Nuôi cấy đỉnh sinh trưởng hoa lan, tạo dòng cây sạch bệnh ppsx

Nuôi cấy đỉnh sinh
trưởng hoa lan, tạo d
òng
cây sạch bệnh






Hoa lan là một trong những giống
hoa rất được yêu thích không ch
ỉ về
màu sắc, kiểu dáng mà còn mang
một nét đẹp rất sang trọng và trang
nhã. Chính vì vậy mà hiện nay, rất
nhiều hộ gia đình đang có thú chơi
hoa lan. Nguyên nhân của trào lưu
trên là do cuộc sống ng
ày càng phát
triển, nhu cầu tạo góc vườn nhỏ,
mang màu xanh cây lá thiên nhiên
vào trong nhà của những ngư
ời dân
ngày càng cao. Với ưu điểm ít
chiếm diện tích, không quá khó
trồng, cho hoa đẹp lại lâu tàn nên
việc chọn, trồng và tạo một vườn

lan nhỏ trong khuôn viên nhà là sự
lựa chọn của nhiều người.
Bên cạnh đó, hoa lan là sản phẩm
trồng trọt luôn có giá trị kinh tế
cao, ngày càng có nhiều cơ sở kinh
doanh hoa lan mọc lên, kinh doanh
nhiều chủng loại. Nhưng làm sao
để có số lượng lớn cây giống, đồng
đều và sạch bệnh là một vấn đề
khó. Do đó, việc nhân giống bằng
kỹ thuật nuôi cấy mô tạo ra hàng
loạt cây con ổn định về mặt di
truyền, sạch bệnh và đáp
ứng giá cả
phải chăng là vô cùng hữu ích. Sau
đây, tôi xin giới thiệu quy trình
nhân giống lan bằng phương pháp
nuôi cấy đỉnh sinh trưởng.
Tạo cây sạch virus
Một trong những điều kiện cần
thiết cho việc nhân giống là cây
con phải sạch virus. Nhiều nghiên
cứu cho rằng cứ cấy đỉnh sinh
trưởng là thu được cây con sạch
bệnh như thực tế thì không hoàn
toàn như vậy. Các nghiên cứu của
Morel (1960) trên Cymbidium cho
thấy chỉ khi nuôi cấy một đỉnh sinh
trưởng 1mm với 2 tiền phát khởi lá
mới thu được cây con sạch virus.

Một số nguyên nhân giúp mô phân
sinh ngọn không bị nhiễm virus là:

Virus v
ận chuyển trong cây
nhờ hệ thống mô dẫn mà h
ệ thống
này không có ở mô phân sinh ngọn


Trong sự phân chia các tế b
ào
mô phân sinh ng
ọn không cho phép
sao chép các thông tin di truyền của
virus

H
ệ thống vô hiệu hóa virus ở
vùng mô phân sinh ngọn mạnh h
ơn
các vùng khác trong cây.

N
ồng độ auxin cao ở đỉnh
sinh trư
ởng có thể ngăn cản quá
trình sao chép của virus.
Virus thường thấy nhất tr
ên hoa lan

là một chủng đặc biệt của virus
khảm thuốc lá, được biết trước hết
là virus đốm vòng Odontoglossum.
Virus này có trong nhựa cây và sự
lây nhiễm xảy do bàn tay con ngư
ời
hoặc do một con dao gây ra. Ít phổ
biến hơn là virus khảm trên
Cymbidium, chúng c
ũng lan truyền
trong nhựa cây là nguyên nhân gây
ra những đốm hoặc sọc v
àng trên lá
Cymbidium, Phalaenopsis và
Vanda và còn gây ra bệnh thối trên
hoa của Cattleya. Hakkaart và
Balen (1980) gọi tên một loại virus
là Rhabdovirus, chúng tấn công
trên nhiều loại lan. Khác với 2 loại
virus trên, Rhabdovirus rất khó
phát hi
ện, phải cần đến kính hiển vi
điện tử và chỉ có thể thấy được
triệu chứng trên những mãnh lá đã
già.

Nhiều cây bị xâm nhiễm bởi virus
có triệu chứng kém phát triển, bị
thối, xoăn lá, có sọc trên lá hoặc
hoa, năng suất giảm và sau đó là

cây chết (Quack 1997). Ngoài ra
bệnh virus còn là nguy cơ truyền
bệnh cho cây khỏe những năm sau.
Mặt khác, virus không thể tiêu di
ệt,
phòng trừ như những bệnh vi
khuẩn, nấm, mà chúng tiềm tàng,
tích lũy dần dần trong cây và làm
thoái hoá giống. Do đó cách duy
nhất là loại bỏ virus ra khỏi cây bị
bệnh.

Bệnh virus trên lan
Nuôi cấy đỉnh sinh trưởng
Theo Champagnat (1997) và Fast
(1980), các chồi lan đang tăng
trưởng dài 10-15 cm vừa mới nhú
lá thường được dùng làm nguyên
liệu cho việc nuôi cấy đỉnh sinh
trưởng.
Khi cấy đỉnh sinh trưởng
cymbidium chỉ có vùng xung
quanh tiền phát khởi lá u lên và
cuối cùng tạo thành protocorm.
Còn đối với Cattleya khi nuôi cấy
đỉnh sinh trưởng thư
ờng bị hóa nâu.
Vì lý do đó mà đỉnh sinh trưởng
thường được cắt trong môi trường
lỏng hoặc nước cất vô trùng và

được nuôi trong môi trường không
có agar, nhờ đó các chất nâu dễ
khuyếch tán vào môi trường. Sự
thành lập protocorm ở cattleya mất
nhiều thời gian và luôn tạo ra ở
phần gốc mẫu cấy. Các protocorm
tạo thành được tách ra và cấy
chuyền vào môi trường mới để
thành lập các protocorm b
ất định từ
các protocorm ban đầu, nếu không
được cấy chuyền chúng sẽ phát
triển thành chồi và ra rễ.



Sơ đồ cắt dọc đỉnh sinh trưởng ch
ồi
lan
Các bư
ớc thực hiện tách đỉnh sinh
trưởng lan Dendrobium

1.
Rửa sạch chồi Dendrobium
dưới vòi nước chảy . Dùng dao mổ
lột sạch các lá non bao xung quanh
chồi cho đến khi để lộ chồi ngọn.
2.
Dùng gòn lau nhẹ lên thân

chồi, ngâm chồi trong xà bông
loãng trong 10 phút, rửa cho sạch
xà phòng dưới vòi nước chảy
3.
Trong tủ cấy, ngâm chồi vào
cồn 70 độ trong 1 phút, sau đó cho
chồi vào becher có chứa dung dịch
javel có n
ồng độ (1 thể tích javel: 4
thể tích nước cất vô trùng) trong 1
0
phút, lắc đều tay
4.
Dùng kẹp vô trùng cho chồi
vừa được khử trùng vào becher vô
trùng, rửa các chồi này bằng nước
cất vô trùng cho sạch javel (rửa 3
lần)
5.
Cắt bỏ các mô chết phần gốc
chồi, tách bỏ các lá bên bằng kim
mũi nhọn để có được m
ột đỉnh chồi
mang 4 – 5 tiền phát khởi lá, cấy
từng chồi vào ống nghiệm có chứa
môi trường. Dùng viết aceton ghi
rõ tên giống , ngày cấy, tên môi
trường nuôi cấy
6.
Đặt tất cả vào phòng nuôi và

qua sát

Môi trường nuôi cấy: thường môi
trường nuôi cấy đỉnh sinh trưởng
tương đối đơn giản. Môi trường
khoáng MS (1962) có bổ sung chất
điều hòa tăng trưởng BA 1mg/l và
NAA 0.1 mg/l. Ngoài ra các chất
chiết từ trái cây cũng được sử dụng
như nước dừa 10%, khoai tây.
Sau 10-12 tuần nuôi cấy, các đỉnh
sinh trưởng chuyển sang màu xanh
lục và tạo ra các khối tròn nhỏ gọi
PLB (protocorm like body). Để có
được số lượng lớn PLB làm nguồn
mẫu để phục vụ sản xuất. Các PLB
này được tách ra thành những cụm
nhỏ và cấy sang môi trường kích
thích nhân nhanh PLB, tuy nhiên
chúng cũng dễ dàng tái sinh chồi
ngay trên chính môi trường nhân
nhanh. Để có cây con hoàn chỉnh
cần tách các chồi riêng lẻ rồi cấy
lên môi trường kích thích ra rễ, cây
con có thể xuất vườn sau 4-5 tháng
nuôi cấy.