Bệnh do tác động của thuốc ở người cao tuổi docx

Bệnh do tác động của thuốc ở người cao
tuổi

Do các biến đổi của cơ thể đã già yếu, cộng với những sai lầm trong sử dụng thuốc
đã dẫn đến những phản ứng và bệnh do thuốc gây nên ở người cao tuổi. Ở người
già, phản ứng thuốc gặp nhiều gấp từ 2 - 3 lần so với người trẻ.
Thuốc tác động đến sức khỏe người già thế nào?
Quá trình hấp thu thuốc thường không ảnh hưởng, nhưng sự thanh thải lại có sự giảm sút
đáng kể, do giảm lưu lượng huyết tương ở thận, giảm mức lọc cầu thận cũng như giảm sự
thanh thải ở gan. Gan của người già bị giảm hoạt động các men chuyển hóa thuốc tại các
tiểu thể microsom, đồng thời có giảm máu lưu thông tại gan khi tuổi đã cao. Thể tích
phân bố thuốc cũng có sự thay đổi đáng kể do ở tuổi già, lượng nước toàn thân suy giảm,
đồng thời lại tăng tỷ lệ lượng mỡ toàn thân, nên những thuốc hòa tan trong nước bị cô
đặc hơn và thuốc hòa tan trong mỡ lại có thời gian tồn tại trong cơ thể dài hơn. Mặt khác
do albumin huyết thanh có nồng độ giảm đi, nhất là ở những bệnh nhân ốm yếu lâu ngày
nên có giảm mức gắn của một số thuốc vào protein như Warfarin, Phenytoin dẫn đến số
thuốc tự do hoạt động lại tăng hiệu lực.
Đồng thời với sự thanh thải thuốc bị giảm sút do động lực thuốc thay đổi vì nhiều yếu tố
khác nhau, sự đáp ứng với thuốc của người già cũng có nhiều thay đổi. Chẳng hạn cùng
một nồng độ thuốc trong huyết thanh như nhau, sự đáp ứng với thuốc của người già
thường rất khác nhau. Đa số người già dễ nhạy cảm hơn với một số thuốc này nhưng lại ít
nhạy cảm với một số thuốc khác. Một thực tế là người già do mắc nhiều bệnh kinh diễn
nên thường đã dùng quá nhiều loại thuốc. Thêm điểm đáng chú ý nữa là bản thân người
già rất dễ lầm lẫn các loại thuốc do mắt kém, nghe không rõ, trí nhớ giảm, động tác
không chính xác nên việc sử dụng thuốc có nhiều sai sót. Các nguyên nhân trên làm gia
tăng bệnh do thuốc gây nên ở người cao tuổi.

Cần hướng dẫn người cao tuổi dùng thuốc rõ ràng, tỉ
mỉ.
Những chú ý khi dùng thuốc ở người già
Để hạn chế tối đa các tai biến do sử dụng thuốc ở người già, cần chú ý thực hiện những

nội dung sau đây: khi dùng thuốc phải chắc chắn rằng triệu chứng cần điều trị không phải
là triệu chứng do một thuốc khác gây nên; Chỉ dùng thuốc sau khi các biện pháp điều trị
không dùng thuốc không có kết quả hoặc không thể thực hiện được, nên cân nhắc kỹ giữa
lợi ích và tác hại của việc dùng thuốc; Nếu phải dùng thuốc thì nên bắt đầu bằng một liều
thấp so với liều thường dùng ở người lớn, sau đó tăng dần liều có tính đến các yếu tố
dược động học ở cơ thể người già. Tuy nhiên ở một số trường hợp cụ thể có thể cho liều
cần thiết ngay từ đầu. Theo dõi để tăng hay giảm liều tùy theo đáp ứng của từng bệnh
nhân; Đơn thuốc cần đơn giản, dễ thực hiện và không nên dùng quá nhiều thuốc cùng
một lúc; Nếu phải sử dụng nhiều thuốc trong đợt điều trị thì phải hướng dẫn rõ ràng cách
dùng từng thứ thuốc, liều lượng cho bệnh nhân hoặc người nhà; Đối với các thuốc có độc
tính cao hoặc có phạm vi an toàn rất hẹp nên thường xuyên định lượng nồng độ thuốc
trong huyết thanh để đảm bảo việc dùng thuốc an toàn đối với bệnh nhân.
Cảnh giác phòng tránh dùng thuốc quá liều trong các trường hợp: dùng nhầm thuốc của
người khác, dùng thuốc ngủ hoặc các thuốc kháng histamin quá liều đều có thể gây nên
tình trạng lơ mơ, lú lẫn cũng như các tác dụng phụ kèm kháng tiết cholin gây khô miệng,
nhìn mờ, lú lẫn, bí đái hoặc đái không tự chủ.
Thận trọng khi dùng một số thuốc cụ thể
Các thuốc an thần: tốt nhất để chống mất ngủ nên áp dụng biện pháp không dùng thuốc.
Nếu dùng thuốc chỉ dùng ngắn ngày, loại thuốc tác dụng nhanh, chuyển hóa không bị
biến đổi do tuổi già như oxazepam, hạn chế dùng benzodiazepin loại tác dụng nhanh hay
tác dụng chậm vì có thể gây lú lẫn ở người già. Khi dùng thuốc kháng sinh cần tiến hành
định lượng nồng độ của các chất có độc tính cao được đào thải qua đường thận. Các
thuốc tim mạch như digitalis, procainamid, quinidin có thời gian bán hủy dài ở người già,
có phạm vi điều trị an toàn hẹp, vì vậy dễ nhiễm độc ngay cả với liều lượng thông thường
với biểu hiện chán ăn, lú lẫn, trầm cảm. Thuốc điều trị viêm loét dạ dày loại chẹn thụ thể
H2 như cimetidin và ranitidin giao thoa, trở ngại cho chuyển hoá thuốc tại gan làm tăng
tỷ lệ ngộ độc đối với các thuốc chuyển hóa chủ yếu tại gan như propranolol, lidocain,
warfarin, theophylin, phenytoin. Điểm chú ý là tất cả các thuốc ức chế thụ thể H2 đều ít
nhiều có thể gây nên lú lẫn ở người già. Các thuốc chống trầm cảm và chống loạn tâm
thần hay gây nên tác dụng phụ kiểu kháng tiết cholin ở người già như lú lẫn, bí đái, táo

bón, khô miệng. Có thể hạn chế tác dụng phụ đó bằng cách dùng những chất không hoặc
ít có tác dụng kháng tiết cholin. Do trầm cảm và hưng phấn thường xen kẽ nhau nên chỉ
sử dụng ngắt quãng các chất này. Thuốc điều trị glôcôm loại chẹn bêta, các chất ức chế
cacbonic anhydrase có thể gây tác dụng phụ toàn thân như khó chịu, chán ăn, sút cân.
Thuốc giảm đau meperidin không nên dùng phối hợp với thuốc propoxyphen vì có thể
gây mê sảng
ThS. Minh Phát