần cù lao động, yêu quê hương
tha thiết, quý trọng mảnh đất của mình, đồng thời cũng
là những con người dũng cảm hào hiệp).
- Các tác phẩm mang đậm giá trị nhân đạo.
2. Tác phẩm
- Truyện ngắn “Số phận con người” được hoàn thành
năm 1957.
- Là cột mốc quan trọng mở ra hướng phát triển mới
cho văn học Nga
- Thể hiện cách nhìn mới về cuộc sống và chiến tranh một
cách toàn diện, chân thực.
- Thể hiện quan điểm nghệ thuật của nhà văn Sô-lô-
khốp: “ca ngợi nhân dân – người lao động, nhân dân –
người xây dựng, nhân dân anh hùng”
* Vị trí của đoạn trích: là phần kết thúc tác phẩm.
Hoạt động 2: Đọc - tóm tắt văn bản
GV: Bằng việc chuẩn bị bài ở nhà em
hãy tóm tắt lại tác phẩm?

GV: trình chiếu nội dung tóm tắt

II. Đọc – hiểu văn bản:
1. Tóm tắt tác phẩm:
- Xô-cô-lốp là một chiến sĩ Hồng quân, anh bị thương
trong chiến đấu, bị giặc bắt, tra tấn dã man.
- Trốn thoát về đơn vị thì nhận được tin vợ và hai con
gái đã bị bom của phát xít giết hại. Người con trai cả hi
sinh vào ngày chiến thắng.
-Anh giải ngũ trở về với nỗi đau mất mát, làm lái xe
vận tải. Xô-cô-lốp đã gặp và nhận chú bé Va-ni-a làm
con, chăm sóc, yêu mến.
- Anh lại rủi ro bị mất việc. Trái tim đau đớn, rệu rã,
anh vẫn cố gắng phấn đấu vì tương lai của Va-ni-a.
GV: Dựa vào nhan đề và nội dung
tóm tắt tác phẩm hãy nêu cảm nhận
ban đầu của em về tác phẩm?
HS: nêu cảm nhận
GV: chốt, nhấn mạnh
+ Miêu tả số phận bất hạnh đầy đau
khổ của con người trong và sau chiến
tranh.
+ Ca ngợi tấm lòng nhân hậu và ý chí
kiên cường của Xô-cô-lốp (một người
lính Nga).
GV dẫn dắt sang phần đọc - hiểu
* Cảm nhận chung:
Hoạt động 3: Đọc hiểu văn bản
HS đọc phần đầu đoạn trích: từ “Tôi đã
chôn trên đất người U-riu-pin-xcơ”

GV: Em hãy cho biết nội dung của đoạn
văn nói về điều gì?
HS: trả lời
2. Đọc - hiểu đoạn trích:
a. Hoàn cảnh và tâm trạng của Xô-cô-lốp sau khi
chiến tranh kết thúc:
GV: Để giúp các em tái hiện lại đoạn
văn bạn vừa đọc mời các em cùng xem 1
trích đoạn phim “Số phận con người”
( HS xem phim).

GV: Em hãy cho biết hoàn cảnh và tâm
trạng của Xô cô lốp sau khi chiến tranh kết
thúc được miêu tả qua chi tiết và hình
ảnh nào? Nêu cảm nhận của em về số phận
Xô-cô-lốp qua những chi tiết và hình ảnh
vừa tìm được.
HS: Trả lời
GV: Chốt kiến thức bằng sơ đồ, bình luận
GV: Em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu
tả của nhà văn qua đoạn văn vừa tìm hiểu?
HS: Nêu cảm nhận.
GV: Bình luận chốt kiến thức, liên hệ với
chiến tranh Việt Nam.: Với cách viết tôn
trọng sự thật và nghệ thuật miêu tả tâm lí
bậc thầy, chỉ một đoạn văn ngắn, nhà văn
đã giúp ta hình dung và cảm nhận sâu sắc
về hoàn cảnh và tâm trạng của một người
lính trở về từ cuộc chiến tranh tàn khốc nhất
trong lịch sử loài người. Từ số phận của Xô

– cô-lốp người đọc vỡ lẽ ra biết bao nhiêu
điều về chiến tranh: thì ra chiến tranh không
chỉ là khí phách anh hùng, lòng quả cảm, là
chiến tích chống xâm lược mà chiến tranh
còn là những đau đớn tột cùng về vật chất
và tinh thần mà con người phải chịu đựng,
những mất mát do chiến tranh gây nên
không dễ gì quên được. Những tổn thất mà
Xô-cô-lốp phải gánh chịu do chiến tranh
gây ra là những đau thương chung không
chỉ là của hàng triệu người dân Nga mà còn
là của nhân dân thế giới trong đó có Việt
Nam .
- Khi chiến tranh sắp kết thúc đứa con trai yêu quý – niềm
hi vọng cuối cùng của anh hi sinh: “Tôi đã chôn trên đất
người, đất Đức, niềm sung sướng và niềm hi vọng cuối
cùng của tôi”.
- Tâm trạng: “trong người tôi như có cái gì đó vỡ tung ra
Tôi trở về đơn vị như người mất hồn”
-> chiến tranh đã cướp đi của anh tất cả nhà cửa, gia đình,
để lại cho anh nỗi nhớ khôn nguôi và một trái tim tan nát.
- Được giải ngũ nhưng trở thành con người vô gia cư: “Về
đâu bây giờ? Chả nhẽ về Vô-rô-ne-giơ? Không được!”
->Vô-rô-ne-giơ không còn là quê hương của anh nữa.
Nguyên nhân khiến anh không trở về quê hương bởi ở đó
ghi dấu những mất mát không cùng của anh. Còn gì đau
đớn khi một người tha thiết với quê hương lại phải từ bỏ
quê hương.
-> Sự thật về chiến tranh
HS: đọc thầm đoạn trích từ “Hai vợ

chồng ai cho gì ăn nấy”
GV: Nội dung đoạn văn vừa đọc kể về
sụ việc gì?
GV: Trở về sau chiến tranh trước khi
gặp bé Va-ni-a cuộc sống của Xô-cô-
lốp như thế nào?
HS làm việc với SGK và trả lời
GV: Qua chi tiết Xô-cô-lốp thường
mượn rượu để giải sầu, em hãy nêu
cảm nhận của em về tâm trạng của
Xô-cô-lốp?
HS: Nêu cảm nhận
GV: Bình luận: Điều tất yếu khi
người ta buồn là sẽ tìm đến rượu và
b. Xô-cô-lốp nhận bé Va-ni-a làm con nuôi
* Trước khi gặp bé Va-ni-a:
+ Sống cùng với vợ chồng người bạn.
+ Tiếp tục làm lái xe sống như một người lao động bình
thường.
+ Thường mượn rượu để giải sầu
=> tâm trạng của Xô-cô-lốp vô cùng nặng nề, u uất.
Xô-cô-lốp cũng không phải là một
ngoại lệ. “Cũng dễ hiểu thôi” rượu đã
trở thành người đồng hành của anh
mỗi ngày sau khi kết thúc công việc.
Rượu giúp anh quên đi vị đắng của
cuộc đời nhưng cũng lại khiến anh rơi
vào bế tắc: nhận thức sự nguy hại của
rượu những anh không thể từ bỏ nó.
Hóa ra người lính dũng cảm, không dễ

dàng khuất phục trong chiến tranh khi
trở về cuộc sống đời thường lại có
những giây phút yếu mềm và mất đi
bản lĩnh như thế.
GV: đọc tác phẩm từ “Thế rồi một
hôm ai cho gì ăn nấy”
GV: Bé Va-ni-a đã gây ấn tượng đối
với Xô-cô-lốp như thế nào trong
những lần dừng chân ở hiệu giải khát?
HS: Trả lời
GV: Điều gì khiến anh đi đến quyết
định nhận Va-ni-a làm con ? chúng ta
theo dõi tiếp đoạn văn từ “Sang ngày
thứ tư… ta là bố của con” SGK/120
và trả lời câu hỏi.
HS: trả lời
GV: Hãy phân tích những diễn biến
tâm lí của Xô-cô-lốp qua những lần
gặp bé Va-ni-a và đi đến quyết định
nhận cậu bé làm con? Nhận xét nghệ
thuật miêu tả tâm lí nhân vật của Sô-lô-
khốp?
HS: trả lời
GV: khái quát bằng sơ đồ trình chiếu và
bình luận: Tâm hồn Xô-cô-lốp đang dần
hồi sinh. Tình yêu thương con trẻ đã khiến
tâm hồn anhtrở nênthanh thản vết thương
lòng như dịu lại. Phải chăng số phận của bé
Va-ni-a (một nạn nhân khác của chiến
tranh) đã khiến cho nỗi đau riêng của Xô-

cô- lốp tạm thời lắng xuống.
GV: Sự việc Xô-cô-lốp nhận bé Va-ni-
a mang ý nghĩa gì?
HS: phát biểu, thảo luận
GV: Chốt, nhấn mạnh
GV bình: Dẫu nỗi đau riêng vẫn con
chưa nguôi ngoai nhưng Xô-cô-lốp
vẫn quyết định cưu mang, đùm bọc,
che chở, mang đến hạnh phúc cho số
phận bất hạnh của bé Va-ni-a. Hành
động ấy của anh là minh chứng đầy
xúc động cho tính cách Nga, tâm hồn
* Nhận bé Va-ni-a làm con:
- Bé Va-ni-a: “mặt mũi bê bết nước dưa hấu, lem luốc,
bụi bặm, bẩn như ma lem, đầu tóc rối bù, cặp mắt cứ
như những ngôi sao sáng ngời sau trận mưa đêm”
- Xót thương bởi câu chuyện cảm động của bé Va-ni-a:
mồ côi cha mẹ, không nơi nương tựa.
- Không muốn cuộc đời của hai người “chìm nghỉm
riêng rẽ được”
=> quyết định nhận làm con.
- Tâm trạng của Xô-cô-lốp: thấy thích, rồi “bắt đầu thấy
nhớ nó, cố chạy xe cho nhanh để về gặp nó”, thấy cảm
động trước câu chuyện về cuộc đời của bé Va-ni-a, thấy
« Tâm hồn bỗng nhẹ nhõm và bừng sáng lên ».
=> tìm lại được cảm giác thanh thản trong tâm hồn.

* Ý nghĩa :
- Ca ngợi lòng nhân ái của Xô-cô-lốp một người lính
Nga.

- Cho thấy sức mạnh của tình yêu thương giữa con
người với con người. Tình yêu thương có thể làm vợi đi
nỗi đau thương mất mát. Tình yêu thương có thể giúp
cho người gần người hơn.
Nga.
4. Củng cố:

GV: Em có nhận xét gì về tâm trạng của Xô-cô-lốp trước và sau khi nhận bé Va-ni-a?
HS: Có sự chuyển biến từ u uất, nặng nề, bế tắc, tuyệt vọng trở nên nhẹ nhõm thanh thản.
GV: bình luận kết hợp trình chiếu
Để giúp HS cảm nhận sâu sắc bài học và có hướng tìm hiểu nội dung đoạn trích trong tiết 2
GV cho HS xem trích đoạn phim “Số phận con người”
5. Dặn dò:

- Nắm những nét khái quát về tác giả, tác phẩm.
- Phân tích diễn biến tâm trạng của nhân vật Xô-cô-lốp
-Tiếp tục chuẩn bị nội dung bài học cho tiết sau theo sự gợi ý trên