Giải phẫu tai (Kỳ 8) docx

Giải phẫu tai
(Kỳ 8)
Bài giảng Giải phẫu học
Chủ biên: TS. Trịnh Xuân Đàn
3.1. Mê nhĩ xương hay mê đạo xương
Có 3 phần: tiền đình xương, các ống bán khuyên xương và ốc tai xương.
3.1.1. Tiền đình xương (vestibulum)
Là một hốc hình xoan, nằm ở phía trong hòm nhĩ, sau ốc tai và phía
trước các ống bán khuyên xương. Tiền đình xương đứng thẳng với trục xương đá,
có bề trước sau độ 5mm, bề dọc độ 4mm, bề ngang 3mm và có thể coi như một
hình hộp có 6 mặt.
- Mặt ngoài: có cửa sổ bầu dục và cửa sổ tròn liên quan với hòm tai.
- Mặt trong: liên quan 1/3 sau đáy ống tai trong, có 3 ngách:
+ Ngách cầu ở phần trước mặt trong có cầu nang nằm.
+ Ngách bầu dục ở phía sau trên mặt trong có soan nang nằm.
+ Ngách ốc tai ở phần sau dưới mặt trong.
- Mặt trước: liên quan với đoạn 1 cống Fallope của thần kinh mặt ở dưới
thông với tầng tiền đình của ốc tai bởi một lỗ hình bầu dục.
- Mặt sau và trên có các lỗ thông với ống bán khuyên.
- Mặt dưới: có một mảnh xương bịt lại đó là đầu của mảnh xoắn ốc.
3.1.2. Các ống bán khuyên xương (canalis semicircularis ossei)
Các ống bán khuyên xương là những ống hình trụ, đường kính khoảng
0,8mm, cong hình móng ngựa, nằm ở mặt trên và sau của tiền đình và mở vào
tiền đình bởi 2 đầu, gọi là các trụ xương.

1. Bán khuyên trước
2. Bóng xương trước
3. Ốc tai xương
4. Tiền đình xương
5. Cửa sổ bầu dục
6. Cửa sổ ốc tai

Hình 5.25. Mê đạo xương
- Một đầu phình gọi là bóng xương. Trụ có bóng xương gọi là trụ bóng
xương. Các bóng xương có cùng tên với các ống bán khuyên tương ứng.
- Đầu không phình của ống bán khuyên ngoài mở trực tiếp vào tiền đình,
gọi là trụ xương đơn.
- Đầu không phình của ống bán khuyên trước và sau hợp lại với nhau rồi
mở vào tiền đình, gọi là trụ xương chung.
Ba ống bán khuyên nằm theo 3 mặt phẳng thẳng góc với nhau.
- Ống bán khuyên trước (canalis semicircularis ossei) gài 15-20 mm, nằm
trên mặt phẳng thẳng đứng, vuông góc với trục phần đá xương thái dương.
Đầu ngoài là bóng xương trước, mở vào phần trên ngoài của tiền đình. Đầu đối
diện tạo nên trụ xương chung cùng ống bán khuyên sau đổ vào phần trong tiền
đình.
- Ống bán khuyên sau (canalis semicircularis posterior) dài 18-22 mm,
nằm trên mặt phẳng thẳng đứng, song song với trục phần đá xương thái
dương. Đầu dưới là bóng xương sau, mở vào phần dưới tiền đình. Đầu trên cùng
với trụ xương của ống bán khuyên trước tạo nên trụ xương chung.
- Ống bán khuyên ngoài (canalis semicirculans lateralis) dài 12-15mm,
nằm trên mặt phẳng nằm ngang và cong ra ngoài, bóng xương ngoài mở vào phía
trên góc ngoài tiền đình, ngay dưới bóng trước, ở phía trên cửa sổ tiền đình. Đầu
kia là trụ xương đơn mở vào tiền đình ngay dưới lỗ của trụ xương chung.
Tác dụng chung của các ống bán khuyên cho ta có ý niệm về chiều
hướng vị trí trong không gian nên khi đau ở một ống bán khuyên nào sẽ làm ngả
hay nghiêng đầu về phía ấy, khi cả 3 đường bị kích thích thì gây ra chóng mặt, cơ
thể mất cân bằng.
3.1.3. Ốc tai xương (cochlea)
Có hình con ốc, xoắn 2 vòng rưỡi, nằm ở phía trước tiền đình, có đáy ốc tai
và đỉnh ốc. Từ đáy tới đỉnh dài 5mm và chiều ngang đáy là 9mm. Đỉnh hướng ra
trước, ra ngoài. Một phần vòng đáy ốc tai đẩy thành trong hòm như lồi lên, tạo
nên ụ nhô. Nhìn chung đáy ốc tai nằm đối diện với đáy ống tai trong. Về cấu tạo,

ốc tai gồm có trụ ốc tai, ống xoắn ốc và mảnh xoắn xương.
- Trụ ốc: là một trục xương hình nón, trung tâm ốc tai đi từ đỉnh tới đáy ốc.
Đáy trụ tương ứng với đáy ốc tai. Trong lòng trụ có những ống nhỏ chạy dọc để
các sợi thần kinh ốc tai đi qua, gọi là các ống dọc của trụ ốc.
- Ống xoắn ốc: là một ống dài 30mm, đường kính giảm dần từ đáy cho
tới đỉnh, quấn 2 vòng rưỡi quanh trụ ốc tai. Nơi tận hết của ống tạo nên đỉnh ốc
tai. Vòng đáy của ống xoắn ốc có một phần nhô vào thành trong hòm nhĩ, tạo
thành ụ nhô và có cửa sổ ốc tai thông với hòm nhĩ, có màng nhĩ phụ đậy. Vùng
đáy của ống xoắn ốc thông với tiền đình xương và còn có một lỗ mở vào cống ốc
tai, cống này dẫn tới một lỗ ở mặt dưới phần đá xương thái dương.
- Mảnh xoắn xương: là một mảnh xương mỏng nhô ra từ trụ ốc tai và
quấn quanh trụ, theo một đường xoắn ốc (như đường gờ của đinh vít). Mảnh xoắn
xương có 2 bờ, một bờ dính vào trụ ốc tai, một bờ tự do nhô vào trong lòng ống
xoắn ốc chia dở chừng lòng ống thành 2 tầng: tầng tiền đình ở trên và tầng
màng nhĩ ở dưới. Trên người sống, từ bờ tự do của mảnh xoắn xương tới thành
ngoài ống xoắn ốc có màng nền ngăn cách tiếp phần còn lại giữa 2 tầng.
Bề rộng của mảnh xoắn xương cũng giảm dần từ đáy tới đỉnh ốc tai. Ở đỉnh
ốc tai, mảnh xoắn ốc tận hết một mỏm hình móc, gọi là móc mảnh xoắn. Giữa
đỉnh ống xoắn ốc và móc mảnh xoắn có một khe hở, gọi là khe xoáy ốc, qua đó
tầng tiền đình thông với tầng màng nhĩ.
Dọc theo bờ tự do làm thành rãnh của mảnh xoắn xương có một loạt những
lỗ rất nhỏ mở vào một loạt ống nhỏ chạy ngang qua bề dày của mảnh xoắn, từ bờ
tự do đến bờ dính của mảnh, cho các sợi thần kinh ốc tai đi qua và liên tiếp với
các ống dọc của trụ ốc. Dọc theo những điểm chuyển tiếp liên tiếp nhau giữa 2 hệ
thống ống ngang và dọc, nghĩa là dọc theo bờ dính vào trụ ốc của mảnh xoắn ốc là
một ống, gọi là ống xoắn trụ ốc, để cho các hạch xoắn ốc tai nằm trong.