Vi sinh vật né tránh miễn dịch bẩm sinh (Kỳ 1) ppsx

Vi sinh vật né tránh miễn
dịch bẩm sinh
(Kỳ 1)
Các vi sinh vật gây bệnh đã tiến hoá để chống lại các cơ chế của miễn dịch
bẩm sinh và vì thế chúng có thể xâm nhập và trú ngụ bên trong cơ thể túc chủ
(bảng 2.13). Một số vi khuẩn nội bào có khả năng chống lại các cơ chế tấn công
chúng ở bên trong các tế bào làm nhiệm vụ thực bào. Ví dụ như Listeria
monocytogenes sản sinh ra một protein giúp chúng có thể thoát ra khỏi các bọng
thực bào để xâm nhập vào bào tương của các tế bào đã ăn chúng, và khi đã ở bào
tương thì chúng không còn chịu tác động của các chất trung gian hoá học ô-xy
hoạt động và nitric oxide (là những chất chủ yếu được tạo ra trong các
phagolysosome) nữa. Thành của các vi khuẩn Mycobacterium có chứa một thành
phần lipid có tác dụng ức chế quá trình hoà màng của các bọng có chứa các vi
khuẩn đã bị nuốt vào với các lysosome. Các vi sinh vật khác thì lại có thành tế bào
của chúng có khả năng kháng lại tác động của bổ thể. Như sẽ còn được trình bầy
trong các chương 6 và 8, chính những cơ chế như vậy đã giúp cho các vi sinh vật
kháng lại các cơ chế thực hiện của đáp ứng miễn dịch dịch thể và đáp ứng miễn
dịch qua trung gian tế bào.
Bảng 2.13: Các phương thức né tránh miễn dịch bẩm sinh của vi sinh vật
Cách thức né tránh Ví dụ Cơ chế
Kháng lại hiện tượng

thực bào
Pneumococus

Polysaccharide c
ủa vỏ vi khuẩn
ức chế hiện tượng thực bào
Kháng l
ại các chất
trung gian hoá học ô-xy ho

ạt
động trong các tế b
ào làm
nhiệm vụ thực bào
Các vi khuẩn

Staphylococcus
S
ản sinh ra enzyme calase có tác
dụng phá vỡ các gốc ô-xy hoạt động
Kháng l
ại hoạt tính
của bổ thể (con đư
ờng không
cổ điển)
Neisseria
meningitides
Streptococcus

Bộc lộ acid sialic trên b
ề mặt để
ức chế các enzyme chuyển đổi C3 v
à C5
convertase
Protein M
ức chế không cho C3
bám vào vi sinh vật và C3b bám vào
các
thụ thể dành cho bổ thể
Kháng l

ại các peptide
kháng sinh diệt khuẩn
Pseudomonas

T
ổng hợp ra các LPS có cấu trúc
bi
ến đổi để kháng lại hoạt tính của các
peptide kháng sinh này


Vai trò kích thích các đáp ứng miễn dịch thích ứng của miễn dịch tự
nhiên
Chúng ta vừa phân tích các cách thức hệ thống miễn dịch bẩm sinh nhận
diện các vi sinh vật và chống lại sự xâm nhập của chúng. Như đã trình bầy ở đầu
chương, ngoài các chức năng đề kháng thì đáp ứng miễn dịch bẩm sinh chống lại
các vi sinh vật còn đóng vai trò quan trọng trong việc cảnh báo và báo động cho hệ
thống miễn dịch thích ứng rằng cần phải có một đáp ứng miễn dịch hiệu quả hơn.
Phần còn lại của chương này chúng ta sẽ đề cập đến một số cơ chế các đáp ứng
miễn dịch bẩm sinh kích thích các đáp ứng miễn dịch thích ứng.

Hình 2.14: Vai trò kích thích miễn dịch thích ứng của miễn dịch bẩm sinh
Các đáp ứng miễn dịch bẩm sinh tạo ra các phân tử đóng vai trò như “tín
hiệu thứ hai” (kháng nguyên là tín hiệu thứ nhất) để hoạt hoá các tế bào lympho T
và B. Trong chương 1 chúng ta đã đề cập đến giả thuyết cho rằng để có thể hoạt
hoá một cách toàn diện các tế bào lympho đặc hiệu với kháng nguyên thì cần có
hai tín hiệu: kháng nguyên chính là tín hiệu thứ nhất còn lại thì các vi sinh vật, các
đáp ứng của miễn dịch bẩm sinh chống lại vi sinh vật hay các tổn thương của tế
bào túc chủ do tác động của vi sinh vật có thể đóng vai trò là tín hiệu thứ hai (xem
hình 1.9). Yêu cầu cần có các tín hiệu thứ hai có liên quan đến vi sinh vật là để

bảo đảm rằng các tế bào lympho đáp ứng chống lại các tác nhân gây bệnh chứ
không chống lại các chất vô hại và không có bản chất từ vi sinh vật lây nhiễm.
Trong các mô hình thực nghiệm hoặc khi sử dụng vaccine thì có thể tạo ra được
các đáp ứng miễn dịch thích ứng bằng cách cho cơ thể tiếp xúc với kháng nguyên
mà không cần tiếp xúc với toàn bộ vi sinh vật. Trong tất cả những trường hợp này
thì các kháng nguyên thường được đưa vào cơ thể cùng với các tá chất (adjuvant)
có tác dụng tạo ra các phản ứng miễn dịch bẩm sinh giống như phản ứng do vi
sinh vật hoàn chỉnh gây ra. Trên thực tế thì rất nhiều tá chất chính là các sản phẩm
của vi sinh vật. Bản chất và các cơ chế tác động của tín hiệu thứ hai sẽ được mô tả
chi tiết trong phần trình bầy về quá trình hoạt hoá các tế bào lympho B và T trong
các chương 5 và 7. Trong chương này chúng ta đề cập đến hai ví dụ minh hoạ về
các tín hiệu thứ hai được tạo ra trong các đáp ứng miễn dịch bẩm sinh (hình 2.14).