Làm lãnh đạo phải có năng lực lắng nghe ppsx

Làm lãnh đạo phải có
năng lực lắng nghe
(CTG) “Xin nói thật, đừng ngại, các cụ sống thế nào?”. Câu hỏi rất
bình thường của vị Thủ tướng do Tổng thống Putin bổ nhiệm gần
đây ấn tượng mạnh trong công chúng Nga. Trong một dịp thị sát
tình hình, có một số bộ trưởng liên quan tháp tùng, tại một cửa
hàng dược phẩm, ông hỏi người mua hàng: “Xin nói thật, đừng
ngại, các cụ sống thế nào?”. Một cựu chiến binh trả lời: “Với tôi thì
chịu được, vì có trợ cấp, nhưng với những người lương hưu thấp
hơn thì quá khó khăn. Một số thuốc giá cao quá. Đây, tôi mua chừng
này mà hết 300 rúp”. Một cụ bà về hưu vừa đến mua thuốc, Thủ
tướng giành trả tiền giúp, rồi trao túi thuốc cho cụ. Quay sang Bộ
trưởng Y tế đứng cạnh, ông yêu cầu phải kiểm tra việc cung cấp
dược phẩm cho nhóm cư dân về hưu. Cũng đã có tờ báo Nga bình
luận, “ông Zubkov vận động tranh cử tổng thống năm 2008 hơi
sớm”! Nhưng, nếu có như thế thì đã sao? Rất đáng bầu cho một
người đứng đầu nhà nước biết rõ ý nguyện và đời sống của dân, có
khả năng và dám đưa ra những ý tưởng mạnh mẽ, r

“Xin nói thật, các cụ sống thế nào?” Câu hỏi ấy có
lẽ nhiều người về hưu ở nước ta cũng rất muốn
nghe trong bối cảnh mà vật giá đang leo thang và
có khả năng giá tiêu dùng cả năm sẽ tăng xấp xỉ
9%, cao hơn tốc độ tăng trưởng kinh tế đang là
nỗi lo của nhiều người, nhất là người nghèo.
Chẳng phải bây giờ, từ xưa nỗi lo về vật giá gia
tăng vẫn là nỗi ám ảnh đáng sợ. Thì chẳng thế là
gì, trong “Phủ biên tạp lục”, Lê Quý Đôn đã chép
một bài thơ nói lên niềm mong ước: làm sao vật
giá đừng có nhảy vọt lên nữa thì nhân dân mới có
thể vui hưởng thái bình được. (Vật giá tự vô đằng dũng hoạn, Sinh dân

thứ lạc thái bình phong)
Chắc rằng việc giá thuốc cao quá đang là một vấn nạn của dân, nhất là
người nghèo, không chỉ là chuyện của nước Nga. Hãy nhìn vào vài con
số: ở nước ta, 71% nguồn tài chính y tế là lấy từ túi người dân. Ấy vậy
mà, theo WHO, nếu tỷ lệ 50/50 giữa đóng góp của dân và chi từ ngân
sách nhà nước cho y tế đã là cực kỳ không công bằng, thì 71% còn là
mất công bằng đến đâu? Giá thuốc quá cao chưa có cách gì khống chế
thì chi tiêu cho việc chữa bệnh đang làm nghèo hóa trở lại nhiều gia đình
vừa thoát nghèo và làm nghèo hơn nữa những gia đình trong diện nghèo.
Mà đâu chỉ có giá thuốc. Nhìn gương mặt các bà nội trợ ngẩn ngơ giữa
chợ không biết có gì đặt lên mâm cơm gia đình khi mà giá thực phẩm

Ông Viktor Zubkov
(th
ứ ba từ phải qua)
thăm ch
ợ trong
chuy
ến thị sát Penza
(cách Matxcơva
650km).
tăng vọt, thì hiểu ngay ra điều đó. Xem ra “xin nói thật, đừng ngại, các
cụ sống thế nào”, câu hỏi biểu tỏ ý chí chính trị của người lãnh đạo,
cũng là điều dân mình muốn được hỏi. Và nếu được hỏi, các cụ về hưu,
người lao động, một tỷ lệ lớn trong dân cư, sẽ trả lời rất rành rẽ: họ đang
sống như thế nào.
Biết lắng nghe và có bản
lĩnh dám lắng nghe thể
hiện rõ phẩm chất và
năng lực của người lãnh

đạo. Đó là đòi hỏi của
văn hóa lãnh đạo. Một
trong những đòi hỏi của
văn hóa lãnh đạo là biết
đối thoại và dám đối
thoại với dân, với người
dưới quyền của mình. Đòi hỏi đó thường vấp phải cái quán tính của độc
thoại. Mà độc thoại, oái oăm thay lại dễ là thói quen khó bỏ của người
cầm quyền tai luôn thuận nghe những lời “dạ thưa anh”, “xin được anh
cho ý kiến chỉ bảo”. Đó cũng là thói quen ban phát mệnh lệnh, mà có
thói quen đó vì thường được chuẩn bị sẵn một môi trường rất giỏi tung
hô, sản phẩm bệnh hoạn của sự tha hóa quyền lực.

Chủ tịch nước Nguyễn Minh Tri
ết tại hiện
trường vụ tai nạn sập nhịp cầu Cần Thơ
Thói quen độc thoại tự cho mình đã biết tất cả, chân lý là đã có sẵn, chỉ
cần rao giảng. Ấy thế mà, đối thoại lại là thành tựu của tư duy hiện đại,
vượt qua sự cố chấp của “nguyên lý loại trừ” mà chấp nhận “nguyên lý
bổ sung”. Thói quen độc thoại rất thích hợp với sự vận dụng nguyên lý
loại trừ, tự trói chặt mình trong cách xử sự: “ai không đồng ý với ta tức
là chống lại ta”. Ngược lại, thói quen đối thoại lại gắn bó với nguyên lý
bổ sung, chân thành lắng nghe để tiếp nhận thông tin nhằm làm tri thức
của mình luôn luôn mới theo kịp với nhịp phát triển của cuộc sống.
Nói đối thoại là thành tựu của tư duy hiện đại chính vì lẽ đó. Bởi lẽ, phát
triển luôn luôn là tự phát triển trong tiến trình tiến hoá tạo nên những
thuộc tính hợp trội, được thực hiện bằng các cơ chế thích nghi không chỉ
biểu hiện bằng cạnh tranh sinh tồn và chọn lọc tự nhiên, mà còn bằng
hợp tác và cùng phát triển. Chính sự đa dạng của tiến hóa như vậy tạo
nên sự đa dạng, phong phú, rất phức tạp, song cũng hết sức sinh động

của cuộc sống. Cuộc sống nói chung và cuộc sống của con người trong
xã hội. Mà xã hội của con người là một hệ thích nghi cực kỳ phức tạp,
trong đó, các thành phần khác nhau, những yếu tố đối lập, tùy theo sức
hút của mục tiêu chung đều có lợi cho tất cả, thì không nhất thiết phải
đối đầu theo kiểu tư duy “ai thắng ai”, dẫn đến một kết cục phải thanh
toán lẫn nhau để giành quyền thắng, mà thông qua những tương tác có
tính hợp trội còn có thể tìm được khả năng cùng thắng. Chính nhận thức
đó tạo ra được phong cách ứng xử khoan dung, cởi mở và sự hòa hợp,
mong được làm bạn chứ không tự trở thành kẻ thù của nhau.
Đừng quên rằng, chỉ biết độc thoại là tự biến mình thành cô độc. Họ
không có cộng sự, chỉ có người dưới quyền, những “cận thần” quen với
nghề đưa đón ý cấp trên và sẵn sàng làm tất cả để “lọt được mắt xanh”.
Với một động cơ vụ lợi và thực dụng như vậy thì dễ dàng xuất hiện
những hệ lụy đáng sợ:
“Có cái miệng làm chức năng cái bẫy
Sau nụ cười là lởm chởm răng cưa
Có cái môi mỏng hơn lá mía
Hôn má bên này bật máu má bên kia”
(Nguyễn Duy, Đánh thức tiềm lực)
Chuyện này không mới, mấy nghìn năm trước, Khổng Tử cũng đã từng
cảnh báo về chuyện “xảo ngôn loạn đức”. Sách Luận ngữ, Thiên úy thị
đã cảnh báo: “Hữu biền tịch, hữu thiên nhu, hữu biền nịnh, tổn hĩ” (Bạn
đón ý mình, bạn khéo nịnh mình, bạn mồm mép, là bạn có hại). Khổng
Tử rất kỵ thói “Xảo ngôn, lệnh sắc, túc cung” (Nói năng khéo léo, nét
mặt giả bộ niềm nở, thái độ quá cung kính). Nhưng ông lại hết sức cổ vũ
thái độ khiêm tốn học hỏi và biết lắng nghe. Thiên Thuật ghi chép rõ
điều ấy: “Tam nhân đồng hành, tất hữu ngã sư yên: trạch kỳ thiện giả nhi
tòng chi, kĩ bất thiện giả nhi cải chi” (Ba người cùng đi [ta với hai người
nữa] tất có người làm thầy ta: lựa lấy cái hay của người này mà học, xét
cái quấy của người kia mà tự sửa mình)

Cũng trên tinh thần ấy, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhắc nhở cán bộ: “Có
nhiều cách hỏi ý kiến dân chúng. Nói chuyện với từng người. Nói
chuyện với đông người. Khai hội, nói chuyện với tầng lớp này, nói
chuyện với tầng lớp khác, với mỗi tầng lớp. Nếu ta chịu khó, chịu suy
nghĩ, bất kỳ nói chuyện với ai cũng có ích cho tư tưởng của ta”. Bác
khẳng định: “Đặc điểm rõ nhất trong tư tưởng của dân chúng là họ hay
so sánh. Họ so sánh bây giờ và họ so sánh thời kỳ đã qua. Dân chúng so
sánh đúng và giải quyết đúng vì tai mắt họ nhiều, việc gì họ cũng nghe,
cũng thấy. Vì sự so sánh kỹ càng đó, mà cách giải quyết của dân chúng
bao giờ cũng gọn gàng, hợp lý, công bình… dựa theo ý kiến họ mà cất
nhắc cán bộ, nhất định không xảy ra việc thiên vị, nhất định hợp lý và
công bằng”.
Muốn đối thoại, người lãnh đạo phải tinh thông công việc của mình, biết
gần dân, hiểu dân và lắng nghe dân. Phải thật sự có dân chủ, mới có đối
thoại. Muốn thường xuyên vận dụng phương thức đối thoại trong mối
quan hệ giữa lãnh đạo và dân thì phải thật sự mở rộng dân chủ, tạo cơ
chế cho dân thực hiện trách nhiệm công dân của mình. Văn hóa đối thoại
là sản phẩm của một xã hội dân chủ, biết tôn trọng vai trò làm chủ của
người dân. Nét văn hóa ấy phải là và cần là một cải cách đột phá trong
sự nghiệp đổi mới của đất nước.
Theo Chúng ta