Tiết 79-80 Số phận con người

Trường THPT Tam quan N ă m h ọ c 2008-2009
Tiết : 79-80 Đọc văn:
Ngày soạn : 30 . 02 . 2010 ( Mikhail Sôlôkhôp)
A. Mục tiêu :
- 1. Kiến thức :
+ Hiểu về con người và sáng tác của nhà văn hiệ thực
danh tiếng Sôlôkhôp.
+ “Số phận con người “ mở ra một cách nhìn mới đầy
nhân bản trong văn học Xôviết đối với chiến tranh.
- 2. Kó năng : Phân tích một đoạn văn.
- 3. Thái độ : Lòng tin yêu trân trọng con người , cảm thông
với những bất hạnh của đồng loại.
B. Phương pháp dạy học : Diễn giảng, phát vấn, đọc hiểu.
C . Chuẩn bò của thầy và trò :
Chuẩn bò của thầy : Soạn bài, đọc tài liệu, làm đồ dùng dạy học (tranh, mô hình, …)
Chuẩn bò của trò: Soạn bài, đọc trước sách giáo khoa, trả lời hệ thống câu hỏi, làm
bài tập, chuẩn bò tài liệu và đồ dùng học tập cần thiết.
D. Tiến trình giờ học :
1. Ổn đònh lớ p : (1phút)Kiểm tra só số, vệ sinh lớp .
2. Kiểm tra bài cũ : (5phút)
3. Bài mới :
Vào bài : (1phút) Sôlôkhôp là một nhà văn hiện thực vó đại của văn học Xôviết.
Với tác phẩm “Số phận con người”, Sôlôkhôp đã thể hiện một cái nhìn mới đầy
nhân bản về con người. Cho dù số phận có nghiệt ngã vì chiến tranh nhưng tác giả
vẫn tin ở tính cách Nga kiên cường và nhân hậu.
- Tiến trình bài dạy:
THỜI
GIAN
HOẠT ĐỘNG CỦA
GIÁO VIÊN
HOẠT ĐỘNG CỦA

HỌC SINH
NỘI DUNG KIẾN THỨC
15’
Hoạt động 1:
Gọi 1-2 học sinh tóm
tắt những nét chính
về cuộc đời và sự
nghiệp văn học của
Sôlôkhôp  giáo
viên củng cố bổ sung
ý .
Hoạt động 1:
Học sinh đọc sách
giáo khoa.
-A.S«-l«-khèp (1905-
1984) lµ nhµ v¨n X«-
viÕt lçi l¹c, ®ỵc vinh dù
nhËn gi¶i thêng Nobel
vỊ v¨n häc n¨m 1965
(«ng cßn ®ỵc nhËn gi¶i
thëng v¨n häc Lª-nin,
gi¶i thëng v¨n häc
qc gia).
-Cc ®êi vµ sù nghiƯp
cđa S«-l«-khèp g¾n bã
mËt thiÕt víi sù ra ®êi
cđa mét chÕ ®é- chÕ ®é
x· héi chđ nghÜa t¹i
vïng ®Êt S«ng §«ng trï
I. Giới thiệu :

1. Tác giả Sôlôkhôp :
(1905 – 1984)
- Sôlôkhôp sinh trưởng trong
một gia đình nông dân tại
một đòa phương vùng thảo
nguyên sông Đông.
- Sôlôkhôp học hết tiểu học ở
trường làng, có lên Mátxcơva
học vài năm rồi nghỉ về quê.
Sau đó (1923) lên Mátxcơva
sinh sống bằng đủ thứ nghề :
lao công, khuân vác, kế toán,
thợ xây…để sinh sống và để
thực hiện “giấc mơ viết văn”.
Ngữ văn 12 Cơ bản - 1 - GV : Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan N ă m h ọ c 2008-2009
10’
Gọi học sinh tóm tắt
tác phẩm
phó, ®Ëm b¶n s¾c v¨n
ho¸ ngêi d©n C«d¾c.
Lµ nhµ v¨n xt th©n
tõ n«ng d©n lao ®éng,
S«-l«-khèp am hiĨu vµ
®ång c¶m s©u s¾c víi
nh÷ng con ngêi trªn
m¶nh ®Êt quª h¬ng.
§Ỉc ®iĨm nỉi bËt trong
chđ nghÜa nh©n ®¹o cđa
S«-l«-khèp lµ viƯc quan

t©m, tr¨n trë vỊ sè phËn
cđa ®Êt níc, cđa d©n
téc, nh©n d©n còng nh
vỊ sè phËn c¸ nh©n con
ngêi.

Về giá trị bản dịch Số
phận con người và định
hướng khai thác
Truyện ngắn Số phận
con người của Sơ-lơ-
khốp được in lần đầu ở
Liên Xơ trên hai số báo
Sự thật ra ngày 31 – 12
- 1956 và ngày l - l -
1957. Tác giả ấp ủ ý đồ
sáng tác truyện ngắn
này trong mười năm
trời, vì thế chỉ trong
vòng một tuần lễ ơng đã
viết xong. Đây là một
tác phẩm tâm huyết,
trong đó thể hiện những
tư tưởng và tình cảm
lớn mà nhà văn nung
nấu trong nhiều năm về
số phận con người.
-Năm 1939 ông được bầu làm
viện só Viện Hàn lâm khoa
học Liên Xô.

1965 được tặng giải Nôben
về văn học với tác phẩm
“Sông Đông êm đềm”.
Tác phẩm của ông thường
toát lên tư tưởng nhân đạo
sâu sắc, nhân vật mạnh mẽ
đầy cá tính.
- Tác phẩm tiêu biểu : Sông
Đông êm đềm, Đất vỡ hoang,
Số phận con người
Sôlôkhôp là nhà văn hiện
thực xuất sắc đã làm rạng rỡ
nền văn học Xôviết.
2. Tác phẩm “Số phận con
người”
a. Tóm tắt :
Nhân vật chính là Andrây
Xôcôlốp. Anh có một cuộc
đời đau khổ. Chiến tranh thế
giới lần thứ hai bùng nổ
Xôcôlốp nhập ngũ rồi bò
thương, sau đó anh bò đày đọa
trong trại tập trung của phát
xít. Khi thoát được về với
quân ta anh nhận được tin vợ
và hai con gái bò giặc sát hại.
Người con trai duy nhất của
anh cũng đã nhập ngũ và
cùng anh tiến đánh Béclin.
Nhưng đúng vào ngày chiến

thắng con trai anh đã bò kẻ
thù bắn chết. Niềm hi vọng
cuối cùng của anh đã bò tan
vỡ.
Kết thúc chiến tranh Xôcôlốp
giải ngũ xin làm lái xe cho
một đội vận tải, và ngẫu
nhiên anh gặp chú bé Vania
bố mẹ bò chết trong chiến
tranh, chú sống bơ vơ không
nơi nương tựa. Anh nhận
Ngữ văn 12 Cơ bản - 2 - GV : Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan N ă m h ọ c 2008-2009
35’
Hỏi học sinh :
Qua tác phẩm tác giả
muốn tố cáo điều gì ?
ca ngợi gì ?

Hoạt động 2:
Hỏi học sinh :
Cuộc sống của
Xôcôlôp sau chiến
tranh được miêu tả
Hoạt động 2:
1. Nh©n vËt An-
®r©y X«-c«-lèp
- Hoµn c¶nh vµ t©m
tr¹ng An-®r©y X«-c«-
lèp sau chiÕn tranh:

- N¨m 1944, sau khi
tho¸t khái c¶nh n« lƯ
cđa tï binh, X«-c«-lèp
®ỵc biÕt mét tin ®au
®ín: th¸ng 6 n¨m 1942
vỵ vµ hai con g¸i anh
®· bÞ bän ph¸t xÝt giÕt
h¹i. NiỊm hi väng ci
cïng gióp anh b¸m vÝu
vµo cc ®êi nµy lµ A-
na-t«-li, chó häc sinh
giái to¸n, ®¹i ph¸o
binh, ®øa con trai yªu
q ®ang cïng anh tiÕn
®¸nh BÐclin. Nhng
Vania làm con, chú bé ngây
thơ tin rằng Xôcôlốp chính là
cha đẻ của mình. Xôcôlốp
yêu thương chăm sóc chú bé
thật chu đáo, và xem nó như
một nguồn vui lớn. Tuy vậy,
Xôcôlốp vẫn bò ám ảnh bởi
một nỗi đau buồn “nhiều khi
thức giấc thì gối đẫm nước
mắt”. Vì mất vợ, mất con cho
nên anh thường phải thay đổi
chổ ở. Dù thế, Xôcôlốp luôn
cố giấu không cho bé Vania
không thấy nỗi đau của mình.
b. Chủ đề :

-Tác phẩm phơi trần số phận
nghiệt ngã của con người
trong chiến tranh.
-Ca ngợi tấm lòng cao cả và
niềm tin bất diệt của con
người vào cuộc sống.
c.Xuất xứ : Đoạn trích ở
phần cuối tác phẩm . Nội
dung miêu tả hành vi tâm
trạng của Xôcôlốp trở về với
cuộc sống đời thường sau
chiến tranh .
II. ĐỌC- HIỂU :
1. Nhân vật Xôcôlôp :
Nhà cửa không còn, vợ con
chết vì bom đạn, phải đến
nhà bạn để ở nhờ  cô đơn,
trái tim suy kiệt, thể chất tồi
tệ.
Vẫn phải đối mặt với cuộc
sống đời thường : kiếm sống
vất vả.
Quyết đònh nhận Vania làm
con vì nó nói: bố chết trận,
mẹ bò bom chết trên tàu hỏa,
Vania không biết, không nhớ
mình từ đâu tới… Xôcôlôp
xúc động và quyết đònh
“không thể để cho mình với
Ngữ văn 12 Cơ bản - 3 - GV : Nguyễn Văn Mạnh

Trường THPT Tam quan N ă m h ọ c 2008-2009
như thế nào ?
Gợi ý : Vì sao
Xôcôlôp nhận Vania
làm con ?
 Thương Vania mồ
côi + đồng cảm.
Hỏi học sinh:
Vì chiến tranh mà
Vania rơi vào hoàn
cảnh như thế nào?
Tìm chi tiết miêu tả
tâm trạng, hành động
của Vania khi được
“gặp bố” Xôcôlôp ?
®ung s¸ng ngµy mång
9 th¸ng n¨m, ngµy
chiÕn th¾ng, 1 th»ng
thiƯn x¹ §øc ®· giÕt
chÕt mÊt An-n«-t«-li.
Anh ®· “ch«n niỊm
vui síng vµ niỊm hi
väng ci cïng trªn ®Êt
ngêi, ®Êt §øc”, “Trong
ngêi cã c¸i g× ®ã vì
tung ra” trë thµnh “ng-
êi mÊt h«n”. Sau khi
lÇn lỵt mÊt tÊt c¶ ngêi
th©n, X«-c«-lèp r¬i vµo
nçi ®au cïng cùc.

-Lêi t©m sù cđa anh khi
t×m ®Õn chÐn rỵu ®Ĩ dÞu
bít nçi ®au: “ph¶i nãi
r»ng t«i ®· thËt sù say
mª c¸i mãn nguy h¹i
Êy”. X«-c«-lèp biÕt râ
sù nguy h¹i cđa rỵu nh-
ng anh vÉn cø ng-
Lêi t©m sù Êy hÐ më sù
bÕ t¾c cđa anh.
-X«-c«-lèp kh«ng cÇm
®ỵc níc m¾t tríc h×nh
¶nh cËu bÐ Va-ni-a.
Nçi ®au kh«ng thĨ diƠn
t¶ thµnh lêi, chØ cã thĨ
diƠn t¶ b»ng nh÷ng giät
níc m¾t.
BiĨu d¬ng, ngỵi ca khÝ
ph¸ch anh hïng cđa
nh©n d©n, S«-l«-khèp
còng kh«ng ngÇn ng¹i
nãi lªn c¸i gi¸ rÊt ®¾t
cđa chiÕn th¾ng, nh÷ng
®au khỉ tét cïng cđa
con ngêi do chiÕn tranh
g©y nªn- søc tè c¸o
chiÕn tranh ph¸t xÝt
m¹nh mÏ cđa t¸c phÈm.
An-®r©y gỈp bÐ Vania
Gi÷a lóc ®ang l©m

vµo t©m tr¹ng bn
®au, bÕ t¾c, An-®r©y ®·
gỈp bÐ Va-ri-a, còng lµ
mét n¹n ®¸ng th¬ng
cđa chiÕn tranh. T¸c
nó chìm nghỉm riêng rẽ được”
 đồng cảm : cùng cô đơn
mất mát như nhau .
Sống với Vania : Xôcôlôp rất
thương con (mua quần áo, mũ
dép, tắm rửa…), anh hạnh
phúc, không còn cô đơn vì đã
có người để quan tâm, chăm
sóc trái tim hồi sinh
Hai bố con đến Kasarư : vì bò
tước bằng lái xe và “nỗi đau
buồn không cho tôi ở lại lâu
mãi một chỗ được”
Bi kòch đời sống nội tâm : hầu
như đêm nào cũng khóc và
chiêm bao thấy người thân,
nhưng anh luôn vượt lên để
có sức mạnh bước tiếp.
Xôcôlôp – một con người
kiên cường và nhân hậu, phi
thường ngay trong sự bình
thường.
2. Bé Vania :
Một đứa trẻ mồ côi, không
người thân thích, sống lang

thang, vạ vật ở quán ăn, lem
luốc, bẩn thỉu… nhưng ngây
thơ, trong sáng.
Khi được Xôcôlôp nhận làm
con, nó thực sự vui mừng
hạnh phúc :
“Nó nhảy chồm lên cổ tôi,
hôn vào má, vào môi, vào
trán, và như con chim chích,
nó ríu rít líu lo rộn cả buồng
lái”, “Bố yêu của con…gặp
được bố”.
Hai tay bé bỏng cứ ôm chặt
lấy cổ Xôcôlôp.
CUỘC GẶP GỢ VỚI
VANIA :
Sự xuất hiện của chú bé mồ
côi :
Ngữ văn 12 Cơ bản - 4 - GV : Nguyễn Văn Mạnh
Trường THPT Tam quan N ă m h ọ c 2008-2009
Hoạt động 3:
Gọi học sinh rút ra
những đặc sắc về
nghệ thuật và tư
tưởng tác phẩm .
Giáo viên tóm lại
những đơn vò kiến
thức và gọi học sinh
đọc ghi nhớ
gi¶ t¶ viƯc X«-c«-lèp

nhËn Vania lµm con
nu«i rÊt s©u s¾c vµ c¶m
®éng.
- Khi nh×n thÊy Vania
tõ xa: “Th»ng bÐ r¸ch
b¬n x¬ míp.... cỈp m¾t
th× cø nh nhiỊu ng«i
sao s¸ng sau trËn ma
®ªm” råi “thÝch ®Õn nçi
b¾t ®Çu thÊy nhí nã”.
Vµ khi hiĨu râ t×nh
tr¹ng cđa Vania hiƯn
t¹i, t×nh phơ tư thiªng
liªng vµ tinh thÇn tr¸ch
nhiƯm ®· thøc tØnh
tr«ng X«-c«-lèp. Lßng
th¬ng xãt d©ng lªn
thµnh nh÷ng giät níc
m¾t nãng hỉi. Anh
qut ®Þnh nhËn Va-ri-
a lµm con.
- X«-c«-lèp tuyªn bè
anh lµ bè th× lËp tøc
Va-ni-a chåm lªn «m
h«n anh, rÝu rÝt lÝu lo
vang c¶ bng l¸i...
Cßn X«-c«-lèp “m¾t
mê ®i”, “hai bµn tay
lÈy bÈy”- søc m¹nh c¶u
t×nh yªu th¬ng sëi Èm

tr¸i tim c« ®¬n, ®em l¹i
niỊm vui sèng.
- Víi lßng nh©n hËu,
X«-c«-lèp t×m mäi
c¸ch bï ®¾p t×nh c¶m
cho Va-ni-a, ch¨m sãc
nã. ë toµn bé ®o¹n
nµy, ®iĨm nh×n cđa t¸c
gi¶ hoµn toµn phï hỵp
víi ®iĨm nh×n cđa nh©n
vËt vµ v× vËy g©y ®ỵc
niỊm xóc ®éng trùc
tiÕp.
Tinh thÇn tr¸ch
nhiƯm cao c¶ vµ nghÞ
lùc phi thêng cđa X«-
c«-lèp
- Khã kh¨n cđa X«-
c«-lèp khi nhËn bÐ Va-
+ Tình thương giữa con người
với con người hai nạn nhân
chiến tranh, hai trái tim cô
đơn lạc loài, gặp nhau sưởi
ấm cho nhau .
+ Tình cảm gắn bó quyến
luyến, phần nào xoa dòu trái
tim “suy kiệt” chai sạn vì đau
khổ của Xôcôlốp, anh có lại
“niềm vui không có lời nào tả
xiết”. Còn bé Vania thì sao ?

Như con chim chích líu lo
vang rộn cả buồn lái . Sức
mạnh tình thương tăng thêm
niềm vui sống .
_ Tuy vậy nỗi đau trong anh
vẫn in dấu trong lòng, nó ám
ảnh day dứt không nguôi
 Nỗi đau con người sau
chiến tranh lớn quá . Tố
cáo chiến tranh phi nghóa .
Bước ngoặc cuộc đời làm
anh thay đổi :
+ Xôcôlốp trở thành người
cha có trách nhiệm: chăm
sóc, lo toan. Dẫu Xôcôlốp
gặp nạn, không được lái xe
anh vẫn tìm cách giải quyết:
cả hai chuyển đến một nơi
khác tìm đất sống .
Lòng thương yêu đức vò tha
cao cả là sức mạnh giúp con
người đứng vững đi tới 3.ChÊt
tr÷ t×nh cđa t¸c phÈm
Sè phËn con ngêi cã søc rung
c¶m v« h¹n cđa chÊt tr÷ t×nh
s©u l¾ng. Nhµ v¨n ®· s¸ng t¹o
ra h×nh thøc tù sù ®éc ®¸o, sù
xen kÏ nhÞp nhµng giäng ®iƯu
cđa ngêi kĨ chun (t¸c gi¶ vµ
nh©n vËt chÝnh). Sù hoµ qun

chỈt chÏ chÊt tr÷ t×nh cđa t¸c
gi¶ vµ chÊt tr÷ t×nh cđa nh©n
vËt ®· më réng, t¨ng cêng ®Õn
tèi ®a c¶m xóc nghÜ suy vµ
nh÷ng liªn tëng phong phó cho
Ngữ văn 12 Cơ bản - 5 - GV : Nguyễn Văn Mạnh