chương iii chức năng cơ bản và hình thức nhà nước xã hội chủ nghĩa

Chương III:
Chức năng cơ bản và hình
thức nhà nước XHCN


I. Chức năng cơ bản của NN XHCN
VN

1. Khái niệm chức năng NN:

là những phương hướng, phương diện
hoặc mặt hoạt động chủ yếu của NN để
thực hiện các nhiệm vụ cơ bản của NN.


2. Các chức năng cơ bản của nhà nước
XHCN
a. Chức năng đối nội
Khái niệm: là những phương hướng,
phương diện hoặc mặt hoạt động chủ
yếu của NN trong nội bộ đất nước.
* Chức năng tổ chức và quản lý kinh tế:
-
Là chức năng cơ bản; có nội dung
rộng, nhiều vấn đề, nhiều mối quan hệ
cần giải quyết
-
Trong mỗi quốc gia, từng thời kỳ chức
năng QLKT được thực hiện với nội

dung khác nhau


a. Các chức năng đối nội
* Chức năng tổ chức và quản lý kinh tế:
+ Thời kỳ trước 1985: KHHTT
+ Từ 1986 đến nay: KT hàng hóa nhiều
thành phần…
- Nội dung cơ bản của chức năng:
+ Sắp xếp lại nền kinh tế
+ Xây dựng, củng cố QHSX


Chức năng tổ chức và quản lý kinh tế:
+ Phát triển KHKT là vấn đề then chốt, động lực
phát triển KT.
+ Hình thành một thị trường hoàn chỉnh (vốn,
lao động, tín dụng, bất động sản…)
+ NN bảo đảm quyền tự chủ kinh doanh
+ NN dùng công cụ quản lý vĩ mô để quản lý
nền KT (PL, Kế hoạch, chính sách…).


a. Các chức năng đối nội
* Chức năng giữ vững an ninh chính trị, trật tự
an toàn xã hội, chấn át sự phản kháng của
các thế lực thù địch.
+ Là chức năng quan trọng, khó khăn
+ Để thực hiện chức năng: NN tăng cường sức
mạnh về mọi mặt, sức mạnh của cả hệ thống

chính trị


a. Các chức năng đối nội
•
Chức năng tổ chức và quản lý văn hóa,
giáo dục, khoa học công nghệ
+ Mục đích: Xây dựng nền văn hóa mới, con
người mới, nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân
tài, thiết lập nền KHCN tiên tiến.
-
Về văn hóa: Nhiệm vụ trung tâm là xây dựng
nền “văn hóa tiến đậm đà bản sắc dân tộc”;
phát huy tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh.


Chức năng tổ chức và quản lý văn hóa, giáo
dục, khoa học công nghệ
-
Về giáo dục:
-
Coi giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng
đầu.
-
NN quản lý hệ thống giáo dục quốc dân:
+ Mục tiêu, chương trình, nội dung, kế hoạch
giáo dục, tiêu chuẩn giáo viên
+ Hệ thống các văn bằng
+ Phát triển các hình thức trường quốc lập, dân
lập…

Chức năng tổ chức và quản lý văn hóa, giáo
dục, khoa học công nghệ
Về khoa học, công nghệ:
-
Ưu tiên đầu tư cho KHCN, đặc biệt KHCN
mũi nhọn.
-
Thực hiện những chính sách ưu tiên, khuyến
khích các nhà khoa học.


a. Các chức năng đối nội
•
Chức năng bảo vệ trật tự pháp luật XHCN,
bảo vệ các quyền và lợi ích của công dân.
-
Mục đích: Bảo đảm pháp luật được thi hành
nghiêm chỉnh, thống nhất.
-
Để thực hiện tốt chứ năng này:
+ Xây dựng pháp luật và thực hiện pháp luật
+ Giáo dục nâng cao ý thức PL của nhân dân
+ Đảm bảo việc thực hiện nền dân chủ thực sự


b. Chức năng đối ngoại
Khái niệm: Là những phương hướng hoạt động
cơ bản của NN trong quan hệ quốc tế

* Chức năng bảo vệ Tổ quốc XHCN.
-
Bảo vệ Tổ quốc là vấn đề có tính quy luật
-
Xây dựng, củng cố nền quốc phòng toàn dân
và thế trận an ninh nhân dân;
-
Xây dựng quân đội và công an chính quy, tinh
nhuệ, hiện đại
-
Kết hợp với quốc phòng, an ninh với phát
triển kinh tế


b. Chức năng đối ngoại
-
Chức năng mở rộng quan hệ hợp tác với các
nước, các tổ chức quốc tế.
Đặc điểm:
+ Củng cố tăng cường tình đoàn kết, hữu nghị,
hợp tác, tương trợ giúp đỡ lẫn nhau giữa các
nước XHCN
+ Mở rộng quan hệ với các nước có chế độ
chính trị khác nhau


b. Chức năng đối ngoại
+ Mở rộng quan hệ hợp tác với các tổ chức
quốc tế
+ Ủng hộ và góp phần tích cựu vào phong trào

đấu tranh của nhân dân thế giới vì hòa bình,
độc lập, dân chủ và tiến bộ trên thế giới


II. Hình thức nhà nước XHCN
1. Khái niệm hình thức nhà nước XHCN
Gồm 3 yếu tố: Hình thức chính thể, hình thức
cấu trúc và chế độ chính trị
- Hình thức chính thể là cách thức tổ chức, trình
tự thành lập và các quan hệ quyền lực NN tối
cao
-
Hình thức chính thể cộng hòa dân chủ


II. Hình thức nhà nước XHCN
-
Hình thức cấu trúc: là cấu tạo NN thành các
đơn vị hành chính- lãnh thổ và tính chất quan
hệ giữa các bộ phận cấu thành NN.
-
Có hai dạng:
+ Nhà nước đơn nhất
+ Nhà nước liên bang
- Chế độ chính trị: là tổng thể các phương pháp,
thủ đoạn mà các cơ quan NN sử dụng để
thực hiện quyền lực NN.


II. Hình thức nhà nước XHCN

2. Các hình thức chính thể NN XHCN
a. Công xã Pari
-
Là hình thức NN XHCN đầu tiên (1871)
-
Đặc điểm:
+ Là “Một hình mẫu phác thảo” đầu tiên
+ Hình thức chính thể cộng hòa dân chủ của
GCVS. HĐCX Pari là cơ quan quyền lực cao
nhất


a. Công xã Pari
+ Công xã đã xóa bỏ chế đại nghị tư sản. NN tổ
chức theo nguyên tắc tập trung dân chủ
+ Mác nhận xét: Thực chất CX Pari là chính phủ
của GCCN


b. Hình thức Nhà nước Xôviết
-
Là hình thức tổ chức và thực hiện chính
quyền của GCVS Nga và các nước cộng hòa
khác ở vùng Cápcadơ và vùng Bantích
-
Đặc điểm:
+ Không có mặt trận đoàn kết giữa các dân tộc.
+ Các Xôviết tạo thành hệ thống cơ quan đại
diện (quận, huyện, xã bầu trực tiếp; tỉnh trở
lên – hình thức đại diện)

b. Hình thức Nhà nước Xôviết
+ Chế độ dân chủ thể hiện tính giai cấp sâu sắc
•
Theo Hiến pháp Liên Xô năm 1977, quyền
lực NN được tổ chức:
-
Xôviết tối cao – cơ quan quyền lực cao nhất,
gồm 2 viện: dân tộc và liên bang
-
Cơ quan thường trực của Xôviết tối cao là
đoàn chủ tịch Xôviết tối cao
-
Chính phủ là cơ quan chấp hành và điều
hành
-
Tòa án tối cao, Viện kiểm sát tối cao


c. Hình thức Nhà nước dân chủ nhân dân
-
Ra đời sau chiến tranh thế giới II (Việt Nam,
Trung Quốc… )
-
Đặc điểm:
+ NN sử dụng kết hợp các phương pháp hòa
bình và bạo lực để giành chính quyền
+ Các nước đều tổ chức mặt trận đoàn kết,
nhiều đảng phái, tuy nhiên Đảng CS là đảng

lãnh đạo
+ Có sử dụng một số chế định pháp lý cũ


c. Hình thức Nhà nước dân chủ nhân dân
+ NN thực hiện nguyên tắc bầu cử bình đẳng,
phổ thông, trực tiếp và bỏ phiếu kín.
+ NN có tính dân chủ rộng rãi hơn so với NN
Xôviết.


Chân thành cảm ơn!