Probiotic và bệnh tiêu chảy cấp potx

Probiotic và bệnh
tiêu chảy cấp


Hình ảnh siêu vi Rotavirus, một trong những "thủ phạm" gây
bệnh tiêu chảy cấp.

Chuyên đề: Probiotics - giải pháp cho bệnh tiêu
chảy cấp


Theo Tổ chức y tế thế giới, tiêu chảy là tiêu phân
lỏng ≥ 3 lần trong 24 giờ. Phân lỏng là phân có
hình của vật chứa. Tiêu chảy vẫn còn là nguyên
nhân hàng đầu gây bệnh và tử vong cho trẻ em.
Nguyên nhân tiêu chảy thường do nhiễm: siêu vi,
vi trùng và ký sinh trùng . Phổ tác nhân gây bệnh
tùy thuộc vào vùng địa lý, điều kiện kinh tế xã hội.


Ở các nước đã phát triển, tác nhân thường gặp là
siêu vi, hàng đầu là Rotavirus. Tác nhân vi trùng vẫn
còn phổ biến ở các nước đang phát triển. Tại Việt
Nam, theo các nghiên cứu tại bệnh viện Rotavirus
chiếm khoảng 51% các trường hợp tiêu chảy cấp
không đàm máu nhập viện. Riêng ở bệnh viện Nhi
Đồng 1, mỗi năm chúng tôi nhận khám trung bình
40.000 ca tiêu chảy ngoại trú và 6.000 ca nội trú, các
tác nhân gây bệnh tiêu chảy cấp không đàm máu ở
bệnh nhi nội trú là: Rotavirus(67.4%), Norovirus
(5.5%), Sapovirus (3.2%), Astrovirus (0.8%), và

Adenovirus (0.6%).
Điều trị căn bản bệnh tiêu chảy cấp là bù nước và
điện giải, chủ yếu qua đường uống (dung dịch ORS)
và dinh dưỡng thích hợp. Mặc dù phương pháp điều
trị này làm giảm đáng kể tỷ lệ tử vong nhưng không
rút ngắn được thời gian bệnh cũng như không làm
giảm tỷ lệ mắc bệnh.
Trong những năm gần đây, người ta đề cập ngày
càng nhiều đến vai trò của probiotic trong bệnh tiêu
chảy cấp. Lý do dùng probiotic để điều trị tiêu chảy là
các vi sinh vật này có thể điều hòa hệ vi khuẩn chí
đường ruột và tác động trực tiếp trên tác nhân gây
bệnh.

Các cơ chế được giả định phần lớn dựa trên các
nghiên cứu trong ống nghiệm hoặc thực nghiệm trên
động vật, là các vi sinh vật probiotic tổng hợp các
chất có tính kháng sinh, cạnh tranh chất dinh dưỡng,
ức chế cạnh tranh chỗ kết dính với tác nhân gây
bệnh, làm biến đổi độc tố hoặc thụ thể của độc tố gây
bệnh. Một số nghiên cứu khác cho thấy probiotic có
khả năng kích thích hoặc điều hòa đáp ứng miễn dịch
cả đặc hiệu lẫn không đặc hiệu. Tùy thuộc vào dòng
vi sinh vật dùng làm probiotic và tác nhân gây bênh
(vi khuẩn hay siêu vi) mà một số tác động theo các cơ
chế trên có thể diễn ra đồng thời.

Bệnh tiêu chảy cấp vẫn là bệnh có nhiều nguy cơ tử vong ở trẻ
em tại nước ta. Ảnh: Images.
Trong hơn 3 thập niên vừa qua, có rất nhiều nghiên

cứu, thử nghiệm lâm sàng ở các nước đã phát triển
cũng như đang phát triển sử dụng nhiều dòng
probiotic khác nhau hoặc riêng rẽ hoặc kết hợp để tìm
hiểu hiệu quả của probiotic trong điều trị, phòng ngừa
tiêu chảy sau sử dụng kháng sinh, tiêu chảy do truyền
nhiễm ở trẻ em. Mặc dù có thể các tác giả và cả các
nhà xuất bản có xu hướng chỉ công bố các nghiên
cứu có kết quả dương tính, nghĩa là có thể có sai lệch
trong công bố các nghiên cứu cho thấy probiotic
không có hiệu quả, một số ghi nhận đã được rút ra từ
các nghiên cứu này như sau:

Nhiều bằng chứng ủng hộ probiotic có tác dụng ngừa
tất cả các thể lâm sàng tiêu chảy do dùng kháng sinh
(tiêu chảy đơn giản, viêm đại tràng xuất huyết và
viêm đại tràng giả mạc). Trong 7 trường hợp trẻ em bị
tiêu chảy do dùng kháng sinh, có thể giảm bớt một
trường hợp tiêu chảy nếu chúng ta dùng đồng thời
probiotic (số bệnh nhân cần điều trị-NNT (number
needed to treat) = 7). Liều nên dùng là 5-10 tỷ đơn vị
tạo khúm (CFU) /ngày. Không thấy sự khác biệt đáng
kể giữa các dòng probiotic khác nhau khi sử dụng ở
liều nói trên.

Nói chung đa số bằng chứng cho thấy rằng sự khác
biệt về hiệu quả điều trị tiêu chảy cấp của probiotic so
với giả dược là có ý nghĩa thống kê nhưng hiệu quả
lâm sàng chỉ dừng ở mức vừa phải. Probiotic có thể
làm giảm thời gian tiêu chảy cấp ở trẻ em do tác nhân
không xâm lấn, đặc biệt do Rotavirus, khoảng 17-30

giờ. Số bệnh phải điều trị (NNT) để bớt một trẻ bị tiêu
chảy lâu hơn 3 ngày là 4 (95% khoảng tin cậy 3-9).
Nghĩa là cứ 4 trẻ bị tiêu chảy lâu hơn 3 ngày được
dùng probiotics ta có thể rút ngắn thời gian tiêu chảy
cho một trẻ. Tuy nhiên cần lưu ý rằng tiêu chuẩn
khách quan nhất để đánh hiệu quả một phương pháp
điều trị tiêu chảy cấp trẻ em theo Tổ chức y tế thế giới
là cung lượng phân còn chưa được các nghiên cứu
kể trên đánh giá. Hơn nữa, hiệu quả điều trị cũng rất
dao động với các dòng probiotic khác nhau. Các tác
giả cũng cho rằng liều sử dụng tối ưu là 5-10 tỷ
CFU/ngày và phải cho càng sớm càng tốt trong tiến
trình của bệnh.

Hiện tại trên thị trường Việt Nam cũng có rất nhiều
loại probiotic khác nhau. Có những probiotic mà trong
thành phần là vi khuẩn sống, xác vi khuẩn, vi khuẩn
đông khô hay bào tử. Tuy nhiên sản phẩm có dạng l
bào tử như Bacillus clausii (Enterogermina) cho thấy
có nhiều ưu điểm hơn hẳn. Nhờ thành phần là bào tử
nên Bacillus clausii có thể qua dạ dày với tỉ lệ sống
sót cao nhằm phát huy tác dụng và khôi phục hệ
khuẩn chí đường ruột. Trên thực nghiệm, bào tử
Bacillus clausii có thể sống được trong môi trường
dịch vị với pH=2, trong ít nhất l 2 giờ. Ngoài ra, dạng
bào tử Bacillus clausii đề kháng rất tốt với nhiều loại
kháng sinh nên có thể dùng chung trong thời gian
điều trị kháng sinh. Bên cạnh đó thì bào tử Bacillus
clausii được bào chế dưới dạng hỗn dịch không màu,
không mùi, không vị trong từng ống nhựa nhỏ nên

tiện lợi khi sử dụng, đặc biệt là cho trẻ em.