Bài 12: Di truyền liên kết với giới tính và ditruyềnngoài nhân

Giaựo aựn sinh hoùc 12
GIO N
Mụn: Sinh hc 12 Ngy son: 07/03/2009
Tit : 13 Tun 7 Ngy dy:
Bi 12: DI TRUYN LIấN KT VI GII TNH V DI TRUYN NGOI NHN
I.Mc tiờu :
- Nờu c cỏc c im di truyn ca cỏc gen nm trờn NST gii tớnh( X v Y)
- Gii thớch c nguyờn nhõn dn n s khỏc bit v cỏch thc di truyn ca cỏc gen nm trờn NST thng vi gen nm trờn NST gii tớnh.
- Nờu c 1 s ng dng ca s di truyn liờn kt vi gii tớnh.
- Nờu c c im di truyn ca gen ngoi nhõn v cỏch thc nhn bit 1 gen nm trong nhõn hay ngoi nhõn.
II.Phng tin dy hc:
- Tranh v phúng hỡnh 12.1, 12.2 SGK
III. Cỏc hot ng ch yu trờn lp
1. n nh: - Kim tra s s- chun b bi ca hc sinh.
2. Bi c:
- Lm th no cú th phỏt hin c 2 gen no ú liờn kt ( liờn kt khụng hon ton- hoỏn v gen ) hay phõn ly c lp ? (Lai ptớch t l 1:1, 1:1:1:1, 4KH
khỏc 1:1:1:1)
Hot ng ca thy v trũ Ni dung B sung
* Hot ng 1: Tỡm hiu DT liờn kt vi gii
tớnh
HS c sgk + hỡnh12.1 v cho bit :
? NST gtớnh l gỡ ? cỏc NST ny ging hay khỏc
nhau ?
? Nu cp NST gtớnh khỏc nhau (H 12.1) thỡ cha
gen ging nhau khụng ? gthớch ? (on cha
locus gen ging nhau)
? C ch no xỏc nh gii tớnh ?
- Bng nst gii tớnh.
- Bng c ch khỏc.
Gen nam tớnh SRY (lm cho mụ sinh dc
I. Di truyn liờn kt vi gii tớnh:

1. NST gii tớnh v c ch t bo hc xỏc nh gii tớnh bng NST:
a) NST gii tớnh:
- L NST cha cỏc gen quy nh gii tớnh.
- Cú th gm 2 tng ng( vớ d XX) hoc khụng tng ng ( vớ d
XY).
- Trờn cp NST gii tớnh khụng tng ng vn cú nhng on tng
ng ( ging nhau gia 2 NST ) v nhng on khụng tng ng
(cha cỏc gen khỏc nhau c trng cho NST ú)
b) Mt s c ch t bo hc xỏc nh gii tớnh bng NST:
+ Dng XX v XY
- XX, XY: Ngi, lp thỳ, rui gim
- XX, XY: Chim, ch, bũ sỏt, bm 1 s cỏ
Trang 1
S Giỏo dc v o to Kiờn Giang
n v: THPT Minh Thun
H V tờn GV: Lờ Th M Dung
Giaùo aùn sinh hoïc 12
Hoạt động của thầy và trò Nội dung Bổ sung
thành tinh hoàn, nếu không có gen này thì
ptriển thành noãn hoàn)
1900: Gặp người nam XX vì trên 1 NST X có
gen này; và nữ XY vì Y mất gen này
Gen nữ giới DSS ở vai ngắn của X
1994: gặp nam XY nhưng có cqsd nữ - do lặp
đoạn vai ngắn NST X- càng dài-> lệch về giới
nữ.
▼HS tóm tắt t/n của Moocgan
? Nhận xét gì về sự xuất hiện tính trạng màu mắt
ở từng giới?
? Moocgan giải thích ntn?

▼Từ hình 12.2, hãy viết SĐL

NST Y ở 1 số loài hầu như không chứa gen, ở
người chứa 78 gen.
? Gen nằm trên Y không có alen trên X (không có
phần tương đồng với X) sẽ được biểu hiện ra kiểu
hình như thế nào?
? ý nghĩa của DT liên kết với gtính?
- Chủ động tạo ra đặc điểm di truyền nào đó gắn
với giới tính. (X
a
X
a
x X
A
Y->F?)
* T/n của Coren, 1909
▼ Rút ra nhận xét gì?
+ F
1
có kiểu hình giống mẹ ( di truyền theo dòng
mẹ).
? Giải thích ntn về hiện tượng này?
? Khi thụ tinh giới nào đóng góp TBC nhiều hơn?
? DT ngoài nhân có đặc điểm gì? Giải thích?
+ Dạng XX và XO:
- ♀ XX, ♂ XO: Bọ xít, châu chấu, nhện, rệp
- ♂ XX, ♀ XY: Bọ nhậy
2. Sự di truyền liên kết với giới tính:
a) Gen trên NST X:

- Thí nghiệm: (lai thuận-nghịch ở RD)
- Nhận xét: mắt trắng phổ biến ở giới đực.
- Giải thích: gen quy định màu mắt nằm trên NST X không có alen
tương ứng trên Y nên con đực (XY) chỉ có 1 gen lặn là được biểu hiện
ra kiểu hình.
- SĐL: sgk
b) Gen trên NST Y:
- Gen nằm trên NST Y không có alen trên X luôn được biểu hiện ra
kiểu hình ở 1 giới chứa NST Y.
VD: tật dính ngón 2-3, túm lông trên tai
c) ý nghĩa của sự di truyền liên kết với giới tính:
- Phát hiện sớm giới tính của vật nuôi nhằm đem lại hiệu quả kinh tế
cao trong chăn nuôi.
II. Di truyền ngoài nhân:
1.Ví dụ: ( cây hoa phấn Mirabilis jalapa)
- Lai thuận: ♀lá đốm x ♂lá xanh→ F
1
100% lá đốm.
- Lai nghịch: ♀lá xanh x ♂lá đốm →F
1
100% lá xanh.
2. Giải thích:
- Khi thụ tinh giao tử đực chỉ truyền nhân mà hầu như không truyền tế
bào chất cho trứng.
Trang 2
Giaùo aùn sinh hoïc 12
Hoạt động của thầy và trò Nội dung Bổ sung
3. Đặc điểm dt ngoài nhân
- Các gen nằm trong tế bào chất (trong ty thể hoặc lục lạp) đều di
truyền theo dòng mẹ.

- Các tính trạng di truyền qua TBC ko tuân theo các định luật chặt chẽ
như sự di truyền qua nhân (TL KH )
4. Củng cố:
- Câu hỏi và bài tập cuối bài.
- Phương pháp phát hiện quy luật di truyền
+ DT liên kết với giới tính: kết qủa 2 phép lai thuận nghịch khác nhau
+ DT qua TBC : kết quả 2 phép lai thuận nghịch khác nhau và con luôn có KH giống mẹ
+ DT phân li độc lập: kết quả 2 phép lai thuân nghịch giống nhau
* Kiến thức bổ sung:
+ Gen nằm trên NST X không có alen tương ứng trên Y ( ở người)
- Nam chỉ cần chứa 1 gen lặn đã được biểu hiện ra kiểu hình.
- Một số bệnh do gen đột biến lặn trên NST X không có alen trên Y ở người là: gen gây bệnh mù màu ( thường là không phân biệt được màu đỏ và xanh lục),
gen gây bệnh máu khó đông → trong các người bị mù màu, máu khó đông nam thường chiếm tỷ lệ rất lớn.
- Có hiện tượng di truyền chéo : Từ mẹ cho con trai.Vì người con trai bao giờ cũng nhận NST giới tính Y từ bố và NST giới tính X từ mẹ qua các giao tử.
Bệnh của con trai do mẹ truyền cho.
+ Gen nằm trên NST Y không có alen tương ứng trên X:
- Vì chỉ có nam mới có NST giới tính Y nên nữ sẽ không có các tính trạng này như là tật dính 2 ngón tay, có túm lông trên tai
- Trong di truyền người con trai sẽ nhận giao tử chứa NST giới tính Y từ bố do vậy chỉ có 1 gen lặn cũng được biểu hiện ra kiểu hình.
- Có hiện tượng di truyền thẳng : Từ bố cho con trai.(Ở các loài khác di truyền theo giới dị giao tử XY)
+ ứng dụng di truyền liên kết với giới tính trong chăn nuôi
- Tằm đực cho năng suất tơ cao hơn tằm cái do đó dựa vào các đặc điểm tự nhiên hoặc người ta chủ động tạo ra các đặc điểm liên kết với giới tính được biểu
hiện ở vỏ trứng để loại bỏ trứng nở ra tằm cái đem lại hiệu quả kinh tế cao trong nuôi tằm lấy tơ.
- Trong chăn nuôi gà công nghiệp cũng vậy người ta chủ động tạo ra đặc điểm di truyền liên kết với giới tính biểu hiện ở vỏ trứng hay gà con mới nở để phục
vụ cho việc nuôi gà thịt ( gà trống cho năng suất thịt cao hơn gà mái) hay nuôi gà đẻ trứng.
* Bài tập
Bệnh mù màu đỏ -xanh lục ở người do 1 gen lặm nằm trên NST X quy định, một phụ nữ bình thường có em trai bị bênh mù màu lấy 1 người chồng bình
thường, xác suất cặp vợ chồng này sinh con trai đầu lòng bị bệnh là bao nhiêu? biết bố mẹ của cặp vợ chồng này không bị bệnh . Nếu cặp vợ chồng này đã sinh
được 1 con trai thì xs để con trai đó bị bù màu là bn ? (
2
1

x
4
1
=
8
1
) ; (
2
1
x
2
1
=
4
1
)
5.Hướng dẫn về nhà : - Trả lời các câu hỏi, bài tập sgk
- Giữa gen, môi trường và tính trạng có mối quan hệ tương tác nhau ntn?
Trang 3
Giaùo aùn sinh hoïc 12
Minh Thuận, Ngày 07 tháng 3 năm 2009
Duyệt của BGH Giáo viên soạn
Lê Thị Mỹ Dung
Trang 4