Tài liệu Bệnh do tác động của thuốc ở người cao tuổi ppt

Bệnh do tác động của thuốc ở
người cao tuổi

Do các biến đổi của cơ thể đã già yếu, cộng với những sai lầm trong sử
dụng thuốc đã dẫn đến những phản ứng và bệnh do thuốc gây nên ở người
cao tuổi. Ở người già, phản ứng thuốc gặp nhiều gấp từ 2 - 3 lần so với người
trẻ.
Thuốc tác động đến sức khỏe người già thế nào?
Quá trình hấp thu thuốc thường không ảnh hưởng, nhưng sự thanh thải lại
có sự giảm sút đáng kể, do giảm lưu lượng huyết tương ở thận, giảm mức lọc cầu
thận cũng như giảm sự thanh thải ở gan. Gan của người già bị giảm hoạt động các
men chuyển hóa thuốc tại các tiểu thể microsom, đồng thời có giảm máu lưu thông
tại gan khi tuổi đã cao. Thể tích phân bố thuốc cũng có sự thay đổi đáng kể do ở
tuổi già, lượng nước toàn thân suy giảm, đồng thời lại tăng tỷ lệ lượng mỡ toàn
thân, nên những thuốc hòa tan trong nước bị cô đặc hơn và thuốc hòa tan trong mỡ
lại có thời gian tồn tại trong cơ thể dài hơn. Mặt khác do albumin huyết thanh có
nồng độ giảm đi, nhất là ở những bệnh nhân ốm yếu lâu ngày nên có giảm mức
gắn của một số thuốc vào protein như Warfarin, Phenytoin dẫn đến số thuốc tự do
hoạt động lại tăng hiệu lực.
Đồng thời với sự thanh thải thuốc bị giảm sút do động lực thuốc thay đổi vì
nhiều yếu tố khác nhau, sự đáp ứng với thuốc của người già cũng có nhiều thay
đổi. Chẳng hạn cùng một nồng độ thuốc trong huyết thanh như nhau, sự đáp ứng
với thuốc của người già thường rất khác nhau. Đa số người già dễ nhạy cảm hơn
với một số thuốc này nhưng lại ít nhạy cảm với một số thuốc khác. Một thực tế là
người già do mắc nhiều bệnh kinh diễn nên thường đã dùng quá nhiều loại thuốc.
Thêm điểm đáng chú ý nữa là bản thân người già rất dễ lầm lẫn các loại thuốc do
mắt kém, nghe không rõ, trí nhớ giảm, động tác không chính xác nên việc sử dụng
thuốc có nhiều sai sót. Các nguyên nhân trên làm gia tăng bệnh do thuốc gây nên ở
người cao tuổi.
Những chú ý khi dùng thuốc ở người già
Để hạn chế tối đa các tai biến do sử dụng thuốc ở người già, cần chú ý thực

hiện những nội dung sau đây: khi dùng thuốc phải chắc chắn rằng triệu chứng cần
điều trị không phải là triệu chứng do một thuốc khác gây nên; Chỉ dùng thuốc sau
khi các biện pháp điều trị không dùng thuốc không có kết quả hoặc không thể thực
hiện được, nên cân nhắc kỹ giữa lợi ích và tác hại của việc dùng thuốc; Nếu phải
dùng thuốc thì nên bắt đầu bằng một liều thấp so với liều thường dùng ở người
lớn, sau đó tăng dần liều có tính đến các yếu tố dược động học ở cơ thể người già.
Tuy nhiên ở một số trường hợp cụ thể có thể cho liều cần thiết ngay từ đầu. Theo
dõi để tăng hay giảm liều tùy theo đáp ứng của từng bệnh nhân; Đơn thuốc cần
đơn giản, dễ thực hiện và không nên dùng quá nhiều thuốc cùng một lúc; Nếu phải
sử dụng nhiều thuốc trong đợt điều trị thì phải hướng dẫn rõ ràng cách dùng từng
thứ thuốc, liều lượng cho bệnh nhân hoặc người nhà; Đối với các thuốc có độc
tính cao hoặc có phạm vi an toàn rất hẹp nên thường xuyên định lượng nồng độ
thuốc trong huyết thanh để đảm bảo việc dùng thuốc an toàn đối với bệnh nhân.
Cảnh giác phòng tránh dùng thuốc quá liều trong các trường hợp: dùng
nhầm thuốc của người khác, dùng thuốc ngủ hoặc các thuốc kháng histamin quá
liều đều có thể gây nên tình trạng lơ mơ, lú lẫn cũng như các tác dụng phụ kèm
kháng tiết cholin gây khô miệng, nhìn mờ, lú lẫn, bí đái hoặc đái không tự chủ.
Thận trọng khi dùng một số thuốc cụ thể
Các thuốc an thần: tốt nhất để chống mất ngủ nên áp dụng biện pháp không
dùng thuốc. Nếu dùng thuốc chỉ dùng ngắn ngày, loại thuốc tác dụng nhanh,
chuyển hóa không bị biến đổi do tuổi già như oxazepam, hạn chế dùng
benzodiazepin loại tác dụng nhanh hay tác dụng chậm vì có thể gây lú lẫn ở người
già. Khi dùng thuốc kháng sinh cần tiến hành định lượng nồng độ của các chất có
độc tính cao được đào thải qua đường thận. Các thuốc tim mạch như digitalis,
procainamid, quinidin có thời gian bán hủy dài ở người già, có phạm vi điều trị an
toàn hẹp, vì vậy dễ nhiễm độc ngay cả với liều lượng thông thường với biểu hiện
chán ăn, lú lẫn, trầm cảm. Thuốc điều trị viêm loét dạ dày loại chẹn thụ thể H2
như cimetidin và ranitidin giao thoa, trở ngại cho chuyển hoá thuốc tại gan làm
tăng tỷ lệ ngộ độc đối với các thuốc chuyển hóa chủ yếu tại gan như propranolol,
lidocain, warfarin, theophylin, phenytoin. Điểm chú ý là tất cả các thuốc ức chế

thụ thể H2 đều ít nhiều có thể gây nên lú lẫn ở người già. Các thuốc chống trầm
cảm và chống loạn tâm thần hay gây nên tác dụng phụ kiểu kháng tiết cholin ở
người già như lú lẫn, bí đái, táo bón, khô miệng. Có thể hạn chế tác dụng phụ đó
bằng cách dùng những chất không hoặc ít có tác dụng kháng tiết cholin. Do trầm
cảm và hưng phấn thường xen kẽ nhau nên chỉ sử dụng ngắt quãng các chất này.
Thuốc điều trị glôcôm loại chẹn bêta, các chất ức chế cacbonic anhydrase có thể
gây tác dụng phụ toàn thân như khó chịu, chán ăn, sút cân. Thuốc giảm đau
meperidin không nên dùng phối hợp với thuốc propoxyphen vì có thể gây mê
sảng...