Lý thuyết và bài tập Sóng âm pdf

Sóng c Ch  IV. Sóng âm
Thy inh Trng Ngha, giáo viên Vt lí, trng THPT chuyên Lê Khit - Qung Ngãi Trang
1

CH  IV. SÓNG ÂM

A. TÓM TT KIN THC C BN
1. Ngun gc ca âm và cm giác v âm
- Nhng vt dao ng và phát ra âm c gi là ngun âm. Ví d nh dây àn c gãy,
mt trng c gõ, …
- Vt dao ng làm cho lp không khí  bên cnh ln lt b nén ri b dãn. Không khí b
nén hay b dãn thì làm xut hin lc àn hi khin cho dao ng ó c truyn cho các
phn t không khí  xa hn. Dao ng c truyn i trong không khí to thành sóng gi là
sóng âm, có cùng tn s vi ngun âm.
- Sóng âm truyn qua không khí, lt vào tai ta, gp màng nh, tác dng lên màng nh làm
cho nó dao ng. Dao ng ca màng nh li c truyn n các u dây thn kinh thính
giác, làm cho ta có cm giác v âm.
- Cm giác v âm ph thuc vào ngun âm và tai ngi nghe.
- Tai con ngi có th cm nhn c nhng sóng âm có tn s trong khong t 16 Hz
n 20 000 Hz.
- Nhng âm có tn s ln hn 20 000 Hz gi là siêu âm và nhng âm có tn s nh hn
16 Hz gi là h âm.
- Sóng âm là nhng sóng c truyn
trong các môi trng khí, lng, rn.
Sóng âm không truyn c trong chân
không.
- Thng thì tc  truyn âm trong
cht r n ln hn trong cht lng và trong
cht lng ln hn trong cht khí.
- Trong cht khí và cht lng, sóng
âm là sóng dc.

- Trong cht r n, sóng âm gm c
sóng dc và sóng ngang.
2. Nhc âm và tp âm
- Âm do các nhc c phát ra nghe êm
ái, d! chu,  th ca chúng là nhng
ng cong tun hoàn có tn s xác
nh. Chúng c gi là nhc âm.
- Ting gõ tm kim loi nghe chói tai,
gây cm giác khó chu,  th ca chúng
là nhng ng cong không tun hoàn,
không có tn s xác nh. Chúng c
gi là tp âm.
3. Nhng c trng vt lí ca âm
a. Tn s âm
Tn s là mt trong nhng c trng
vt lí quan trng nht ca âm.
Ví d : Âm la
3
có tn s 440 Hz, âm
do
4
có tn s 528 Hz.
t
O
x
 th dao ng ca âm phát
ra khi gõ vào tm kim loi
Âm thoa
 th dao ng ca các âm phát ra
t âm thoa, ghita, viôlon

Ghita
Viôlon
Sóng c Ch  IV. Sóng âm
Thy inh Trng Ngha, giáo viên Vt lí, trng THPT chuyên Lê Khit - Qung Ngãi Trang
2

b. Cng  âm và mc cng  âm
- Cng  âm I ti mt im là i lng o b"ng n#ng lng mà sóng âm truyn qua
mt n v din tích t ti im ó, vuông góc vi phng truyn sóng trong mt n v
thi gian. n v cng  âm là oát trên mét vuông, kí hiu là W/m
2
.
- Khi cng  âm t#ng lên 10
n
thì cm giác v  to ca âm ch$ t#ng lên n ln. Vì vy,
 c trng cho cm giác v  to ca âm i vi tai con ngi thì ngi ta a ra nh
ngha v m%c cng  âm.
Mc cng  âm L là i lng  so sánh  to ca âm nghe c có cng  I vi
 to ca âm chu&n có cng  I
0
, c nh ngha theo công th%c :

0
lg
I
I
L =
M%c cng  âm c tính b"ng n v Ben, kí hiu là B.
Chn âm có tn s b"ng 1 000 Hz làm âm chu&n, khi ó cng  âm chu&n có giá tr
b"ng I

0
= 10
-12
W/m
2
tng %ng vi m%c cng  âm b"ng 01lglg
0
===
I
I
L B và cng
 âm mnh nht làm cho tai con ngi nh%c nhi, au n có giá tr b"ng I = 10 W/m
2

tng %ng vi m%c cng  âm b"ng 1310lglg
13
0
===
I
I
L B.
Tai con ngi có th phân bit c hai âm có m%c cng  chênh lch nhau 0,1 B. Bi
vy, ngi ta dùng mt c ca ben là êxiben, kí hiu là dB. Ta có :
1 B = 10 dB
Do ó, khi dùng n v êxiben (dB) thì m%c cng  âm c tính bi công th%c :

0
lg10)(
I
I

dBL =
c. Âm c bn và ho âm
Khi cho mt nhc c phát ra âm có tn s f
0
thì nhc c ó c'ng ng thi phát ra âm có
tn s 2f
0
, 3f
0
, 4f
0
, … có cng  khác nhau. Âm có tn s f
0
gi là âm c bn hay ho âm
th nht. Các âm có tn s 2f
0
, 3f
0
, 4f
0
, … c gi là các ho âm th hai, ho âm th ba,
ho âm th t, …
T(ng hp  th dao ng ca tt c các ho âm trong mt nhc âm ta c  th dao
ng ca nhc âm ó.
 th dao ng ca cùng mt nhc âm do các nhc c khác
nhau phát ra thì khác nhau.
Vy,  th dao ng ca âm là mt c trng vt lí ca âm.
4. Nhng c trng sinh lí ca âm
Khi sóng âm tác dng vào tai ta thì m)i c trng vt lí ca
âm (tn s, cng  âm, m%c cng  âm,  th dao ng)

gây ra mt loi cm giác riêng, gi là c trng sinh lí ca âm
( cao,  to, âm s c).
a.  cao ca âm
 cao ca âm là mt c trng sinh lí ca âm g n lin vi
tn s âm. Âm có tn s càng ln thì càng cao (âm b(ng), âm có
tn s càng nh thì càng thp (âm trm).
Hình bên là  th dao ng ca âm trm và âm b(ng.
Âm trm có tn s nh
Âm b(ng có tn s ln
 th dao ng ca
âm có tn s nh và
â
m c
ó
t
n
s

l
n

Sóng c Ch  IV. Sóng âm
Thy inh Trng Ngha, giáo viên Vt lí, trng THPT chuyên Lê Khit - Qung Ngãi Trang
3

b. Âm sc
Âm s c là mt c trng sinh lí ca âm, giúp ta phân bit âm do các ngun khác nhau
phát ra. Âm s c có liên quan mt thit vi  th dao ng âm.
c.  to
Âm có cng  càng ln thì nghe càng to. Tuy nhiên, cm giác v  to ca âm li

không t#ng t$ l thun vi cng  âm, mà t#ng theo m%c cng  âm. Nhng ta không
th ly m%c cng  âm làm s o  to ca âm c vì khi o c m%c cng  âm ta
không loi tr kh n#ng có c h âm và siêu âm tác ng vào máy o.
Vì vy,  to ch là mt khái nim nói v c trng sinh lí ca âm gn lin vi c trng
vt lí là mc cng  âm.
5. Gii hn nghe ca tai ngi
 gây ra cm giác âm thì cng  âm phi ln hn mt giá tr cc tiu nào ó gi là
ngng nghe. Ng*ng nghe li thay (i theo tn s ca âm. Ví d, âm có tn s trong
khong t 1 000 Hz n 1 500 Hz thì ng*ng nghe vào khong 0 dB, âm có tn s 50 Hz thì
ng*ng nghe là 50 dB.
Cm giác nghe âm to hay nh không nhng ph thuc vào cng  âm mà còn ph
thuc tn s ca âm. Vi cùng mt cng , tai ngi nghe c âm có tn s cao s+ to
hn âm có tn s thp. Do ó, phát thanh viên n nói nghe rõ hn phát thanh viên nam.
Khi cng  âm lên ti 10 W/m
2
%ng vi m%c cng  âm 130 dB thì sóng âm vi
mi tn s gây cho tai ta cm giác nh%c nhi, au n. Giá tr cc i ca cng  âm mà
tai ngi còn có th chu ng c gi là ngng au. Ng*ng au %ng vi m%c cng 
âm là 130 dB và hu nh không ph thuc vào tn s ca âm.
6. Ngun nhc âm
a. Dây àn hai u c nh
Dây àn hai u c nh, chiu dài l, c kéo c#ng b"ng mt lc không (i, ch$ xy ra
sóng dng vi tn s :

l
nvv
f
2
==
λ

vi n = 1, 2, 3, …
Vi n = 1, thì sóng dng trên dây có 2 nút và
1 bng, âm phát ra có tn s
l
v
f
2
1
= c gi là
âm c bn hay ho âm th nht.
Vi n = 2, thì sóng dng trên dây có 3 nút và
2 bng, âm phát ra có tn s
l
v
f =
2
c gi là
ho âm bc hai.
Vi n = 3, thì sóng dng trên dây có 4 nút và
3 bng, âm phát ra có tn s
l
v
f
2
3
3
= c gi là
ho âm bc ba, …
Nh vy, trên dây àn ng thi lan truyn nhiu dao ng iu hoà có tn s là mt s
nguyên ln tn s âm c bn. T(ng hp nhng dao ng ó ta c mt dao ng tun hoàn

ph%c tp có cùng tn s vi âm c bn.
Âm c bn
Ho âm bc 2
Ho âm bc 3
Các loi sóng dng có th
hình thành trên dây àn có
chiu dài l, hai u c nh
Sóng c Ch  IV. Sóng âm
Thy inh Trng Ngha, giáo viên Vt lí, trng THPT chuyên Lê Khit - Qung Ngãi Trang
4

Ch,ng hn, b"ng cách
cng các li   các thi im
khác nhau, ta tìm c  th dao
ng t(ng hp ca hai dao ng
iu hoà, trong ó có mt dao
ng có tn s b"ng mt s
nguyên ln tn s ca dao ng
th% hai. Dao ng t(ng hp có
tn s b"ng tn s nh nht,
nhng có dng  th là mt
ng tun hoàn ph%c tp (hình
bên).
Vy thì hai nhc c cùng phát ra cùng mt âm c bn, nhng có các ho âm khác nhau
thì âm t(ng hp s+ có cùng tn s (cùng  cao), nhng có dng  th khác nhau nên có âm
s c khác nhau.
b. ng sáo
-ng sáo có mt u kín, mt u h, có chiu dài l, ch$ xy ra sóng dng vi tn s :

l

mvv
f
4
==
λ
vi m = 1, 3, 5, …
Vi m = 1, thì sóng dng trên ng sáo
có 1 nút và 1 bng, âm phát ra có tn s
l
v
f
4
1
= c gi là âm c bn hay ho
âm th nht.
Vi m = 3, thì sóng dng trên ng sáo
có 2 nút và 2 bng, âm phát ra có tn s
l
v
f
4
3
3
= c gi là ho âm bc ba.
Vi m = 5, thì sóng dng trên ng sáo
có 3 nút và 3 bng, âm phát ra có tn s
l
v
f
4

5
5
= c gi là ho âm bc nm, …
Nh vy, ng sáo mt u kín, mt u h ch$ có th phát ra các ho âm có s bc l. (có
tn s b"ng mt s nguyên l. ca tn s âm c bn). Chiu dài ng sáo càng ln thì âm phát
ra có tn s càng nh, ngha là âm phát ra càng trm.
7. Hp cng hng
Hp cng hng có tác dng làm t#ng cng âm c bn và mt s ho âm nhng không
làm thay (i tn s ca nhc âm.
Âm c bn
Ho âm bc 3
Ho âm bc 5
Biu din sóng dng trong
mt ng sáo có mt u kín,
mt u h
Dao ng có tn s f
1
Dao ng có tn s f
2
= 2f
1
Dao ng t(ng hp
O

t
x
Dao ng tng h p ca hai dao ng
iu hoà có tn s f
1
và f

2
= 2f
1

Sóng c Ch  IV. Sóng âm
Thy inh Trng Ngha, giáo viên Vt lí, trng THPT chuyên Lê Khit - Qung Ngãi Trang
5

B. MT S BÀI TP
Bài 1. Các tâm ng t phát ra nhng sóng âm trong Trái t. Không ging nh trong
cht khí,  ây có c hai loi sóng là sóng âm ngang (S) và sóng âm dc (P) trong cht r n.
Giá tr tiêu biu ca tc  sóng ngang (S) là vào khong 4,5 km/s và tc  sóng dc (P) là
vào khong 8,0 km/s. Mt máy ghi a chn ghi các sóng (P) và (S) t mt tâm ng t.
Các sóng (P) u tiên n trc 3,0 phút so vi các sóng (S) u tiên. Gi s r"ng các sóng
truyn theo mt ng th,ng, hi ng t xy ra  cách xa bao nhiêu ?
Bài gii :
Kí hiu v
1
và v
2
ln lt là tc  truyn sóng trong Trái t ca sóng ngang (S) và sóng
dc (P), d là khong cách t tâm ng t n máy ghi a chn.
Thi gian truyn t tâm ng t n máy ghi a chn ca sóng ngang (S) và sóng dc
(P) ln lt là :

1
1
v
d
t =

và
2
2
v
d
t =
Theo  : 0,3
21
=
∆
=
−
ttt phút 180
=
s
Suy ra :
t
v
d
v
d
∆=−
21

Hay 1851180.
5,40,8
0,8.5,4
.
12
21

≈
−
=∆
−
= t
vv
vv
d km
Bài 2. Mt sóng âm có dng hình cu c phát ra t ngun có công sut 25 W. Gi s
r"ng n#ng lng sóng âm phát ra c bo toàn.
a) Tính cng  âm ti mt im cách ngun 1,0 m và ti mt im cách ngun 2,5 m.
b) t tai ti v trí cách ngun âm bao nhiêu thì nghe thy nh%c nhi, au n ? Ly
ng*ng nghe là 10 W/m
2
.
Bài gii :
a) N#ng lng sóng âm c phân b u trên din tích mt sóng S là mt cu có bán
kính R và có tâm là ngun âm :

2
4 RS
π
=
Cng  âm I ti v trí cách ngun âm khong R là n#ng lng âm gi qua mt cu S
(có bán kính R, tâm là ngun âm) trong thi gian mt giây nên ta có :

2
4
R
P

I
π
= , P là công sut ca ngun âm
Cng  âm I
1
ti im cách ngun on R
1
= 1,0 m là :
99,1
0,1.4
25
4
22
1
1
≈==
ππ
R
P
I W/m
2

Cng  âm I
2
ti im cách ngun on R
2
= 2,5 m là :
318,0
5,2.4
25

4
22
2
1
≈==
ππ
R
P
I W/m
2

b) Khong cách t ngun âm n v trí t tai mà tai nghe nh%c nhi, au n là :
14,0
10.4
25
4
22
≈==
ππ
I
P
R
m = 14 cm
Sóng c Ch  IV. Sóng âm
Thy inh Trng Ngha, giáo viên Vt lí, trng THPT chuyên Lê Khit - Qung Ngãi Trang
6

Bài 3. So sánh cng  âm gia
a) ting la hét 80 dB và ting nói thm 20 dB ?
b) ting nói chuyn bình thng 60 dB vi ting xào xc ca lá cây 10 dB ?

Bài gii :
a) Gi I
1
và I
2
ln lt là cng  âm ca ting nói thm và ting la hét ; I
0
là cng 
âm chu&n ; L
1
và L
2
ln lt là m%c cng  âm ca ting nói thm và ting la hét.
Theo  : L
1
= 20 dB = 2 B và L
2
= 80 dB = 8 B
Ta có :
0
1
1
lg
I
I
L = suy ra
1
10.
01
L

II = (1)
và
0
2
2
lg
I
I
L = suy ra
2
10.
02
L
II = (2)
T (1) và (2) suy ra :

628
1
2
101010
12
===
−
−LL
I
I

Hay
1
6

2
10 II =
Vy ting la hét 80 dB có cng  gp 10
6
ln ting nói thm 20 dB.
b) Gii tng t nh trên, ta suy ra c ting nói chuyn bình thng 60 dB có cng
 gp 10
5
ln ting xào xc ca lá cây 10 dB.
Bài 4. Bn ang %ng trc ngun âm mt khong cách d. Ngun này phát ra các sóng
âm u theo mi phng. Bn i 5 m li gn ngun âm thì thy cng  âm t#ng gp bn
ln. Tính khong cách d.
Bài gii :
N#ng lng sóng âm c phân b u trên din tích mt sóng S là mt cu có bán kính
R và có tâm là ngun âm :

2
4 RS
π
=
Gi P là công sut ca ngun âm. Ta coi n#ng lng âm là bo toàn (không b hp th
bi môi trng truyn âm).
Cng  âm ti v trí cách ngun âm mt khong d (m) là :

2
1
1
4 d
P
S

P
I
π
==
Cng  âm ti v trí cách ngun âm mt khong (d – 5) (m) là :

2
2
2
)5(4 −
==
d
P
S
P
I
π

Theo  :
12
4II
=
. Suy ra :
22
4
.4
)5(4 d
P
d
P

ππ
=
−
hay 2
5
1
±=
−d
.
T ó : d = 10 m hoc
3
10
=d m. Do
3
10
=d m < 5 m nên ta chn d = 10 m.
Bài 5. Mt dây àn xenlô có chiu dài l = 80 cm, khi gãy phát ra âm c bn có tn s f.
a) Cn phi bm phím cho dây ng n li còn chiu dài 'l b"ng bao nhiêu  khi gãy phát
ra âm c bn có tn s ff
5
6
'= ?
b) Sau khi bm phím thì âm mi do dây àn phát ra có bc sóng b"ng bao nhiêu ln
bc sóng ca âm phát ra khi cha bm phím ?
Sóng c Ch  IV. Sóng âm
Thy inh Trng Ngha, giáo viên Vt lí, trng THPT chuyên Lê Khit - Qung Ngãi Trang
7

Bài gii :
a) Âm c bn %ng vi trng hp sóng dng trên dây àn có 1 bng sóng  gia và 2

nút sóng  hai u dây, ngha là chiu dài l ca dây b"ng na bc sóng
λ
:

f
v
l
22
==
λ
(1)
C'ng nh th, sau khi bm phím cho dây àn ng n li thì âm c bn mi có bc sóng là
'
λ
, chiu dài 'l ca on dây àn phát ra âm c bn mi c'ng b"ng na bc sóng '
λ
:

'22
'
'
f
v
l ==
λ
(2)
Do  c#ng ca dây àn là không (i nên tc  truyn dao ng trên dây lúc trc và
lúc sau là b"ng nhau và b"ng v.
T (1) và (2) ta có t$ s :

'
'
f
f
l
l
=
Suy ra :
3
200
80.
6
5
6
5
5
6
'
' ===== ll
f
f
l
f
f
l
cm 67,66
≈
cm
b) C'ng t (1) và (2) ta có :
λ

λ
''
=
l
l

Suy ra :
λλλλ
6
5
6
5
'
' ===
l
l
l
l

Bài 6. Mt dây viôlon hai u c nh, dao ng, phát ra âm c bn %ng vi nt nhc la
3

có tn s 440 Hz. Tc  truyn sóng trên dây là 250 m/s.
a) Tính  dài ca dây viôlon.
b) Tính bc sóng ca âm la
3
do dây viôlon phát ra.
Bài gii :
a) Âm c bn %ng vi trng hp sóng dng trên dây có 1 bng sóng  gia và 2 nút
sóng  hai u dây, ngha là chiu dài l ca dây b"ng na bc sóng

λ
:

2
λ
=l
Mà bc sóng ! tính theo tc  truyn sóng v và tn s sóng f là :

f
v
=
λ

Suy ra chiu dài l ca dây là :
28,0
440.2
250
22
====
f
v
l
λ
m = 28 cm
b) Bc sóng ca âm la
3
do dây viôlon phát ra là :
568,0
440
250

≈==
f
v
λ
m = 56,8 cm

Sóng c Ch  IV. Sóng âm
Thy inh Trng Ngha, giáo viên Vt lí, trng THPT chuyên Lê Khit - Qung Ngãi Trang
8

Mô hình sóng dng trên mt ng
sáo ng vi ho âm bc ba
Bài 7. Bit tn s ca ho âm th% ba mà ng sáo có mt u h và mt u th(i phát ra là
1 320 Hz. Tc  truyn sóng âm trong không khí  nhit  này là 330 m/s. Hi  dài ca
ng sáo b"ng bao nhiêu ?
Bài gii :
Ho âm th% ba %ng vi trng hp
sóng dng trên ng sáo có 2 nút và 2 bng,
chiu dài ca ng sáo phi b"ng 3 ln mt
phn t bc sóng :

4
.3
λ
=l

Mà bc sóng ! tính theo tc  truyn sóng v và tn s sóng f là :

f
v

=
λ

Suy ra chiu dài l ca dây là :
1875,0
1320.4
330
.3
4
.3 ===
f
v
l m = 18,75 cm
Bài 8. Trong mt cuc bay th, mt máy bay siêu thanh bay   cao 100 m thì m%c
cng  âm o c  mt t là 150 dB. Hi  cao mà máy bay phi bay  m%c cng
 âm  mt t không quá 120 dB (gn  ng*ng au). B qua thi gian cn thit  cho
âm truyn n mt t.
Bài gii :
Coi nh âm t máy bay truyn ra u theo mi hng. N#ng lng sóng âm c phân
b u trên din tích mt sóng S là mt cu có bán kính R và có tâm là máy bay :

2
4 RS
π
=
Gi P là công sut ca ngun âm. Ta coi n#ng lng âm là bo toàn (không b hp th
bi môi trng truyn âm) và b qua thi gian cn thit  cho âm truyn n mt t.
Gi R
1
và R

2
ln lt là khong cách t ngun âm (t máy bay) n v trí có m%c cng
 âm L
1
= 150 dB = 15 B và L
2
= 120 dB = 12 B.
Cng  âm  hai khong cách R
1
và R
2
tính t ngun âm (tính t máy bay) ln lt là :

2
1
1
4 R
P
I
π
= và
2
2
2
4 R
P
I
π
=
Suy ra :

2
1
2
2
1
R
R








=
I
I
hay
2
1
12
.
I
I
RR =
(1)
Gi I
0
là cng  âm chu&n. M%c cng  âm  hai khong cách R

1
và R
2
tính t
ngun âm (tính t máy bay) ln lt là :

0
1
1
lg
I
I
L = và
0
2
2
lg
I
I
L =
Suy ra :
1
10.
01
L
II = và
2
10.
02
L

II =
Hay
31215
2
1
101010
21
===
−
−LL
I
I
(2)
Thay (2) vào (1) ta c :
316210.100.
3
2
1
12
≈==
I
I
RR
m
Sóng c Ch  IV. Sóng âm
Thy inh Trng Ngha, giáo viên Vt lí, trng THPT chuyên Lê Khit - Qung Ngãi Trang
9

C. CÂU H I VÀ BÀI TP TRC NGHI!M
Câu 1: Cm giác v âm ca tai ngi ph thuc nhng yu t nào sau ây ?

A. Tai ngi nghe và thn kinh thính giác.
B. Ngun âm và môi trng truyn âm.
C. Môi trng truyn âm và thn kinh thính giác.
D. Ngun âm và tai ngi nghe.
Câu 2: Tai con ngi có th cm nhn c nhng sóng âm có tn s trong khong t
A. 16 Hz n 20 kHz. B. 0 Hz n 130 Hz.
C. 16 Hz n 20 Hz. D. 0 Hz n 20 000 Hz.
Câu 3: Nhng âm có tn s ln hn khong 20 kHz gi là
A. siêu âm. B. h âm. C. âm cao. D. âm b)ng.
Câu 4: Sóng siêu âm là sóng
A. có tn s di 16 Hz.
B. có tn s trên 20 kHz.
C. có cng  rt ln nên có th gây ic vnh vi!n.
D. truyn c trong mi môi trng k c chân không.
Câu 5: Siêu âm là âm có
A. chu kì rt ln. B. tn s ln.
C. tn s ln hn 20 kHz. D. cng  rt ln.
Câu 6: Ch&n oán siêu âm  tn s 4,50 MHz vi tc  truyn âm trong mô c* 1 500 m/s
thì bc sóng ca sóng siêu truyn trong mô c* bao nhiêu ?
A. 0,33 mm. B. 333 m. C. 0,33 m. D. 3,3 mm.
Câu 7: Nhng âm có tn s nh hn khong 16 Hz gi là
A. siêu âm. B. h âm. C. âm thp. D. âm trm.
Câu 8: Mt thanh thép có mt u c k/p cht, u kia cho dao ng vi chu kì 0,1 s thì
sóng âm do thanh thép to ra và lan truyn trong không khí là
A. sóng h âm.
B. sóng siêu âm.
C. sóng âm mà tai con ngi có th cm nhn c.
D. sóng âm có bc sóng ng n hn bc sóng ca sóng radio.
Câu 9: Mt lá thép dao ng vi chu kì 80 ms. Âm do lá thép phát ra
A. là siêu âm.

B. là âm có tn s ln.
C. không th nghe c.
D. có th nghe c nu cng  âm  ln.
Câu 10: Trong cht lng thì sóng âm
A. là sóng dc. B. là sóng ngang.
C. gm c sóng dc và sóng ngang. D. luôn là sóng h âm.
Câu 11: Trong cht khí thì sóng âm
A. là sóng dc. B. là sóng ngang.
C. gm c sóng dc và sóng ngang. D. luôn là sóng siêu âm.
Câu 12: Trong cht r n thì sóng âm
A. là sóng dc. B. là sóng ngang.
Sóng c Ch  IV. Sóng âm
Thy inh Trng Ngha, giáo viên Vt lí, trng THPT chuyên Lê Khit - Qung Ngãi Trang
10

C. gm c sóng dc và sóng ngang. D. không th truyn i c.
Câu 13: Sóng âm
A. ch$ truyn c trong cht khí.
B. ch$ truyn c trong cht lng và cht khí.
C. truyn c trong cht r n, cht lng và cht khí.
D. truyn c trong cht r n, cht lng, cht khí và c chân không.
Câu 14: Trong ba môi trng r n, lng và khí, thông thng thì tc  truyn âm c xp
theo th% t t#ng dn là
A. Khí, r n, lng. B. R n, khí, lng. C. Lng, r n, khí. D. Khí, lng, r n.
Câu 15:  o tc  truyn âm trong gang, nhà vt lí Bi-ô (ngi Pháp) ã dùng mt ng
gang dài 951,25 m. Mt ngi p mt nhát búa vào mt u ng gang, mt ngi  u kia
nghe thy hai ting gõ, mt truyn qua gang và mt truyn qua không khí trong ng gang ;
hai ting cách nhau 2,5 s. Bit tc  truyn âm trong không khí là 340 m/s. Tính tc 
truyn âm trong gang.
A. 6,994 m/s. B. 850 m/s. C. 3194 m/s. D. 380,5 m/s.

Câu 16: Mt ngi %ng  gn chân núi hét mt ting ln thì sau khong 3 giây nghe thy
ting vang t núi vng li. Bit âm truyn trong không khí vi tc  khong 340 m/s.
Khong cách t chân núi n ngi ó là
A. 510 m. B. 1020 m. C. 2040 m. D. 255 m.
Câu 17: Âm do các nhc c phát ra nghe êm ái, d! chu,  th li  - thi gian ca chúng là
nhng ng cong
A. luôn là ng hình sin.
B. không có chu kì.
C. có tính tun hoàn và có tn s xác nh.
D. có tính tun hoàn nhng không có tn s xác nh.
Câu 18: Hình bên là  th dao ng ca
ba âm do ba nhc c âm thoa, ghita và
viôlon phát ra. Ba âm do ba nhc c này
phát ra khác nhau v










A. tn s. B.  to. C.  cao. D. âm s c.
Câu 19: Dùng búa gõ mnh vào mt tm kim loi thì tm kim loi phát ra âm nghe chói tai.
 th li  - thi gian ca âm do tm kim loi phát ra là nhng ng cong
A. có chu kì xác nh. B. ph%c tp có tn s xác nh.
C. có tính tun hoàn. D. ph%c tp và không có chu kì xác nh.
Ghita

Viôlon
Âm thoa
Sóng c Ch  IV. Sóng âm
Thy inh Trng Ngha, giáo viên Vt lí, trng THPT chuyên Lê Khit - Qung Ngãi Trang
11

Câu 20: Mt vt phát ra âm có  th dao
ng nh hình bên. Âm do vt này phát ra là






A. nhc âm. B. tp âm.
C. âm có chu kì xác nh. D. âm có tn s xác nh.
Câu 21: Phát biu nào sau ây là úng nh"t ?
A. Âm càng trm thì có chu kì càng cao.
B. Âm càng b)ng thì có n#ng lng càng nh.
C. Âm càng b)ng thì có  to càng ln.
D. Âm càng trm thì có âm s c càng thp.
Câu 22:  cao ca âm ph thuc vào yu t nào sau ây ?
A.  àn hi ca ngun âm. B. Biên  dao ng ca ngun âm.
C. Tn s ca ngun âm. D.  th dao ng ca ngun âm.
Câu 23: Cách nào sau ây có th làm t#ng  cao ca âm do mt dây àn phát ra ?
A. Gy àn nh/ hn. B. Gy àn mnh hn.
C. Làm t#ng  c#ng ca dây àn. D. Làm gim  c#ng ca dây àn.
Câu 24: Trong không khí, âm la
3
có tn s 440 Hz và âm do

4
có tn s 528 Hz có bc sóng
nh th nào vi nhau ?
A. Âm la
3
có bc sóng gp 1,2 ln bc sóng ca âm do
4
.
B. Âm do
4
có bc sóng gp 1,2 ln bc sóng ca âm la
3
.
C. Âm la
3
có bc sóng b"ng 0,83 ln bc sóng ca âm do
4
.
D. Âm do
4
có bc sóng b"ng bc sóng ca âm la
3
.
Câu 25:  cao ca âm là mt c trng sinh lí ca âm, nó g n lin vi c trng vt lí nào
ca âm ?
A. Cng  âm. B. M%c cng  âm.
C.  th dao ng ca âm. D. Tn s ca âm.
Câu 26: Hai âm có cùng  cao thì có cùng
A. cng . B. m%c cng . C. tn s. D.  th dao ng.
Câu 27: N#ng lng sóng âm truyn qua mt n v din tích t vuông góc vi phng

truyn âm trong mt n v thi gian c gi là
A.  to ca âm B. m%c cng  âm.
C. n#ng lng âm. D. cng  âm.
Câu 28: n v ca cng  âm là
A. oát trên giây (W/s). B. jun trên mét vuông (J/m
2
).
C. jun trên giây (J/s). D. oát trên mét vuông (W/m
2
).
Câu 29: Mt sóng âm có dng hình cu c phát ra t mt ngun im S. Sóng âm truyn
u theo mi hng. Cng  sóng âm ti im cách ngun S on 3,0 m là 4,42. 10
-2

W/m
2
. Coi n#ng lng sóng c bo toàn. Công sut ca ngun âm S c* bao nhiêu ?
A. 1,2 W. B. 1,7 W. C. 5,0 W. D. 0,8 W.
t
O
x
Sóng c Ch  IV. Sóng âm
Thy inh Trng Ngha, giáo viên Vt lí, trng THPT chuyên Lê Khit - Qung Ngãi Trang
12

Câu 30: Khi cng  âm t#ng lên 10
n
thì cm giác v  to ca âm t#ng lên
A. 10
n

ln. B. n ln. C.
nlg
ln. D. 10n ln.
Câu 31: i lng dùng  so sánh  to ca âm nghe c có cng  I vi  to ca âm
chu&n có cng  I
0
c gi là
A.  rõ ca âm. B. cng  âm.
C. m%c cng  âm. D. ng*ng nghe.
Câu 32: Kí hiu I
0
là cng  âm chu&n. M%c cng  âm L (tính b"ng n v êxiben) ti
v trí có cng  âm I c xác nh b"ng công th%c nào sau ây ?
A.
0
lg10
I
I
L =
. B.
I
I
L
0
lg10=
. C.
0
lg
I
I

L =
. D.
I
I
L
0
lg=
.
Câu 33: Chn âm có tn s b"ng 1 000 Hz làm âm chu&n, khi ó cng  âm chu&n có giá
tr b"ng I
0
= 10
-12
W/m
2
tng %ng vi m%c cng  âm b"ng
A. 0 B. B. 1 B. C. 0,1 B. D. 10 dB.
Câu 34: Chn âm có tn s b"ng 1 000 Hz làm âm chu&n, khi ó cng  âm chu&n có giá
tr b"ng I
0
= 10
-12
W/m
2
. Cng  âm mnh nht làm cho tai con ngi au n là I = 10
W/m
2
tng %ng vi m%c cng  âm b"ng
A. 12 B. B. 120 B. C. 13 B. D. 130 B.
Câu 35: Âm có tn s 1 000 Hz có ng*ng nghe là 10

-12
W/m
2
. Hi âm có tn s 1 000 Hz
có cng  10
-5
W/m
2
thì tng %ng vi m%c cng  âm b"ng bao nhiêu ?
A. 7 dB. B. 70 dB. C. 5 dB. D. 50 dB.
Câu 36: Tai con ngi có th phân bit c hai âm có m%c cng  chênh lch nhau
khong bao nhiêu êxiben (dB) ?
A. 1 dB. B. 0,1 dB. C. 10 dB. D. 130 dB.
Câu 37: Ti im A cách ngun âm mt khong 1 m có m%c cng  âm là 60 dB. Bit
ng*ng nghe ca âm này là 10
-10
W/m
2
. Cng  âm ti A b"ng bao nhiêu ?
A. 10
-3
W/m
2
. B. 10
-4
W/m
2
. C. 10
-5
W/m

2
. D. 10
-6
W/m
2
.
Câu 38: Ting la hét 80 dB có cng  âm gp khong bao nhiêu ln ting nói thm 20 dB
?
A. 4 ln. B. 60 ln. C. 10
6
ln. D. 10
7
ln.
Câu 39: Tai con ngi có th nghe c nhng âm có m%c cng  trong khong
A. t 16 dB n 20 000 dB. B. t 0 dB n 130 dB.
C. t 16 dB n 130 dB. D. t 20 dB n 20 000 dB.
Câu 40: Mt m%c cng  âm nào ó c t#ng 50 dB thì cng  âm ã t#ng bao nhiêu
ln ?
A. 50 ln. B. 10
5
ln. C. 5 ln. D. 5
10
ln.
Câu 41: Hai âm có cùng tn s nhng có m%c cng  chênh nhau 2 dB. Tính t$ s gia
cng  âm ln và cng  âm nh.
A. 100. B. 2,00. C. 1,58. D. 1,26.
Câu 42: Mt sóng âm truyn trong không khí c phn x tr li t mt chng ngi 
hình thành sóng dng. Khong cách gia hai nút gn nhau nht là 32,2 cm. Tc  truyn
sóng âm là 340 m/s. Tính tn s ca sóng âm này.
A. 528 Hz. B. 1 056 Hz. C. 264 Hz. D. 10,56 Hz.

Sóng c Ch  IV. Sóng âm
Thy inh Trng Ngha, giáo viên Vt lí, trng THPT chuyên Lê Khit - Qung Ngãi Trang
13

Câu 43: Mt cái ging nh dng ng tr có thành th,ng %ng và có nc. Ging có sóng
dng vi âm có tn s 20 Hz ch% không có sóng dng vi âm có tn s nào thp hn. Tc 
truyn âm trong không khí là 340 m/s. Tính  sâu t ming ging n m%c nc trong
ging.
A. 12,8 m. B. 8,50 m. C. 4,25 m. D. 17,0 m.
Câu 44: N#m 1976 ban nhc Who ã t k$ lc v bu(i hoà nhc m  nht : m%c cng 
âm  cách 46 m trc h thng loa là 120 dB. T$ s gia cng  ca âm này vi cng 
âm ca mt búa máy hot ng vi m%c cng  92 dB là bao nhiêu ?
A. 1,3. B. 2,8. C. 631. D. 4,3.
Câu 45: Âm la
3
có tn s 440 Hz. Tc  truyn âm trong không khí là 330 m/s thì bc
sóng ca âm la
3
trong không khí b"ng bao nhiêu ?
A. 0,75 m. B. 1,33 m. C. 2,25 m. D. 0,25 m.
Câu 46: Khi sóng âm truyn t không khí vào nc thì
A. chu kì ca âm t#ng. B. tn s ca âm không thay (i.
C. bc sóng ca âm gim. D. bc sóng ca âm không thay (i.
Câu 47: Tc  âm trong không khí và trong nc ln lt là 330 m/s và 1450 m/s. Khi âm
truyn t không khí vào nc thì bc sóng ca nó
A. t#ng 2,2 ln. B. gim 2,2 ln. C. t#ng 4,4 ln. D. gim 4,4 ln.
Câu 48: Mt sóng âm có tn s 528 Hz c lan truyn trong không khí vi tc  340 m/s
t mt ngun im S. Sóng truyn u theo mi hng. Xét hai im A và B  trong không
khí vi SA = 10 cm, SB = 30 cm và AB = 40 cm. Sóng âm ti A lch pha vi sóng âm ti B
mt lng b"ng

A. 0,976 rad. B. 2,927 rad. C. 3,903 rad. D. 1,951 rad.
Câu 49: Âm s c là mt c trng sinh lí ca âm, giúp ta phân bit âm do các ngun khác
nhau phát ra. Âm s c có liên quan mt thit vi
A.  th dao ng âm. B. n#ng lng ca âm.
C. m%c cng  âm. D. tn s ca âm.
Câu 50: Âm thanh do hai nhc c khác nhau phát ra thì luôn luôn khác nhau v
A. chu kì. B.  cao. C. âm s c. D. tn s.
Câu 51: Khi hai nhc s ánh cùng mt bn nhc  cùng mt  cao vi hai nhc c khác
nhau là àn ghita và piano, nhng tai ta v0n phân bit c trng hp nào là àn ghita và
trng hp nào là àn piano là do âm ca hai nhc c phát ra khác nhau v
A. tn s. B. chu kì. C. cng . D.  th dao ng.
Câu 52: Mt nhc c phát ra mt âm có tn s f
1
thì ng thi c'ng phát ra các âm có tn s
A. f
2
= 2f
1
, f
3
= 2,5f
1
, f
4
= 3f
1
, f
5
= 3,5f
1

, ….
B. f
2
= 0,5f
1
, f
3
= 1f
1
, f
4
= 1,5f
1
, f
5
= 2f
1
, ….
C. f
2
= 2f
1
, f
3
= 3f
1
, f
4
= 4f
1

, f
5
= 5f
1
, ….
D. f
2
= 0,5f
1
, f
3
= 1,5f
1
, f
4
= 2,5f
1
, f
5
= 3,5f
1
, ….
Câu 53:  to ca âm ch$ là mt khái nim nói v c trng sinh lí ca âm g n lin vi c
trng vt lí là
A. m%c cng  âm. B. cng  âm.
C. tn s âm. D.  th dao ng âm.
Câu 54: Các c tính sinh lí ca âm là
Sóng c Ch  IV. Sóng âm
Thy inh Trng Ngha, giáo viên Vt lí, trng THPT chuyên Lê Khit - Qung Ngãi Trang
14

A.  cao, âm s c,  to. B.  to, âm s c, biên .
C.  cao, âm s c, cng . D.  to,  cao, n#ng lng.
Câu 55: Giá tr cc tiu ca cng  âm  gây ra cm giác âm cho tai ngi c gi là
A. ng*ng nghe. B. ng*ng au. C. ng*ng âm. D. ng*ng to.
Câu 56: Ng*ng nghe ca tai ngi
A. có giá tr nh nhau i vi mi tn s ca âm.
B. thay (i theo tn s ca âm.
C. không thay (i theo chu kì ca âm.
D. không ph thuc vào tn s ca âm.
Câu 57: Cm giác nghe âm to hay nh ph thuc vào
A. cng  và n#ng lng âm. B. chu kì và  cao âm.
C. cng  và tn s âm. D. chu kì và  cao.
Câu 58: Vi cùng cng , phát thanh viên n nói nghe rõ hn phát thanh viên nam là vì tai
ngi nghe c
A. âm có tn s cao s+ to hn âm có tn s thp.
B. âm có tn s thp s+ to hn âm có tn s cao.
C. âm có âm s c cao s+ to hn âm có âm s c thp.
D. âm có âm s c thp s+ to hn âm có âm s c cao.
Câu 59: Giá tr cc i ca cng  âm mà tai ngi còn có th chu ng c gi là
A. ng*ng au. B. ng*ng nghe.
C. ng*ng cng  âm. D. ng*ng to ca âm.
Câu 60: Dây àn hai u c nh, chiu dài l, c kéo c#ng b"ng mt lc không (i, tc 
truyn sóng là v thì ch$ xy ra sóng dng vi tn s
A.
l
nv
f =
vi n = 1, 2, 3, … B.
l

nv
f
2
=
vi n = 1, 2, 3, …
C.
l
nv
f
2
3
=
vi n = 1, 3, 5, 7 … D.
l
nv
f
4
3
=
vi n = 1, 3, 5, 7 …
Câu 61: Dây àn hai u c nh, chiu dài l, c kéo c#ng b"ng mt lc không (i, tc 
truyn sóng là v thì âm c bn mà dây àn phát ra có tn s
A.
l
v
f =
. B.
l
v
f

2
=
. C.
l
v
f
2
3
=
. D.
l
v
f
4
3
=
.
Câu 62:  c#ng ca mt dây àn có hai u c nh là không (i mà ta bm phím cho dây
àn có  dài gim còn mt na thì
A. tn s ca âm c bn mà dây àn phát ra gim 2 ln.
B. tc  truyn sóng trên dây àn gim 2 ln.
C. âm mà dây àn phát ra nghe b)ng hn.
D. cng  ca âm mà dây àn phát ra t#ng 2 ln.
Câu 63: i vi âm c bn và ho âm bc 2 do cùng mt dây àn (hai u dây c nh) phát
ra thì
A. cng  ca ho âm bc 2 nh b"ng mt na cng  ca âm c bn.
B. tn s ca ho âm bc 2 gp ôi tn s ca âm c bn.
C. bc sóng ca âm c bn b"ng mt na bc sóng ca ho âm bc 2.
D. tc  ca ho âm bc 2 gp ôi tc  ca âm c bn.
Sóng c Ch  IV. Sóng âm

Thy inh Trng Ngha, giáo viên Vt lí, trng THPT chuyên Lê Khit - Qung Ngãi Trang
15

Câu 64: -ng sáo có mt u kín, mt u h, có chiu dài l, tc  truyn sóng âm là v thì
ch$ xy ra sóng dng vi tn s
A.
l
nv
f
4
=
vi n = 1, 3, 5, … B.
l
nv
f
2
=
vi n = 1, 2, 3, …
C.
l
nv
f
4
=
vi n = 1, 2, 3, … D.
l
nv
f
2
=

vi n = 1, 3, 5, …
Câu 65: -ng sáo có mt u kín, mt u h, có chiu dài l, tc  truyn sóng âm là v thì
âm c bn ng sáo phát ra có tn s
A.
l
v
f =
. B.
l
v
f
2
=
. C.
l
v
f
3
=
. D.
l
v
f
4
=
.
Câu 66: Hp cng hng có tác dng
A. làm t#ng  cao ca âm. B. làm gim bt cng  âm.
C. làm t#ng cng  âm. D. làm gim  cao ca âm.
Câu 67: Chiu dài ng sáo (mt u kín, mt u h) càng ln thì âm phát ra

A. có tn s càng nh. B. nghe càng b)ng.
C. nghe càng to. D. có bc sóng càng ng n.
Câu 68: Hai ngun phát sóng âm ging nhau S
1
và S
2
t cách nhau 1,2 m trong không khí,
phát ra sóng âm có cùng biên , cùng pha và cùng tn s 440 Hz. Cho bit tc  truyn âm
trong không khí là 340 m/s. Hi mt ngi t tai  âu trên on th,ng ni hai ngun âm
thì gn nh không nghe thy âm ?
A. Ngay ti trung im ca on th,ng ni hai ngun âm.
B. Cách trung im ca on th,ng ni hai ngun âm on 19 cm.
C. Cách trung im ca on th,ng ni hai ngun âm on 39 cm.
D. Cách trung im ca on th,ng ni hai ngun âm on 77 cm.
Câu 69: Tc  truyn sóng trên mt dây àn viôlông dài 22,0 cm khi có tn s âm c bn
920 Hz là
A. 404,8 m/s. B. 202,4 m/s. C. 809,6 m/s. D. 607,2 m/s.
Câu 70: Cho bit tc  v ca sóng âm truyn trên mt si dây tit din u c tính bi
công th%c
µ
τ
=v
, vi
τ
là s%c c#ng ca dây và
µ
là mt  dài ca dây (khi lng ca
mt n v chiu dài ca dây). Trên mt dây àn viôlông nng 800 mg và dài 22,0 cm có
sóng âm truyn i vi tc  193,6 m/s thì s%c c#ng ca dây àn viôlông là
A. 7 040. 10

3
N. B. 136,3 N. C. 1 363. 10
3
N. D. 7 040 N.