Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (63.82 KB, 2 trang )
Cây chỉ thiên thuốc giải độc, tiêu thũng
Cây chỉ thiên mọc hoang khắp nơi, thường thấy ở các bãi trống, bờ ruộng, ven đường,
ven rừng. Cây còn có những tên khác, như “cây thổi lửa”, “cỏ lưỡi mèo”, “cỏ lưỡi chó”,
“co tát nai” (dân tộc Thái); “nhả đản” (dân tộc Tày); một số ông lang hay gọi là “tiền hồ
nam”. Trong các sách Trung dược, cây có tên là “khổ địa đảm”, còn có tên “thiên giới
thái”, “thổ sài hồ”, “thổ bồ công anh”, “xuy hỏa căn” (rễ thổi lửa), “thiết tảo trửu” (cái
chổi sắt) Tên khoa học là Elephantopus scarber L., thuộc họ cúc (Asteraceae).
Chỉ thiên là loài cỏ sống dai, thân cao chừng 20-50cm, có mang nhiều cành gần như
không có lá, cả cây có lông. Lá gốc mọc thành hình hoa thị, sát đất. Phiến lá dài chừng 6-
12cm, rộng 3-5cm, hình thìa, có lông trắng ở cả hai mặt, mép có răng cưa lượn sóng, phía
dưới hẹp lại thành cuống rộng ôm vào thân. Lá ở thân nhỏ và hẹp hơn lá ở gốc. Hoa màu
tím mọc thành xim có đầu giả. Quả hình thoi có 10 cạnh lồi. Mùa hoa quả: tháng 1-8. Để
dùng làm thuốc có thể thu hái quanh năm, dùng tươi hoặc phơi, sấy khô. Lưu ý: Do trùng
tên, cây chỉ thiên (thổi lửa) nói ở đây dễ bị lẫn với cây “chỉ thiên giả”, cũng gọi là “tiền
hồ nam”, tên khoa học là Clerodendrom inducum (L.) O Ktze, họ cỏ roi ngựa, thường
dùng làm thuốc bổ đắng, tiêu đờm, chữa ho và trừ giun.
Theo Đông y, cây chỉ thiên có vị đắng, tính mát; vào 3 kinh phế, tỳ và can. Có tác dụng
thanh nhiệt, lương huyết, giải độc, khoan trung hạ khí, lợi tiểu, tiêu thũng. Chủ trị cảm
sốt, ho, họng sưng đau, đau mắt đỏ, chảy máu mũi, tiêu chảy, vàng da, viêm thận phù
thũng, ung nhọt, rắn cắn.
- Liều dùng: 9-16g khô (hoặc 30-60g tươi) sắc lấy nước hoặc giã vắt lấy nước cốt uống.
Dùng ngoài giã đắp hoặc nấu nước xông rửa.
- Kiêng kỵ: Người cơ thể suy nhược, phụ nữ có thai cần thận trọng khi sử dụng. Không
dùng đối với bệnh thuộc “chứng hàn”.
Một số bài thuốc có dùng cây chỉ thiên:
Chữa chứng lâm (đái buốt, đái ra máu, sỏi, đái đục, nước tiểu lẫn chất nhày): Dùng cây
chỉ thiên, rễ bấn đỏ, rễ vậy trắng, rễ cỏ tranh, cỏ bấc, thịt ốc nhồi – mỗi thứ một nắm, sắc
nước uống (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu). Chú thích: Bấn đỏ còn gọi là “mò đỏ”,
“vậy đỏ”, “xích đồng nam”; vậy trắng còn gọi là “bấn trắng”, “mò trắng”, “bạch đồng
nữ”.