de&dap an lich su 10

VÀN BN ÂẠNH BÀỊNG 2 FONT CHỈỴ ÂÃØ THÁƯY DÃÙ SỈÍ DỦNG
TỈÌ TR.1 - 58 L FONT VNtimes new roman
Tỉì tr. 63 tråí âi l font Time new roman
VĂN BẢN ĐÁNH BẰNG 2 FONT CHỮ ĐỂ THẦY DỄ SỬ DỤNG
TỪ TR.1 - 58 LÀ FONT VNtimes new roman
Từ tr. 63 trở đi là font Time new roman
PHÁƯN A. LËCH SỈÍ THÃÚ GIÅÏI CÁÛN ÂẢI
CHỈÅNG I. CẠC CÜC CẠCH MẢNG TỈ SN
(GIỈỴA THÃÚ KÈ XVI - CÚI THÃÚ KÈ XVIII)

BI 1
CẠCH MẢNG TỈ SN H LAN GIỈỴA THÃÚ KÈ XVI
Cáu 1.
Khại niãûm "Vng âáút tháúp" âỉåüc dng âãø chè vng âáút no ?
Tr låìi: "
Vng âáút tháúp"
l khại niãûm dng âãø chè vng âáút Nãâẹclan thüc lnh thäø
ca 2 qúc gia H Lan v Bè ngy nay. Âáy l vng âáút tháúp hån so våïi mỉûc nỉåïc biãøn cho
nãn âãø täưn tải cỉ dán nåi ny phi âàõp mäüt hãû thäúng âã biãøn âäư säü; màût khạc do cọ thåìi kç di
nàòm dỉåïi sỉû thäúng trë ca Táy Ban Nha nãn so våïi cạc dán täüc khạc trong âãú qúc Táy Ban
Nha, Nãâẹclan khäng cọ vë trê tỉång xỉïng.
Cáu 2
. Nhỉỵng biãøu hiãûn

no chỉïng t âãún giỉỵa thãú kè XVI, nãưn kinh tãú Nãâẹclan
phạt triãøn ?
Tr låìi: Âãún giỉỵa thãú kè XVI, Nãâẹclan cọ nãưn kinh tãú cäng thỉång nghiãûp mảnh
nháút cháu Áu. Cạc cäng trỉåìng th cäng phạt triãøn, tiãu biãøu l cạc xỉåíng náúu x phng,
âỉåìng åí Anvẹcpen; dãût vi v kuûn kim åí Lude. Nhiãưu thnh thë tråí thnh trung tám sn
xút, thỉång mải låïn nhỉ Laen, Utrãúch, Amxtẹcâam, Anvẹcpen. Nhiãưu ngán hng âỉåüc
thnh láûp v âọng vai tr quan trng trong nãưn kinh tãú âáút nỉåïc. Giai cáúp tỉ sn ngy cng

âäng âo v tàng cỉåìng thãú lỉûc.
Cáu 3.
Cå cáúu giai cáúp ca x häüi Nãâẹclan giỉỵa thãú kè XVI ?
Tr låìi: ÅÍ Nãâẹclan, giai cáúp tỉ sn hçnh thnh såïm v cọ thãú lỉûc låïn vãư kinh tãú nhỉ
tỉ sn åí Amxtẹcâam, Anvẹcpen. Âäưng thåìi våïi quạ trçnh phạt triãøn ca nãưn kinh tãú TBCN l
quạ trçnh phạ sn ca nãưn kinh tãú phong kiãún, thåü th cäng v näng dán bë phạ sn phi âi lm
th åí cạc cäng trỉåìng. H tråí thnh nhỉỵng ngỉåìi cäng nhán. Ngoi ra, cạc táưng låïp thë dán
ngho ngy cng âäng âo hån. Nhỉ váûy, mäüt x häüi tỉ bn â hçnh thnh åí H Lan.
Cáu 4.
Thỉûc dán Táy Ban Nha â thi hnh chênh sạch cai trë Nãâẹclan nhỉ thãú no ?
Tr låìi: Tỉì thãú kè XII, H Lan bë lãû thüc vo Vỉång qúc Táy Ban Nha v bë chênh
sạch cai trë khạ nàûng nãư. Vãư kinh tãú - ti chênh, hng nàm nhán dán Nãâẹclan phi chëu tåïi 2/5
ngán sạch chung cho ton vỉång qúc (trong khi lnh thäø chè chiãúm cọ 6%), trong khi âọ nãưn
kinh tãú lải bë kçm hm, khäng cho phạt triãøn: Hng họa nháûp vo Nãâẹclan bë âạnh thú ráút
cao, thỉång nhán H Lan bë hản chãú bn bạn våïi cạc thüc âëa, nháút l thüc âëa ca Táy
Ban Nha. Ngoi ra, nh vua láûp ra cạc ta ạn tän giạo âãø trỉìng trë nhỉỵng ngỉåìi theo tän giạo
ci cạch chäúng lải âảo Thiãn Chụa, nhỉ xỉí chẹm, chän säúng, tëch thu ti sn ,
Cáu 5.
Nhỉỵng hçnh thỉïc m nhán dán Nãâẹclan â sỉí dủng âãø chäúng Táy Ban Nha
trong bøi âáưu ?
Tr låìi: Chênh sạch thäúng trë ca Táy Ban Nha â dáùn âãún sỉû báút bçnh ca nhán dán
Nãâẹclan. Nhiãưu láưn h â näøi dáûy âáúu tranh, tuy nhiãn trong bøi âáưu cạc cüc âáúu tranh ca
h måïi chè dỉìng lải åí cạc hçnh thỉïc nhỉ: sỉí dủng thå ca âãø chãú diãùu, â kêch nh thåì Thiãn
chụa, âáûp phạ tỉåüng Thạnh, v trang chäúng chênh quưn, táưng låïp qu täüc láûp ra täø chỉïc
“Tha ỉåïc qu täüc”
, âi gim säú giạm, mủc, triãûu táûp häüi nghë cạc âàóng cáúp. Giai cáúp tỉ sn
cng láûp
“Tha ỉåïc thỉång nhán
”, âi tỉû do kinh doanh,
Cáu 6.

Thỉûc dán Táy Ban Nha â ân ạp cüc âáúu tranh ca nhán dán Nãâẹclan nhỉ
thãú no ?
Tr låìi: Tỉì thạng 8/1566, âãø âäúi phọ våïi cạc cüc näøi dáûy ca nhán dán Nãâẹclan,
nh vua Táy Ban Nha mäüt màût t ra nhỉåüng bäü (nhỉ tảm ngỉìng cạc ta ạn tän giạo, cho phẹp
âảo Can-Vanh hnh lãù), nhỉng màût khạc vua tçm mi cạch âãø ân ạp. Thạng 6/1567, vua âiãưu
18.000 qn sang chiãúm âọng ton bäü lnh thäø Nãâẹclan. Binh lênh Táy Ban Nha â giãút hải
hån 8.000 ngỉåìi, thỉûc hiãûn cỉåïp bọc, âäút phạ khàõp nåi. Sau âọ, binh lênh Táy Ban Nha tiãúp
tủc âỉåüc âiãưu âäüng sang Nãâẹclan. Ngy 4/11/1576, thnh Anvecpen bë âäút phạ, hån 8.000 bë
giãút hải. Ngoi ra, nh vua Táy Ban Nha cn thỉûc hiãûn chênh sạch mua chüc, chia r trong
näüi bäü nhỉỵng ngỉåìi lnh âảo.
Cáu 7.
Trỉåïc sỉû ân ạp ca Táy Ban Nha, nhán dán Nãâẹclan â sỉí dủng nhỉỵng biãûn
phạp âáúu tranh gç måïi ?
Tr låìi: Trỉåïc sỉû ân ạp ca Táy Ban Nha, ln sọng âáúu tranh ca nhán dán
Nãâẹclan váùn diãùn ra mảnh m. Phong tro phạ nh thåì Thiãn chụa giạo, lng bàõt cạc giạm
mủc lan räüng. Qu täüc v tỉ sn låïp trãn Nãâẹclan âỉåüc sỉû giụp âåỵ ca Anh v Phạp â láûp
mäüt âäüi hi qn âỉa vãư nỉåïc chiãún âáúu trong khi khåíi nghéa v trang tiãúp tủc diãùn ra åí nhiãưu
nåi v nghéa qn â gii phọng âỉåüc nhiãưu vng räüng låïn. Tiãún hån mäüt bỉåïc, nhán dán
Nãâẹclan â thnh láûp y ban qun l x häüi (gäưm âải biãøu ca tỉ sn v bçnh dán âãø thäúng
nháút cạc lỉûc lỉåüng khạng chiãún) v âënh ra chãú âäü thú thäúng nháút. Màût khạc, h cng ch
trỉång âáúu tranh chäúng lải khuynh hỉåïng tha hiãûp, âáưu hng ca qu täüc v tỉ sn låïp trãn.
Ngy 23/1/1579, âải biãøu cạc tènh miãưn Bàõc tiãún hnh hp, tun bäú thäúng nháút tiãưn tãû, âo
lỉåìng, täø chỉïc qn sỉû, chênh sạch âäúi ngoải.
Cáu 8.
Kãút qu ca cüc âáúu tranh ca nhán dán Nãâẹclan ?
Tr låìi: Cüc âáúu tranh láu di ca nhán dán bỉåïc âáưu ginh âỉåüc låüi khi
“Cạc tènh
liãn hiãûp”
ra âåìi, trãn thỉûc tãú l nỉåïc cäüng ha H Lan. Nàm 1648, chênh quưn Táy Ban Nha
büc phi cäng nháûn nãưn âäüc láûp ca H Lan. Thàõng låüi ny l nhán täú cå bn måí âỉåìng cho

sỉû phạt triãøn mảnh m ca CNTB åí H Lan sau khi ginh âỉåüc âäüc láûp.
Cáu 9.
Ch nghéa tỉ bn åí Nãâẹclan â cọ sỉû phạt triãøn nhỉ thãú no sau khi ginh
âỉåüc âäüc láûp ?
Tr låìi: Cạch mảng thàõng låüi, chãú âäüc thäúng trë Táy Ban Nha bë láût âäø â tảo âiãưu
kiãûn thûn låüi cho CNTB åí H Lan phạt triãøn mảnh m sau khi ginh âỉåüc âäüc láûp. Vãư cäng
nghiãûp, viãûc sn xút ca cạc ngnh dãût len, vi, cạc nghãư nhüm v in, cạc ngnh thy tinh
v chãú tảo kênh quang hc âỉåüc âáøy mảnh. Thỉång nghiãûp phạt triãøn: Trãn 2.000 tu thuưn
ca H Lan hoảt âäüng nhäün nhëp trong v ngoi nỉåïc, cng Am xtẹcâam hng nàm tiãúp nháûn
hng nghçn tu thuưn ra vo bn bạn våïi cạc nỉåïc Anh, Phạp, Nga, ÁÚn Âäü, thỉång nhán H
Lan tiãún tåïi tråí thnh
“Ngỉåìi chåí hng trãn cạc màût biãøn”.
Cạc cäng ty thỉång mải ca H
Lan âỉåüc thiãút láûp nhỉ
“Cäng ty Phỉång Âäng”
,
Cáu 10.
Cüc cạch mảng Nãâẹclan cn cọ âiãøm gç hản chãú ?
Cạch mảng Nãâẹclan diãùn ra trong bäúi cnh ch nghéa tỉ bn phạt triãøn chỉa chên
mưi, nãưn kinh tãú cn mang nàûng tênh cháút thỉång nghiãûp, cäng nghiãûp chỉa phạt triãøn tỉång
xỉïng vç âang cn åí giai âoản cäng trỉåìng th cäng. Sau cạch mảng, u cáưu vãư rüng âáút ca
näng dán khäng âỉåüc gii quút, säú rüng âáút tëch thu âỉåüc ca cạc qu täüc Táy Ban Nha lải
chuøn sang tay giai cáúp tỉ sn v h kinh doanh theo hỉåïng tỉ bn ch nghéa, do váûy, âải…
âa säú qưn chụng nhán dán chỉa âỉåüc hỉåíng nhỉỵng quưn låüi vãư kinh tãú v chênh trë tỉång
xỉïng våïi cäng sỉïc b ra khi lm cạch mảng.
Cáu 11.
Tênh cháút v nghéa ca cạch mảng tỉ sn H Lan ?
Tr låìi: Cạch mảng tỉ sn H Lan vỉìa l mäüt cüc chiãún tranh gii phọng dán täüc,
vỉìa l cüc cạch mảng tỉ sn båíi vç nọ vỉìa chäúng bn xám lỉåüc Táy Ban Nha, vỉìa måí âỉåìng
cho ch nghéa tỉ bn phạt triãøn. Âäüng lỉûc ca cạch mảng l âäng âo qưn chụng nhán dán

(näng dán, thåü th cäng, dán ngho thnh thë). Lnh âảo cạch mảng l giai cáúp tỉ sn. Kãút qu
ca cạch mảng: âạnh âäø ạch thäúng trë ca Táy Ban Nha, ginh âäüc láûp dán täüc, láûp nãn Nh
nỉåïc Cäüng ha.
Tuy nh hỉåíng ca cüc cạch mảng H Lan chỉa räüng ri nhỉ cạc cüc cạch mảng tỉ
sn sau ny, song âáy l cüc cạch mảng tỉ sn âáưu tiãn trãn thãú giåïi, khåíi âáưu cho viãûc thỉûc
hiãûn mäüt nhiãûm vủ quan trng lục báúy giåì l âạnh âäø chãú âäü phong kiãún, xáy dỉûng mäüt x häüi
måïi tiãún bäü hån, måí âỉåìng cho ch nghéa tỉ bn phạt triãøn.
Måí ra mäüt thåìi âải måïi - thåìi âải ca cüc cạch mảng tỉ sn v bỉåïc âáưu suy vong ca
chãú âäü phong kiãún.
Cáu 12:
Tải sao nọi tçnh hçnh kinh tãú, chênh trë, x häüi ca H Lan trỉåïc cạch mảng
chøn bë âiãưu kiãûn cho cạch mảng bng näø ?
Tr låìi:
- Sỉû phạt triãøn kinh tãú åí H Lan â tảo âiãưu kiãûn cho lỉûc lỉåüng sn xút tỉ bn ch
nghéa (TBCN) hçnh thnh, phạt triãøn: dáùn âãún máu thùn gay gàõt giỉỵa lỉûc sn xút tiãn tiãún
TBCN v quan hãû sn xút phong kiãún.
- Trong x häüi xút hiãûn giai cáúp måïi gàõn liãưn våïi lỉûc lỉåüng sn xút TBCN l giai cáúp
tỉ sn, âáy l giai cáúp trỉûc tiãúp lnh âảo cạch mảng.
- Chênh sạch thäúng trë h khàõc, sỉû bọc läüt váût cháút v tinh tháưn tn bảo ca âãú qúc Táy
Ban Nha dáùn âãún máu thùn gay gàõt khäng thãø âiãưu ho näøi giỉỵa ton thãø dán täüc Nãâẹclan
våïi âãú qúc Táy Ban Nha.
- Táút c tçnh hinh nãu trãn â dáùn âãún cüc cạch mảng gii phọng dán täüc mang tênh
cháút tỉ sn åí Nãâẹclan chäúng lải ạch thäúng trë ca Táy Ban Nha .
Cáu 13:
Qua thại âäü ca qưn chụng nhán v tỉ sn, qu täüc Nãâẹclan trong cüc
cạch mảng â nọi lãn âiãưu gç?
Tr låìi:
- Qưn chụng nhán dán l lỉûc lỉåüng kiãn quút âáúu tranh, h âọng vai tr quan trng
trong tiãún trçnh phạt triãøn cạch mảng, qưn chụng nhán dán l âäüng lỉûc quan trng gọp pháưn
tảo nãn thàõng låüi ca cạch mảng .

- Giai cáúp tỉ sn, qu täüc Nãâẹclan, l ngỉåìi täø chỉïc lnh âảo nhán dán âáúu tranh song
lải lo såü phong tro cạch mảng ca qưn chụng, h dao âäüng dãù tho hiãûp våïi k th.
Cáu 14:
Vç sao cüc chiãún tranh gii phọng dán täüc Nãâẹclan cọ nghéa nhỉ mäüt
cüc cạch mảng tỉ sn âáưu tiãn ca thãú giåïi?
Tr låìi:
- Sau khi cạch mảng thàõng låüi, CNTB âỉåüc thiãút láûp v phạt triãøn åí H Lan; cạc ngnh
sn xút, dãût len, nhüm, thy tinh v chãú tảo kênh quang hc âỉåüc âáøy mảnh; thỉång nghiãûp
phạt triãøn, thnh thë sáưm út tråí thnh trung tám chênh trë, kinh tãú, vàn họa ca âáút nỉåïc (tiãu
biãøu l Amxtẹcâam); cạc cäng ti thỉång mải ca H Lan (Cäng ti Phỉång Âäng, cäng ti
Âäng ÁÚn, ) khäng chè måí räüng viãûc bn bạn våïi nhiãưu nỉåïc trãn thãú giåïi m cn tiãún hnh
chiãún tranh xam lỉåüc thüc âëa.
- Âáy l cüc cạch mảng tỉ sn näø ra såïm nháút, thục âáøy sỉû bng näø ca nhiãưu cüc
cạch mảng tỉ sn tiãúp theo. Cạc cüc cạch mảng tỉ sn sau ny diãùn ra dỉåïi ạnh sng tỉ tỉåíng
ca cạch mảng tỉ sn H Lan.
- Sau thàõng låüi ca cạch mảng tỉ sn H Lan, nh nỉåïc tỉ sn âáưu tiãn trãn thã sgiåïi
âỉåüc thiãút láûp, måí ra thåìi kç måïi trong lëch sỉí nhán loải - thåìi kç cáûn âải, thåìi âải thàõng låüi v
xạc láûp phỉång thỉïc sn xút tỉ bn ch nghéa trãn phảm vi thãú giåïi.

BI 2
CÜC CẠCH MẢNG TỈ SN ANH GIỈỴA THÃÚ KÈ XVII
Cáu 1.
Qưn âo Anh hiãûn nay bao gäưm nhỉỵng vng lnh thäø no ?
Tr låìi: Qưn âo Anh hiãûn nay bao gäưm cạc khu vỉûc v lnh thäø sau: nỉåïc Anh,
Scäútlen, xỉï Walle,
Cáu 2. Nẹt
näøi báût trong sỉû phạt triãøn kinh tãú TBCN åí Anh l gç ?
Tr låìi: Nẹt näøi báût trong sỉû phạt triãøn kinh tãú TBCN åí Anh l sỉû xám nháûp ca CNTB
vo trong näng nghiãûp.
Cáu 3.

"Ro âáút cỉåïp rüng"
v
"Cỉìu àn thët ngỉåìi" chè hiãûn tỉåüng lëch sỉí no ?
Tr låìi: C hai thût ngỉỵ trãn âãưu âãư cáûp âãún hiãûn tỉåüng giai cáúp qu täüc Anh thỉûc
hiãûn viãûc ro âáút khäng cho näng dán canh tạc hồûc cỉåïp rüng ca h âãø ni cỉìu láúy läng
bạn ra thë trỉåìng. Do sỉû phạt triãøn ca cäng nghiãûp len dả nãn nghã ni cỉìu tråí thnh nghãư
cọ låüi nháút. Âëa ch khäng tho mn våïi âëa tä thu ca näng dán nãn tàng thu nháûp riãng bàòng
cạch tỉåïc âoảt rüng âáút ca näng dán, ro rüng âáút riãng v c mäüt pháưn âáút ca cäng x
biãún thnh âäưng c chàn ni cỉìu v cáúm gia sục ca näng dán vo. Háûu qu l näng dán bë
máút âáút, phạ sn hng loảt, phi âi lm th, nhiãưu nåi näng dán lám vo cnh khäún cng,
chãút âọi. Trỉåïc tçnh cnh âọ, Tä-mạt Mo-rå - mäüt nh tỉ tỉåíng Anh phi thäút lãn:
“Nhỉỵng
con cỉìu xỉa kia ngoan ngon biãút bao nhiãu, báy giåì âãưu tråí thnh nhỉỵng con váût hung hn,
tham lam. Cỉìu âang àn thët ngỉåìi, phạ hoải rüng vỉåìn, nh cỉía v thnh thë”.
Cáu 4.
Tçnh hçnh nỉåïc Anh trỉåïc cạch mảng ?
Tr låìi:
- L nỉåïc cọ nãưn kinh tãú phạt triãøn mảnh nháút cháu Áu nhåì sỉû phạt triãøn mảnh m ca
ngoải thỉång, ch úu l bạn len dả v bn bạn nä lãû da âen.
- Âëa ch qu täüc chuøn hỉåïng kinh doanh theo läúi tỉ bn ch nghéa, dáưn dáưn tỉ sn
họa v tråí thnh táưng låïp qu täüc måïi.
- Sỉû xám nháûp ca ch nghéa tỉ bn vo nãưn näng nghiãûp diãùn ra mảnh m.
- Máu thùn giỉỵa tỉ sn v qu täüc måïi våïi cạc thãú lỉûc phong kiãún phn âäüng tråí nãn
gay gàõt.
Cáu 5.
Quan hãû TBCN xám nháûp vo näng thän Anh nhỉ thãú no ? Kãút qu ?
Tr låìi:
- Quan hãû tiãưn tãû â xám nháûp vo näng thän nỉåïc Anh â lm thay âäøi cå cáúu kinh tãú
v phỉång thỉïc kinh doanh: Lnh chụa phong kiãún v mäüt bäü pháûn näng dán chuøn sang
ni cỉìu, bạn läng cỉìu. Mäüt säú âëa ch âøi tạ âiãưn chiãúm rüng âáút biãún thnh mäüt vng

räüng låïn, ạp dủng phỉång thỉïc canh tạc måïi hồûc träưng c ni cỉìu hồûc cho th.
- Näng dán bë âøi khi âäưng rüng, âi lm th cho âëa ch qu täüc, âỉåüc tr tiãưn
cäng. H sn xút ngun liãûu v thỉûc pháøm âãø cung cáúp cho thë trỉåìng Anh v cạc thüc âëa
ca Anh.
- Nhiãưu cäng trỉåìng chun sn xút len xút hiãûn ngy cng nhiãưu, nhiãưu ngnh cäng
nghiãûp khạc cng låïn mảnh.
Cáu 6.
Nẹt näøi báût trong sỉû phán họa x häüi åí Anh l sỉû xút hiãûn ca táưng låïp no ?
H cọ âàûc âiãøm gç ?
Traớ lồỡi:
Sổỷ hỗnh thaỡnh tỏửng lồùp quyù tọỹc mồùi laỡ mọỹt õỷc õióứm nọứi bỏỷt cuớa nổồùc Anh trổồùc caùch
maỷng, õoùng vai troỡ chi phọỳi tióỳn trỗnh vaỡ kóỳt quaớ caùch maỷng. Hoỹ vọỳn laỡ tỏửng lồùp quyù tọỹc
chuyóứn sang kinh doanh theo hổồùng TBCN. Hoỹ õổồỹc hổồớng nhổợng õỷc quyóửn nhổ quyù tọỹc
phong kióỳn nhổng laỷi giaỡu hồn vỗ bióỳt caùch kinh doanh; hoỹ laỷi may mừn hồn giai cỏỳp tổ saớn ồớ
chọự nhồỡ õởa vở vaỡ õỷc quyóửn cuớa mỗnh hoỹ dóự daỡng phaùt trióứn vióỷc kinh doanh maỡ khọng chởu
sổỷ caớn trồớ cuớa chờnh quyóửn. Do vỏỷy, quyù tọỹc mồùi khọng thóứ laỡm caùch maỷng trióỷt õóứ.
Cỏu 7
. óỳn trổồùc caùch maỷng, ồớ nổồùc Anh tọửn taỷi nhổợng mỏu thuỏựn xaợ họỹi naỡo ?
Traớ lồỡi: Nhổợng bióỳn õọứi vóử kinh tóỳ - xaợ họỹi õaợ laỡm gay gừt thóm nhổợng mỏu thuỏựn xaợ
họỹi trong loỡng nổồùc Anh. Ngoaỡi mỏu thuỏựn vọỳn coù giổợa nọng dỏn vồùi quyù tọỹc õởa chuớ, mỏu
thuỏựn giổợa tỏửng lồùp quyù tọỹc mồùi vaỡ tổ saớn õọỳi vồùi chóỳ õọỹ quỏn chuớ naớy sinh vaỡ ngaỡy caỡng gay
gừt.
Cỏu 8.
Cuọỹc caùch maỷng tổ saớn Anh dióựn ra dổồùi hỗnh thổùc naỡo vaỡ do ai laợnh õaỷo ?
Traớ lồỡi: Do õỷc õióứm kinh tóỳ - chờnh trở - xaợ họỹi nhổ õaợ nóu trón vaỡ bọỳi caớnh quọỳc tóỳ
luùc bỏỳy giồỡ, cuọỹc caùch maỷng tổ saớn Anh seợ dióựn ra dổồùi hỗnh thổùc nọỹi chióỳn vaỡ do giai cỏỳp tổ
saớn cuỡng tỏửng lồùp quyù tọỹc mồùi laợnh õaỷo.
Cỏu 9.
Dióựn bióỳn chờnh cuớa caùch maỷng tổ saớn Anh ?
Traớ lồỡi: Caùch maỷng tổ saớn Anh dióựn ra qua hai giai õoaỷn:

* Giai õoaỷn 1642 - 1648.
- Nm 1640, vua Saùc-lồ I trióỷu tỏỷp Quọỳc họỹi nhũm tng thuóỳ nhổng Quọỳc họỹi õaợ chọỳng
laỷi.
- 22/8/1642, cuọỹc nọỹi chióỳn giổợa nhaỡ vua vaỡ Quọỳc họỹi dióựn ra. Luùc õỏửu quỏn nhaỡ vua
giaỡnh thừng lồỹi trổồùc quỏn cuớa Quọỳc họỹi thaỡnh lỏỷp vọỹi vaỡng nhổng sau õoù, quỏn õọỹi caới tọứ cuớa
Crọmoen õaợ õaùnh baỷi quỏn nhaỡ vua. Saùc-lồ I bở bừt (14/6/1645).
* Giai õoaỷn 1649 - 1688.
- Ngaỡy 30/1/1649, Saùc-lồ I bở xổớ tổớ. Anh trồớ thaỡnh nổồùc cọỹng hoỡa. Caùch maỷng tổ saớn
Anh õaỷt õóỳn õốnh cao. Quyóửn haỡnh trong nổồùc thọỹc vóử tổ saớn vaỡ quyù tọỹc mồùi. Tuy nhión, nhỏn
dỏn vỏựn tióỳp tuỷc nọứi dỏỷy vỗ quyóửn lồỹi cuớa quỏửn chuùng nhỏn dỏn khọng õổồỹc õaùp ổùng.
- Nm 1653, Crọmoen lón laỡm Baớo họỹ cọng, thióỳt lỏỷp chóỳ õọỹ õọỹc taỡi quỏn sổỷ.
- Nm 1660, sau caùi chóỳt cuớa Crọmoen, chóỳ õọỹ phong kióỳn laỷi phuỷc họửi ồớ Anh.
- Nm 1688 - 1689, giai cỏỳp tổ saớn vaỡ quyù tọỹc mồùi õổa Vin-hem -ran-giồ lón laỡm
Quọỳc trổồớng, thióỳt lỏỷp chóỳ õọỹ quỏn chuớ lỏỷp hióỳn ồớ Anh. Caùch maỷng tổ saớn Anh kóỳt thuùc.
Cỏu 10.
Kóỳt quaớ, tờnh chỏỳt vaỡ yù nghộa cuớa caùch maỷng tổ saớn Anh ?
* Kóỳt quaớ
: õaợ lỏỷt õọứ chóỳ õọỹ phong kióỳn chuyón chóỳ ồớ Anh, mồớ õổồỡng cho CNTB phaùt
trióứn maỷnh meợ. Tuy quỏửn chuùng nhỏn dỏn, nhỏỳt laỡ nọng dỏn giổợ vai troỡ quyóỳt õởnh õọỳi vồùi sổỷ
thừng lồỹi cuớa caùch maỷng nhổng thaỡnh quaớ caùch maỷng rồi vaỡo tay giai cỏỳp tổ saớn vaỡ quyù tọỹc
mồùi. Chóỳ õọỹ phong kióỳn coỡn tọửn taỷi dổồùi hỗnh thổùc quỏn chuớ lỏỷp hióỳn.
* Tờnh chỏỳt
: laỡ cuọỹc caùch maỷng tổ saớn khọng trióỷt õóứ.
* Yẽ nghộa
: õaợ xoùa boớ chóỳ õọỹ quỏn chuớ chuyón chóỳ ồớ nổồùc Anh, coù yù nghộa lồùn õọỳi vồùi
sổỷ phaùt trióứn cuớa xaợ họỹi loaỡi ngổồỡi trong buọứi õỏửu chuyóứn tổỡ chóỳ õọỹ phong kióỳn sang chuớ nghộa
tổ baớn.
Cỏu 11.
Nguyón nhỏn laỡm haỷn chóỳ kóỳt quaớ cuớa caùch maỷng tổ saớn Anh ?
Traớ lồỡi:

Do sổỷ tham gia laợnh õaỷo caùch maỷng cuớa tỏửng lồùp quyù tọỹc mồùi. Tỏửng lồùp naỡy do nguọửn
gọỳc xuỏỳt thỏn laỡ quyù tọỹc nón khọng muọỳn giaới quyóỳt trióỷt õóứ vỏỳn õóử dỏn chuớ trong caùch maỷng,
nhổ vióỷc xoùa boớ hoaỡn toaỡn chóỳ õọỹ phong kióỳn vaỡ nhỏỳt laỡ vỏỳn õóử ruọỹng õỏỳt cho nọng dỏn .
Cỏu 12.
Thổỷc chỏỳt cuớa chóỳ õọỹ quỏn chuớ lỏỷp hióỳn ồớ Anh ?
Vồùi cuọỹc õaớo chờnh nm 1688 - 1689, chóỳ õọỹ quỏn chuớ lỏỷp hióỳn õổồỹc xaùc lỏỷp ồớ Anh.
Thổỷc chỏỳt, vióỷc vua Anh õổùng õỏửu nhaỡ nổồùc chố laỡ danh nghộa, coỡn quyóửn lổỷc thổỷc tóỳ nũm
trong tay Quọỳc họỹi do giai cỏỳp tổ saớn khọỳng chóỳ.
Cỏu 13.
Vai troỡ cuớa CrọmOen õọỳi vồùi caùch maỷng tổ saớn Anh?
Traớ lồỡi:
CrọmOen laỡ mọỹt õởa chuớ, õaỷi dióỷn cho tỏửng lồùp quyù tọỹc mồùi, coù tinh thỏửn caùch maỷng,
khaớ nng tọứ chổùc vaỡ chố huy quỏn sổỷ. Nm 1640, ọng õổồỹc bỏửu laỡm õaỷi bióứu Quọỳc họỹi. Trong
Quọỳc họỹi, ọng õaợ hng haùi chọỳng laỷi nhaỡ vua vaỡ giaùo họỹi Anh. Khi cuọỹc chióỳn tranh chọỳng
vua Saùc lồ I nọứ ra (1642), ọng õaợ tọứ chổùc õaỷo quỏn
"kióứu mồùi".
laỡm haỷt nhỏn cho quỏn õọỹi cuớa
Quọỳc họỹi. ồn vở kở binh cuớa CrọmOen do loỡng duợng caớm vaỡ yù chờ kión quyóỳt nón õổồỹc móỷnh
danh laỡ
"sổồỡn sừt".
ọỹi quỏn naỡy laỡ nhỏn tọỳ cồ baớn õaùnh baỷi quỏn õọỹi nhaỡ vua. Trong thồỡi kỗ
cỏửm quyóửn cuớa CrọmOen, caùch maỷng õaợ xổớ tổớ nhaỡ vua, thaỡnh lỏỷp chóỳ õọỹ cọỹng hoỡa. Crọm
-Oen õổa quỏn sang õaỡn aùp cuọỹc khồới nghộa cuớa nhỏn dỏn Ai len, Scọỳtlen vaỡ tióỳn haỡnh chióỳn
tranh vồùi Haỡ Lan, buọỹc nổồùc naỡy phaới chỏỳp nhỏỷn Luỏỷt haỡng haới cuớa Anh. Nm 1653,
CrọmOen õổồỹc bỏửu laỡm Baớo họỹ cọng, thổỷc chỏỳt laỡ thióỳt lỏỷp chóỳ õọỹ õọỹc taỡi quỏn sổỷ nhũm õaỡn
aùp sổỷ chọỳng õọỳi cuớa quỏửn chuùng nhỏn dỏn lồùp dổồùi khọng thoớa maợn vồùi nhổợng chờnh saùch cuớa
chờnh phuớ õóứ baớo vóỷ quyóửn lồỹi cuớa tổ saớn vaỡ quyù tọỹc mồùi. ng chóỳt nm 1658.
BI 3
CHIÃÚN TRANH GINH ÂÄÜC LÁÛP ÅÍ BÀÕC M
NỈÍA SAU THÃÚ KÈ XVIII

Cáu 1.
Vç sao cháu M cn gi l Tán Thãú giåïi ?
Tr låìi: Mi âãún thãú kè XV, sau cüc phạt kiãún âëa l ca Cälämbä, ngỉåìi cháu Áu
måïi biãút âãún cháu M. Nhỉ váûy, trong 4 cháu lủc trãn thãú giåïi, Cháu M âỉåüc biãút âãún sau
cng nãn ngỉåìi cháu Áu gi nọ l Tán thãú giåïi (hay Thãú giåïi måïi). Quan âiãøm ny theo bỉåïc
chán ca cạc nh thỉûc dán cháu Áu dáưn phäø biãún trãn thãú giåïi nhỉng ngy nay thût ngỉỵ ny
êt âỉåüc sỉí dủng.
Cáu 2.
Vç sao Bàõc M cn gi l Cháu M Àng-lä Sàõc-xäng ?
Tr låìi: Trong quạ trçnh xám lỉåüc v thäúng trë cháu M, cạc nỉåïc cháu Áu â ạp âàût
nãưn vàn họa ca mçnh vo cạc cäüng âäưng dán cỉ sinh säúng tải âáy. Trong âọ, Bàõc M (gäưm
M v Canâa) ngun ch úu l thüc âëa ca Anh - dán täüc cọ tiãúng nọi v vàn họa theo
ngỉỵ hãû Àng-lä Sàõc-xäng nãn chëu nh hỉåíng ch úu ca nãưn vàn họa ny âãø phán biãût våïi
Nam M (väún l thüc âëa ca Táy Ban Nha v Bäư Âo Nha) theo vàn họa Latinh.
Cáu 3.
Quạ trçnh nỉåïc Anh thiãút láûp hãû thäúng thüc âëa åí Bàõc M diãùn
ra nhỉ thãú no ? Kãút qu ?
Tr låìi: Kãø tỉì thãú kè XV, sau khi Cälämbä phạt hiãûn ra cháu M (1492), cạc nỉåïc
cháu Áu â âáøy nhanh quạ trçnh xám lỉåüc cháu lủc ny, trong âọ, Táy Ban Nha, Phạp, H Lan
l ba nỉåïc âi âáưu. Tuy âãún sau, nhỉng quạ trçnh thiãút láûp hãû thäúng thüc âëa ca Anh diãùn ra
mảnh m v cọ hiãûu qu hån c. Dỉûa vo nãưn kinh tãú phạt triãøn våïi ké thût hån hàón cạc nỉåïc
cháu Áu thåìi kç âọ, hån nỉỵa l vë trê âäüc tän trãn màût biãøn ca Anh â âm bo cung cáúp cho
thüc âëa nhỉỵng nhu cáưu thiãút úu trong quạ trçnh khai thạc lủc âëa måïi, giụp Anh nhanh
chọng cng cäú vë trê ca mçnh åí Bàõc M. Trong thãú kè XVII - XVIII, thỉûc dán Anh â tiãu
diãût hồûc däưn ngỉåìi Da â vo rỉìng sáu phêa Táy âãø chiãúm vng âáút âai phç nhiãu ca h.
Nàm 1607, thüc âëa âáưu tiãn - Viãúc-gi-ni-a âỉåüc thiãút láûp v âãún nàm 1732, Anh cọ thüc
âëa thỉï 13 l Gioọc-gia.
Cáu 4.
Tãn ca 13 bang thüc âëa ca Anh åí Bàõc M.
Tr låìi: 13 bang thüc âëa Anh åí Bàõc M chia ra nhỉ sau:

- Mióửn Bừc gọửm: Ma-xa-chu-xet, Niu-Hm sai, Cọ-nóỳch-ti-cồùt, Rọỳt-Ai len.
- Mióửn Trung gọửm: Pen-xin-va-nia, Niu Ooùc, Niu-Gió-xi, ồ-la-oa.
- Mióửn Nam gọửm: Vióc-gi-nia, Ca-rọ-lin-na Bừc, Ca-rọ-lin-na Nam, Giooc-gia, Mó-ri-
len.
Cỏu 5.
Chờnh saùch cuớa Anh õọỳi vồùi caùc thuọỹc õởa Bừc Myợ ? Kóỳt quaớ ?
Traớ lồỡi:
* Chờnh saùch cuớa Anh õọỳi vồùi caùc thuọỹc õởa Bừc Myợ:
- Tióu dióỷt hoỷc dọửn ngổồỡi Da õoớ vaỡo rổỡng sỏu phờa Tỏy õóứ chióỳm vuỡng õỏỳt õai phỗ
nhióu cuớa hoỹ õóứ lỏỷp caùc õọửn õióửn. ổa nọ lóỷ da õen tổỡ chỏu Phi sang laỡm vióỷc trong caùc õọửn
õióửn.
- óỳn thóỳ kố XVII, do nóửn kinh tóỳ Bừc Myợ caỷnh tranh trổỷc tióỳp laỡm aớnh hổồớng õóỳn nóửn
kinh tóỳ chờnh quọỳc nón chờnh phuớ Anh thi haỡnh chờnh saùch kỗm haợm sổỷ phaùt trióứn cuớa thuọỹc
õởa: ỷt mọựi thuọỹc õởa coù mọỹt chóỳ õọỹ cai trở rióng, xem thuọỹc õởa chố laỡ nồi cung cỏỳp nguyón
nhión lióỷu vaỡ laỡ thở trổồỡng tióu thuỷ haỡng hoaù cuớa chờnh quọỳc.
- Cỏỳm Bừc Myợ saớn xuỏỳt nhióửu loaỷi haỡng hoùa cọng nghióỷp, cỏỳm mồớ doanh nghióỷp, cỏỳm
õem maùy moùc vaỡ thồỹ laỡnh nghóử tổỡ Anh sang, õọửng thồỡi ban haỡnh chóỳ õọỹ thuóỳ khoùa nỷng nóử
nhổ Luỏỷt haỡng haới (1651), Luỏỷt õổồỡng (1764), Luỏỷt Tem (1765), Luỏỷt Cheỡ (1770),
- Caùc thuọỹc õởa Bừc Myợ khọng õổồỹc tổỷ do buọn baùn vồùi caùc nổồùc khaùc vaỡ cổ dỏn ồớ õỏy
khọng õổồỹc khai hoang nhổợng vuỡng õỏỳt ồớ mióửn Tỏy.
* Kóỳt quaớ:
- Chờnh saùch trón õỏy cuớa Anh õaợ aớnh hổồớng nhỏỳt õởnh õóỳn sổỷ phaùt trióứn cuớa thuọỹc õởa
nhổng kinh tóỳ Bừc Myợ vỏựn coù nhổợng phaùt trióứn theo con õổồỡng tổ baớn chuớ nghộa. mióửn Bừc,
nóửn kinh tóỳ cọng thổồng nghióỷp tổ baớn chuớ nghộa phaùt trióứn nhổ õoùng taỡu, luyóỷn kim, dóỷt,
mióửn Nam, nóửn kinh tóỳ õọửn õióửn phaùt trióứn vồùi vióỷc sổớ duỷng phọứ bióỳn sổùc lao õọỹng cuớa nọ lóỷ
da õen.
- Caùc cọng trổồỡng thuớ cọng saớn xuỏỳt nhióửu mỷt haỡng khọng chố õaùp ổùng yóu cỏửu thuọỹc
õởa maỡ coỡn caỷnh tranh trổỷc tióỳp vồùi haỡng hoùa chờnh quọỳc.
- Nọng saớn taỷi caùc õọửn õióửn vaỡ trang traỷi coù thổỡa õóứ xuỏỳt khỏứu nhổ gaỷo, bọng,
- Nhióửu trung tỏm kinh tóỳ hỗnh thaỡnh nhổ Bọ xtồn ồớ mióửn Bừc vaỡ caùc trung tỏm luyóỷn

kim ồớ mióửn Trung.
- Trong quaù trỗnh phaùt trióứn, cọỹng õọửng dỏn cổ Bừc Myợ dỏửn hỗnh thaỡnh nón mọỹt dỏn tọỹc
rióng, ngoaỡi õa sọỳ laỡ con chaùu ngổồỡi Anh di cổ coỡn cuớa caùc dỏn tọỹc khaùc nhổ Phaùp, Tỏy Ban
Nha, Thuỷy ióứn, Haỡ Lan,
- Sổỷ thọỳng trở haỡ khừc cuớa thổỷc dỏn Anh, mỏu thuỏựn giổợa chóỳ õọỹ thuọỹc õởa vaỡ sổỷ phaùt
trióứn kinh tóỳ tổ baớn chuớ nghộa ồớ Bừc Myợ dỏựn tồùi mỏu thuỏựn giổợa nhỏn dỏn thuọỹc õởa Bừc Myợ
vồùi thổỷc dỏn Anh, laỡm buỡng lón nhióửu cuọỹc õỏỳu tranh cuớa nhan dỏn Bừc Myợ.
Cỏu 6.
Hỏỷu quaớ cuớa chờnh saùch thọỳng trở cuớa Anh ồớ Bừc Myợ ?
Traớ lồỡi:
- Sổỷ thọỳng trở vóử chờnh trở cuớa Anh ồớ Bừc Myợ (tọứ chổùc cai trở, phaùp luỏỷt haỡ khừc) õaợ caớn
trồớ sổỷ phaùt trióứn cuớa nóửn saớn xuỏỳt TBCN.
- Gỏy nón sổỷ mỏỳt cỏn õọỳi trong quaù trỗnh phaùt trióứn kinh tóỳ giổợa mióửn Bừc vaỡ mióửn
Nam: mióửn Bừc hoaỡn thaỡnh vaỡ phaùt trióứn nóửn kinh tóỳ TBCN õọỳi lỏỷp vồùi nóửn kinh tóỳ õọửn õióửn
mióửn Nam vaỡ sổớ duỷng lao õọỹng nọ lóỷ laỡm thuó.
- Gỏy nón mỏu thuỏựn giổợa lổỷc lổồỹng saớn xuỏỳt TBCN vồùi quan hóỷ saớn xuỏỳt phong kióỳn
laỷc hỏỷu.
- Gỏy nón mỏu thuỏựn giổợa chóỳ õọỹ thuọỹc õởa vaỡ sổỷ phaùt trióứn kinh tóỳ TBCN, mỏu thuỏựn
giổợa nhỏn dỏn thuọỹc õởa Bừc Myợ vồùi chuớ nghộa thổỷc dỏn Anh. Do doù, cuọỹc õỏỳu tranh chọỳng
thổỷc dỏn Anh cuớa nhỏn dỏn Bừc Myợ tỏỳt yóỳu dióựn ra.
Cỏu 7.
Baớn Tuyón ngọn õọỹc lỏỷp cuớa nổồùc Myợ do ai soaỷn thaớo vaỡ õổồỹc
thọng qua vaỡo thồỡi gian naỡo ?

Traớ lồỡi: Baớn Tuyón ngọn õọỹc lỏỷp do Tọ-maùt Jep-pheùc-sồn soaỷn thaớo vaỡ õổồỹc thọng
qua taỷi Họỹi nghở lión luỷc õởa ồớ Phi-la-õen-phi a (4/7/1776).
Cỏu 8.
Nổồùc Myợ thaỡnh lỏỷp trong hoaỡn caớnh naỡo?
Traớ lồỡi:
- Thaùng 4/1775, chióỳn tranh giổợa caùc thuọỹc õởa vaỡ chờnh quọỳc dióựn ra vaỡ ổu thóỳ ban õỏửu

thuọỹc vóử quỏn õọỹi Anh.
- Thaùng 5/1775, aỷi họỹi luỷc õởa lỏửn thổù hai õổồỹc trióỷu tỏỷp, quyóỳt õởnh thaỡnh lỏỷp Quỏn
õọỹi thuọỹc õởa vaỡ bọứ nhióỷm Oa sinh tồn laỡm Tọứng chố huy, õọửng thồỡi kóu goỹi nhỏn dỏn tổỷ
nguyóỷn õoùng goùp xỏy dổỷng quỏn õọỹi. Cuọỹc õỏỳu tranh giaỡnh õọỹc lỏỷp khọng ngổỡng phaùt trióứn.
Caùc thuọỹc õởa lỏửn lổồỹt tuyón bọỳ taùch khoới nổồùc Anh.
- Ngaỡy 4/7/1776, Họỹi nghở lión luỷc õởa thọng qua baớn Tuyón ngọn õọỹc lỏỷp, chờnh thổùc
tuyón bọỳ 13 thuọỹc õởa thoaùt li khoới chờnh quọỳc, thaỡnh lỏỷp mọỹt quọỳc gia õọỹc lỏỷp - Hồỹp chuùng
quọỳc Myợ.
Cỏu 9.
Nhổợng nọỹi dung cồ baớn cuớa baớn Tuyón ngọn õọỹc lỏỷp ?
Traớ lồỡi:
- Khúng õởnh moỹi ngổồỡi sinh ra õóửu coù quyóửn bỗnh õúng, trong õoù coù quyóửn sọỳng,
quyóửn tổỷ do vaỡ quyóửn mổu cỏửu haỷnh phuùc.
- óử cao chuớ quyóửn cuớa nhỏn dỏn nhổ: quyóửn thióỳt lỏỷp bọỹ maùy nhaỡ nổồùc, quyóửn lổỷa
choỹn chờnh phuớ thờch hồỹp, quyóửn baợi mióựn chờnh phuớ khi khọng laỡm troỡn nhióỷm vuỷ cuớa mỗnh.
- Khúng õởnh quyóửn lổỷc cuớa giai cỏỳp tổ saớn vaỡ ngổồỡi da trừng.
Cỏu 10.
Yẽ nghộa lởch sổớ vaỡ haỷn chóỳ cuớa baớn Tuyón ngọn õọỹc lỏỷp ?
Traớ lồỡi:
Tióỳn bọỹ:
- Lỏửn õỏửu tión, quyóửn con ngổồỡi vaỡ quyóửn cọng dỏn õổồỹc chờnh thổùc õóử cọng bọỳ trổồùc
toaỡn thóứ nhỏn loaỷi.
- Nguyón từc vóử chuớ quyóửn cuớa nhỏn dỏn õổồỹc õóử cao.
- Coù taùc õọỹng cọứ vuợ lồùn lao õọỳi vồùi tinh thỏửn õỏỳu tranh cuớa nhỏn dỏn thuọỹc õởa.
Haỷn chóỳ:
- Khọng xoaù boớ chóỳ õọỹ nọ lóỷ
- Cọng nhỏn vaỡ nhỏn dỏn lao õọỹng vỏựn bở boùc lọỹt.
Cỏu 11.
Baớn Hióỳn phaùp 1787 quy õởnh vóử thóứ chóỳ cuớa nổồùc Myợ nhổ thóỳ
naỡo ? ióứm haỷn chóỳ cuớa baớn Hióỳn phaùp naỡy ?

Traớ lồỡi:
- Myợ laỡ nổồùc cọỹng hoỡa lión bang, quyóửn lổỷc chờnh quyóửn Trung ổồng õổồỹc tng cổồỡng
nhổng caùc bang vỏựn giổợ quyóửn tổỷ trở rọỹng raợi.
- Thổỷc hióỷn nguyón từc tam quyóửn phỏn lỏỷp:
+ Tọứng thọỳng nừm quyóửn haỡnh phaùp, coù nhióỷm kỗ 4 nm, chố õổồỹc taùi cổớ 1 nhióỷm kỗ,
tọứng thọỳng õọửng thồỡi laỡ Tọứng tổ lóỷnh quỏn õọỹi, õổồỹc bọứ nhióỷm caùc chổùc vuỷ trong chờnh phuớ,
+ Quọỳc họỹi nừm quyóửn lỏỷp phaùp, gọửm hai vióỷn: Thổồỹng vióỷn (mọựi bang hai õaỷi bióứu)
vaỡ Haỷ vióỷn (õaỷi bióứu theo tố lóỷ dỏn sọỳ mọựi bang).
+ Toaỡ aùn tọỳi cao nừm quyóửn tổ phaùp, gọửm 9 ngổồỡi do tọứng thọỳng bọứ nhióỷm coù nhióỷm kỗ
suọỳt õồỡi.
* Haỷn chóỳ: Chố nhổợng ngổồỡi coù taỡi saớn, coù hoỹc vỏỳn mồùi õổồỹc bỏửu cổớ, phuỷ nổợ khọng
coù quyóửn bỏửu cổớ, nọ lóỷ vaỡ ngổồỡi da õoớ khọng coù quyóửn cọng dỏn.
Cỏu 12.
Nguyón nhỏn naỡo dỏựn õóỳn sổỷ thừng lồỹi cuớa quỏn Bừc Myợ chióỳn
thừng quỏn Anh ?
Traớ lồỡi:
- Nhồỡ sổỷ uớng họỹ vaỡ chióỳn õỏỳu duợng caớm cuớa nhỏn dỏn.
- Nhồỡ bióỳt dổỷa vaỡo õởa thóỳ hióứm trồớ ồớ Bừc Myợ õóứ thổỷc hióỷn lọỳi õaùnh du kờch.
- Nhồỡ sổỷ chố huy taỡi tỗnh cuớa Oa-sinh-tồn.
- Nhồỡ sổỷ uớng họỹ cuớa caùc tỏửng lồùp nhỏn dỏn tióỳn bọỹ Phaùp vaỡ caùc nổồùc chỏu u nhổ Tỏy
Ban Nha, Haỡ Lan õọỳi vồùi cuọỹc chióỳn õỏỳu chờnh nghộa.
Cỏu 13.
Vai troỡ cuớa Oa-sinh-tồn trong chióỳn tranh giaỡnh õọỹc lỏỷp ồớ Bừc
Myợ ?
Traớ lồỡi:
- Oa-sinh-tồn (1722 - 1799) laỡ chuớ õọửn õióửn - nọ lóỷ giaỡu coù ồớ Vióỳc-gi-nia, ọng laỡ õaỷi
bióứu cuớa giai cỏỳp tổ saớn vaỡ õởa chuớ coù quyóửn lồỹi mỏu thuỏựn vồùi Anh.
- Trổồùc chióỳn tranh, ọng laỡ sộ quan quỏn õọỹi, thaỡnh vión cuớa Họỹi õọửng dỏn bióứu Vióỳc-
gi-nia, laỡ ngổồỡi tờch cổỷc chọỳng chờnh saùch cuớa thổỷc dỏn Anh.
- Ngaỡy 16/5/1777, taỷi aỷi họỹi Lión luỷc õởa lỏửn II, Oa-sinh-tồn õổồỹc bỏửu laỡm Tọứng chố

huy caùc lổỷc lổồỹng vuợ trang cuớa nghộa quỏn.
- ng laỡ ngổồỡi trổỷc tióỳp chố huy caùc trỏỷn õaùnh lồùn (õỷc bióỷt laỡ trong giai õoaỷn thổù hai),
õaùnh baỷi quỏn õọỹi thổỷc dỏn Anh.
- Nm 1789, Oa-sinh-tồn õổồỹc bỏửu laỡm tọứng thọỳng õỏửu tión cuớa nổồùc Myợ, õọửng thồỡi laỡ
ngổồỡi õỷt ra õởnh lóỷ Tọứng thọỳng khọng laỡm quaù 2 nhióỷm kyỡ.
Cỏu 14.
Tờnh chỏỳt vaỡ yù nghộa lởch sổớ cuớa cuọỹc chióỳn tranh giaỡnh õọỹc lỏỷp
Bừc Myợ ?
Traớ lồỡi:
* Tờnh chỏỳt:
- Laỡ cuọỹc caùch maỷng tổ saớn õỏửu tión nọứ ra ồớ ngoaỡi chỏu u dổồùi hỗnh thổùc cuớa cuọỹc
chióỳn tranh giaỡnh õọỹc lỏỷp.
* Yẽ nghộa:
- Giaới phoùng Bừc Myợ thoaùt khoới sổỷ thọỳng trở cuớa thổỷc dỏn Anh, lỏỷp ra mọỹt quọỳc gia
mồùi, mọỹt thóứ chóỳ chờnh trở mồùi.
- Måí âỉåìng cho kinh tãú tỉ bn ch nghéa åí M phạt triãøn.
- Gọp pháưn thục âáøy phong tro cạch mảng chäúng phong kiãún åí Cháu Áu v phong
tro âáúu tranh ginh âäüc láûp åí M Latinh cúi thãú kè XVIII, âáưu thãú kè XIX v nh hỉåíng
ngỉåüc tråí lải cháu Áu, trỉåïc hãút l nỉåïc Phạp âang åí trỉåïc ngỉåỵng cỉía cạch mảng.
Cáu 15. Phán têch
"Chiãún tranh ginh âäüc láûp ca cạc thüc âëa Anh åí
Bàõc M thỉûc sỉû l mäüt cüc cạch mảng tỉ sn".
Tr låìi:
- Mủc tiãu ca cüc cạch mảng x häüi åí Bàõc M l gii quút máu thùn giỉỵa quan hãû
sn xút phong kiãún våïi lỉûc lỉåüng sn xút måïi TBCN, måí âỉåìng cho nãưn kinh tãú TBCN phạt
triãøn.
- Mún hon thnh cạc mủc tiãu trãn, viãûc âáưu tiãn l âáúu tranh xoạ nãưn thäúng trë phi
l ca Anh, ginh âäüc láûp dán täüc åí Bàõc M.
- Âãø thỉûc hiãûn âỉåüc nhiãûm vủ âọ, cüc âáúu tranh ca nhán dán Bàõc M â diãùn ra dỉåïi
sỉû lnh âảo ca giai cáúp tỉ sn v táưng låïp ch nä, våïi sỉû tham gia âäng âo ca cạc táưng låïp

nhán dán lao âäüng (cäng nhán, näng dán, nä lãû, ).
- Thàõng låüi ca cüc âáúu tranh â måí âỉåìng cho CNTB phạt triãøn.
BI 4
CẠCH MẢNG TỈ SN PHẠP CÚI THÃÚ KÈ XVIII
Cáu 1.
Âãún trỉåïc cạch mảng, nãưn näng nghiãûp Phạp cọ gç näøi báût ?
Tr låìi:
- Âãún trỉåïc cạch mảng, nỉåïc Phạp cå bn cọ nãưn näng nghiãûp lảc háûu, kẹm phạt triãøn:
cäng củ, ké thût canh tạc lảc háûu, âáút âai bë chia nh, mäüt pháưn ba âáút âai bë b hoang, nàng
sút cáy träưng tháúp. ÅÍ cạc tènh Âäng Bàõc, mäüt säú âëa ch låïn chuøn sang kinh doanh TBCN
nhỉng khäng thnh cäng. Nhçn chung, trong näng nghiãûp, quan hãû phong kiãún váùn âỉåüc duy
trç våïi phỉång thỉïc bọc läüt c.
- Âåìi säúng nhán dán ngy cng khäún qùn båíi sỉû bọc läüt nàûng nãư ca chãú âäü phong
kiãún v giạo häüi. Nản âọi thỉåìng xun diãùn ra.
Cáu 2.
Vç sao näng dán Phạp khäng thãø ci thiãûn näng củ, dng phán bọn âãø ma mng
täút hån ?
Tr låìi:
Chóỳ õọỹ sồớ hổợu ruọỹng õỏỳt phong kióỳn, sổỷ boùc lọỹt taỡn tóỷ cuớa õởa chuớ phong kióỳn õọỳi vồùi
nọng dỏn, . khióỳn hoỹ ngheỡo khọứ, khọng hổùng thuù dọỳi vồùi saớn xuỏỳt, cuợng nhổ khọng coù vọỳn
õóứ õỏửu tổ saớn xuỏỳt.
Cỏu 3.
óỳn trổồùc caùch maỷng, nóửn cọng thổồng nghióỷp Phaùp coù sổỷ phaùt trióứn nhổ thóỳ
naỡo?
Traớ lồỡi:
Vaỡo cuọỳi thóỳ kố XVII, cọng thổồng nghióỷp Phaùp õang trón õaỡ phaùt trióứn, tỏỷp trung chuớ
yóỳu ồớ caùc vuỡng ven ởa Trung Haới vaỡ aỷi Tỏy Dổồng.
- Vóử cọng nghióỷp: caùc ngaỡnh saớn xuỏỳt vaỡ xuỏỳt khỏứu tồ luỷa, vaới, haỡng thóu, len, thaớm, õọử
sổù, nổợ trang, myợ phỏứm, luyóỷn kim, khai moớ, chóỳ taỷo vuợ khờ, Quy mọ cuớa caùc cọng trổồỡng
thuớ cọng laỡ khaùc lồùn, mọựi cọng trổồỡng thu huùt tổỡ 40 õóỳn 200 cọng nhỏn laỡm thuó, coù nồi thu

huùt õóỳn 1.600 lao õọỹng.
- Vóử thổồng nghióỷp: khaù phaùt õaỷt song sổỷ giao lổu haỡng hoaù trong nổồùc cuợng nhổ buọn
baùn vồùi nổồùc ngoaỡi bở haỷn chóỳ do mọựi õởa phổồng coù chóỳ õọỹ thuóỳ quan rióng, hóỷ thọỳng õo
lổồỡng khọng thọỳng nhỏỳt. Nhaỡ nổồùc nừm õọỹc quyóửn vóử luùa mỗ, muọỳi vaỡ mọỹt sọỳ haỡng hoaù khaùc
cuợng haỷn chóỳ vióỷc buọn baùn vồùi nhióửu nổồùc chỏu u.
Cỏu 4.
Tỗnh caớnh cuớa ngổồỡi nọng dỏn Phaùp trổồùc caùch maỷng ?
Traớ lồỡi:
Nọng dỏn chióỳm tồùi 96% dỏn sọỳ Phaùp (24 trióỷu trón tọứng sọỳ 25 trióỷu dỏn caớ nổồùc).
Phỏửn lồùn hoỹ laỡ taù õióửn, phaới nọỹp tồùi 50% hoa lồỹi thu hoaỷch õổồỹc vaỡ nhióửu loaỷi thuóỳ vaỡ nghộa
vuỷ phong kióỳn nhổ nọỹp thuóỳ 1/10 cho nhaỡ thồỡ, thuóỳ õinh, thuóỳ ruọỹng, thuóỳ muọỳi cho nhaỡ nổồùc.
Hoỹ phaới chởu nhióửu thổù lao dởch cho laợnh chuùa vaỡ nhaỡ nổồùc nhổ õừp õổồỡng, xỏy cỏửu, vỏỷn taới,
õaỡi thoỹ cho binh lờnh, Do õoù, sau mọựi muỡa thu hoaỷch phỏửn hoa lồỹi coỡn laỷi cuớa nọng dỏn
chúng coỡn laỡ bao. Chờnh vỗ vỏỷy, õồỡi sọỳng cuớa ngổồỡi nọng dỏn Phaùp trổồùc caùch maỷng vọ cuỡng
quỏựn baùch, nhỏỳt laỡ vaỡ nhổợng nm bở thión tai, mỏỳt muỡa.
Cỏu 5.
Vóử giai cỏỳp tổ saớn Phaùp trổồùc caùch maỷng ?
Traớ lồỡi:
Do sổỷ phaùt trióứn cuớa cọng thổồng nghióỷp, giai cỏỳp tổ saớn Phaùp coù thóỳ lổỷc vóử kinh tóỳ
nhổng khọng coù quyóửn lổỷc vóử chờnh trở. Hoỹ bở nhaỡ vua vaỡ caùc laợnh chuùa phong kióỳn ngn caớn
sổỷ phaùt trióứn.
- Giai cỏỳp tổ saớn chia ra nhióửu tỏửng lồùp: õaỷi tổ saớn gọửm chuớ ngỏn haỡng, chuớ cac haợng
buọn lồùn; tổ saớn loaỷi vổỡa (tổ saớn cọng thổồng); vaỡ tổ saớn nhoớ. Tuyỡ theo õởa vở vaỡ quyóửn lồỹi cuớa
mçnh, mäùi táưng låïp trong giai tỉ sn cọ thại âäü chênh trë v tinh tháưn âáúu tranh chäúng phong
kiãún khạc nhau.
Cáu 6.
Phán biãût sỉû khạc nhau giỉỵa “âàóng cáúp” v “giai cáúp”?
Tr låìi:
Âàóng cáúp l táưng låïp ca x häüi âỉåüc hçnh thnh dỉåïi cạc chãú âäü chiãúm hỉỵu nä lãû,
phong kiãún do phạp lủat hồûc lût tủc quy âënh vãư vë trê x häüi, vãư quưn låüi v nghéa vủ, cọ

khi cọ tênh cháút cha truưn con näúi. Giỉỵa cạc âàóng cáúp cọ sỉû phán biãût, âäúi xỉí báút bçnh âàóng.
Giai cáúp l táûp âan ngỉåìi âäng âo trong x häüi, cọ âëa vë v vai tr nháút âënh trong
nãưn sn xút x häüi, hỉåíng thủ ca ci lm ra trong x häüi ty theo viãûc chiãúm hỉỵu hay khäng
chiãúm hỉỵu tỉ liãûu sn xút.
Cáu 7.
Trçnh by nhỉỵng quan âiãøm cå bn ca cạc nh tỉ tỉåíng tiãún bäü Phạp thãú kè
XVIII. Vai tr ca nhỉỵng quan âiãøm âọ âäúi våïi cüc cạch mảng sàõp tåïi ?
Tr låìi:
- Mäng-te-xkiå (1689 - 1755): ch trỉång hản chãú quưn lỉûc ca nh vua, âm bo
quưn tỉû do cäng dán, âãư ra ngun tàõc phán chia quưn lỉûc ca nh vua, Qúc häüi v quan
ta theo ba quưn: Hnh phạp, láûp phạp v tỉ phạp.
- Vän-te (1764 - 1778): Ch trỉång xáy dỉûng chênh quưn dán ch, do mäüt äng vua
sạng sút âỉïng âáưu, bo vãû quưn tỉû do tên ngỉåỵng nhỉng lải lãn ạn nh thåì Thiãn chụa giạo.
Äng khàóng âënh tỉ hỉỵu l âiãưu kiãûn cáưn thiãút cho x häüi.
- Rụt-xä (1712 - 1778): Ch trỉång xoạ b chãú âäü qn ch, phn âäúi chãú âäü tỉ hỉỵu
låïn, ch trỉång duy trç chãú âäü tỉ hỉỵu nh.
- Mã-li-ã (1664 - 1729): Lãn ạn chãú âäü phong kiãún báút cäng, sỉû däúi trạ ca giạo häüi,
kiãn quút âáúu tranh xoạ b sỉû báút cäng, th tiãu chãú âäü tỉ hỉỵu, coi rüng âáút l ti sn chung
ca näng dán.
- Nhọm Bạch khoa ton thỉ: Ch trỉång biãn soản v phäø biãún räüng ri kiãún thỉïc khoa
hc cho qưn chụng âãø giạc ngäü h âáúu tranh chäúng chãú âäü phong kiãún.
* Nhỉỵng quan âiãøm trãn cọ nghéa tiãún bäü, táún cäng trỉûc tiãúp vo hãû tỉ tỉåíng ca chãú
âäü phong kiãún, âạp ỉïng trong mỉïc âäü nháút âënh v âỉåüc qưn chụng tin theo, l mäüt bäü pháûn
ca cüc âáúu tranh chäúng chãú âäü qn ch chun chãú, cọ tạc dủng dn âỉåìng cho cüc cạch
mảng x häüi.
Cáu 8.
Cạch mảng tỉ sn Phạp bng näø trong hon cnh no ?
Tr låìi:
- Sỉû khng hong tráưm trng ca nãưn ti chênh qúc gia büc vua Lu-I XVI phi triãûu
táûp Häüi nghë Ba âàóng cáúp (5/5/1789) tải cung âiãûn Vẹc-xai âãø âãư xút váún âãư vay tiãưn v ban

hnh thãm thú måïi.
- Báút bçnh trỉåïc hnh âäüng ca nh vua, ngy 14/7/1789, qưn chụng nhán dán â tỉû
v trang táún cäng cạc trủ såí, cạc cå quan quan trng ca thnh phäú v chiãúm ngủc Ba-xti -
biãøu tỉåüng ca chãú âäü phong kiãún chun chãú. Cạch mảng â bng näø åí Phạp.
Cáu 9.
Nhỉỵng viãûc lm ca phại Láûp hiãún sau khi lãn cáưm quưn ?
Chäúng phong kiãún Chäúng nhán dán
- Hản chãú quưn ca nh vua. - Cáúm täø chỉïc cäng nhán
- Ban hnh nhiãưu chênh sạch nhàòm
khuún khêch cäng thỉång nghiãûp - Cho phẹp binh lênh bàõn vo nhán
dán phạt triãøn nhỉ bi b quy chãú phỉåìng häüi, khäng cọ v khê
cho phẹp tỉû do bn bạn, täø chỉïc hnh chênh
theo quy chãú måïi (c nỉåïc âỉåüc chia thnh
83 qûn våïi cå cáúu täø chỉïc thäúng nháút), - Quy âënh ti sn âãø tham gia cạc
xoạ b chãú âäü thú quan näüi âëa, cüc báưu cỉí
- Thäng qua bn Tun ngän Nhán quưn
v Dán quưn våïi kháøu hiãûu näøi tiãúng
"Tỉû do - Bçnh âàóng - Bạc ại".
- Thäng qua bn Hiãún phạp 1791,
Cáu 10.
Vç sao qưn chụng nhán dán Phạp lải tiãúp tủc näøi dáûy ?
Tr låìi:
Màûc d phại Láûp hiãún ban hnh nhiãưu chênh sạch tiãún bäü nhỉng cüc säúng ca nhán
dán lao âäüng váùn chỉa âỉåüc ci thiãûn: Viãûc chia rüng âáút theo tỉìng lä bạn cho våïi giạ cao
khiãún näng dán ngho khäng thãø mua âỉåüc; cäng nhán tiãúp tủc âáúu tranh âi tàng lỉång, gim
giåì lm; Vua Lu-I XVI khäng bë trỉìng trë váùn tçm cạcch chäúng lải cạch mảng; Quưn låüi ca
qu täüc v tàng lỉỵ váùn giỉỵ ngun; Giai cáúp âải tỉ sn mún th hiãûp våïi nh vua âãø ngàn sỉû
phạt triãøn ca cạch mảng. Thãm vo âọ, viãûc ban hnh âảo lût cáúm cäng nhán häüi hp, bi
cäng, cng lm tàng sỉû báút mn trong qưn chụng nhán dán, nhiãưu cüc âáúu tranh liãn tiãúp
diãùn ra.

Cáu 11.
Cọ nháûn xẹt gç vãư näüi dung bn Tun ngän Nhán quưn v Dán quưn?
Tr låìi:
- Têch cỉûc: Tun ngän thỉìa nháûn quưn tỉû do, bçnh âàóng, quưn âỉåüc an ton, quưn
chäúng ạp bỉïc, ca nhán dán, thãø hiãûn sỉû tiãún bäü trong viãûc chäúng lải ạp bỉïc ca phong kiãún
â tỉåïc b mi quưn låüi ca qưn chụng.
- Hản chãú: Tun ngän nãu r "quưn såí hỉỵu ti sn" l xọa b quưn såí hỉỵu ca
phong kiãún, song lải thay thãú bàòng quưn såí hỉỵu ti sn. Âáy l hản chãú vç nhán dán khäng
thoạt khi ạp bỉïc, bọc läüt nãn quưn tỉû do, bçnh âàóng ca h khäng âỉåüc âm bo.
Cáu 12.
Thại âäü ca nhán dán Phạp trỉåïc tçnh hçnh Täø qúc lám nguy ?
Tr låìi:
- Sau khi tun chiãún våïi Ạo, do sỉû úu kẹm ca sé quan, sỉû phn bäüi ca triãưu âçnh,
nỉåïc Phạp liãn tiãúp bë thua tráûn, nhiãưu vng åí miãưn Bàõc v Táy bë xám chiãúm. Trỉåïc tçnh hçnh
Täø qúc lám nguy, nhán dán Phạp â âỉïng lãn chiãún âáúu, xoạ b hon ton chãú âäü qn ch,
cháúm dỉït giai âoản cáưm quưn ca táưng låïp âải tỉ sn.
- Khi k th âỉïng trỉåïc cỉía ng th âä, nhỉỵng ngỉåìi Girängâanh do dỉû, mún b chảy
khi th âä, thç nhán dán Phạp lải nháút tãư âỉïng dáûy bo vãû Täø qúc. Cạc tiãøu âon tçnh
nguûn âỉåüc thnh láûp, tiãún thàóng ra màût tráûn chiãún âáúu våïi k th. Tinh tháưn chiãún âáúu ca
qưn chụng cạch mảng thãø hiãûn åí bi ca Mạcxáye (vãư sau tråí thnh qúc ca Phạp).
- Tinh tháưn cạch mảng, chê chiãún âáúu kiãn cỉåìng bo vãû Täø qúc ca nhán dán â
âỉåüc thãø hiãûn trong chiãún thàõng Van-my (20/9/1792) lm cho củc diãûn chiãún tranh thay âäøi.
Chiãún thàõng ny khäng chè cỉïu nỉåïc Phạp m cn tảo âiãưu kiãûn cho cạch mảng lan sang cạc
nỉåïc khạc, nãu táúm gỉång vãư tinh tháưn chiãún âáúu anh dng chäúng giàûc ngoải xám.
Cáu 13.
Phại Giacäbanh lãn cáưm quưn trong hon cnh no ?
Tr låìi:
- Ngy 10/8/1792, khäng khê cạch mảng bao trm khàõp Pari. Cạc cäng x cạch mảng
âỉåüc thnh láûp nàõm ton bäü chênh quưn. Nhán dán Pari âỉåüc sỉû ng häü ca cạc âëa phỉång
â táún cäng hong cung, bàõt giam vua v hong háûu. Chênh quưn chuøn sang tay tỉ sn

cäng thỉång.
- Âáưu nàm 1793, nỉåïc Phạp âỉïng trỉåïc nhỉỵng thỉí thạch nàûng nãư. Phại Giräng âanh
khäng mún cạch mảng tiãún xa hån lm thiãût hải âãún quưn låüi ca tỉ sn.
- Ngy 31/5/1793, hỉåíng ỉïng låìi kãu gi ca y ban khåíi nghéa, qưn chụng cạch
mảng åí Pari â kẹo âãún váy trủ såí Qúc häüi. Ngy 2/6/1793, nhiãưu âải biãøu ca Girängâanh
bë bàõt. Chênh quưn chuøn sang tay phại Giacäbanh.
Cỏu 14.
Chờnh quyóửn Giacọbanh õaợ thổỷc hióỷn nhổợng bióỷn phaùp gỗ õóứ õỏỳu tranh chọỳng
thuỡ trong giỷc ngoaỡi ? Yẽ nghộa ?
Traớ lồỡi:
- óứ õổa õỏỳt nổồùc thoaùt khoới cồn hióứm ngheỡo, vióỷc õỏửu tión maỡ nhổợng ngổồỡi
Giacọbanh quan tỏm laỡ phaới giaới quyóỳt vỏỳn õóử ruọỹng õỏỳt - õoỡi hoới cồ baớn cuớa quỏửn chuùng nọng
dỏn; qua õoù õọỹng vión hoỹ tham gia caùch maỷng chọỳng thuỡ trong giỷc ngoaỡi. Chờnh phuớ lỏỳy
ruọỹng õỏỳt tởch thu cuớa quyù tọỹc chia lọ nhoớ baùn cho nọng dỏn ngheỡo traớ dỏửn trong 10 nm.
- Tuyón bọỳ xoaù boớ caùc õỷc quyóửn phong kióỳn.
- Thaùng 6/1793, Hióỳn phaùp mồùi õổồỹc thọng qua, tuyón bọỳ Phaùp laỡ nổồùc Cọỹng hoỡa, ban
bọỳ quyóửn dỏn chuớ rọỹng raợi vaỡ moỹi sổỷ bỏỳt bỗnh õúng bở xoùa boớ. Moỹi cọng dỏn nam tổỡ 21 tuọứi
trồớ lón õóửu coù quyóửn bỏửu cổớ.
- Ngaỡy 23/8/1793, Quọỳc họỹi thọng qua sừc lóỷnh
"Tọứng õọỹng vión toaỡn quọỳc"
õóứ huy
õọỹng sổùc maỷnh cuớa nhỏn dỏn caớ nổồùc chọỳng
"thuỡ trong giỷc ngoaỡi",
ban haỡnh luỏỷt giaù tọỳi õa
õọỳi vồùi lổồng thổỷc, thổỷc phỏứm õóứ chọỳng naỷn õỏửu cồ tờch trổợ, õọửng thồỡi ban haỡnh luỏỷt vóử lổồng
tọỳi õa cho cọng nhỏn.
*
Yẽ nghộa.
- Trổồùc hóỳt, caùc õaỷo luỏỷt ruọỹng õỏỳt coù yù nghộa to lồùn. Chố trong 2 thaùng, nhổợng ngổồỡi
Giacọbanh õaợ laỡm õổồỹc nhổợng õióửu maỡ trổồùc õỏy chổa mọỹt chờnh phuớ naỡo laỡm õổồỹc. Noù phaù

boớ tỏỷn gọỳc chóỳ õọỹ phong kióỳn, bióỳn nhổợng ngổồỡi nọng dỏn trồớ thaỡnh nhổợng ngổồỡi tióứu tổ hổợu
tổỷ do, thióỳt lỏỷp chóỳ õọỹc kinh tóỳ tióứu nọng; taỷo nhổợng õióửu kióỷn thuỏỷn lồỹi cho sổỷ phaùt trióứn kinh
tóỳ TBCN. Tỏửng lồùp tióứu nọng õọng õaớo do chờnh saùch naỡy taỷo nón õaợ trồớ thaỡnh thaỡnh trỗ vổợng
chừc cho caùch maỷng Phaùp phaùt trióứn.
- Hióỳn phaùp 1793 õaùnh dỏỳu vaỡ phaớn aùnh mọỹt giai õoaỷn mồùi, phaùt trióứn cao hồn. Noù
tuyón bọỳ trổồùc thóỳ giồùi nhổợng nguyón từc tổỷ do, dỏn chuớ, mọỹt nóửn dỏn chuớ tổ saớn tióỳn bọỹ hồn
quy õởnh cuớa Hióỳn phaùp 1791. Noù õổồỹc nhỏn dỏn chaỡo õoùn nhổ mọỹt thừng lồỹi cuớa caùch maỷng.
- Nhổợng chờnh saùch cuớa chờnh phuớ Giacọbanh õaợ tỏỷp hồỹp õổồỹc sổùc maỷnhc uớa õọng õaớo
quỏửn chuùng nhỏn dỏn lao õọỹng õóứ õaùnh baỷi thuỡ trong giỷc ngoaỡi, õem laỷi õốnh cao cho caùch
maỷng Phaùp. Lónin õaợ chố ra rũng:
"Nhổợng ngổồỡi Giacọbanh họửi nm 1793 õaợ õi vaỡo lởch sổớ
nhổ mọỹt tỏỳm gổồng vộ õaỷi õỏỳu tranh caùch maỷng chỏn chờnh chọỳng giai cỏỳp boùc lọỹt, do giai cỏỳp
nhổợng ngổồỡi lao õọỹng vaỡ nhổợng ngổồỡi bở aùp bổùc laỡm chuớ toaỡn bọỹ chờnh quyóửn Nhaỡ nổồùc tióỳn
haỡnh".
Cỏu 15.
Vỗ sao giai õoaỷn caùch maỷng do phaùi Giacọbanh cỏửm quyóửn õổồỹc goỹi laỡ "nóửn
chuyón chờnh dỏn chuớ caùch maỷng Giacọbanh"
?
Traớ lồỡi: ỏy laỡ thồỡi kỗ õốnh cao cuớa caùch maỷng tổ saớn Phaùp, chờnh phuớ Giacọbanh õaợ
thổỷc hióỷn nhióửu chờnh saùch, bióỷn phaùp õóứ ọứn õởnh õồỡi sọỳng nhỏn dỏn, õóứ tỏỷp hồỹp lổỷc lổồỹng
chọỳng laỷi thuỡ trong giỷc ngoaỡi - Nhổợng bióỷn phaùp naỡy õaợ khọng õổồỹc thổỷc hióỷn trổồùc nm
1793.
- Sừc lóỷnh xoùa boớ hoaỡn toaỡn moỹi nghộa vuỷ phong kióỳn õọỳi vồùi nọng dỏn maỡ khọng bọửi
thổồỡng.
- aỷo luỏỷt traớ laỷi ruọỹng õỏỳy cho nọng dỏn õaợ bở phong kióỳn chióỳm.
- Tởch thu ruọỹng õỏỳt cuớa tng lổợ, quyù tọỹc di cổ chia thaỡnh lọ nhoớ baùn dỏửn cho nọng dỏn
traớ dỏửn trong 10 nm.
- Tuyón bọỳ thuớ tióu chóỳ õọỹ nọ lóỷ ồớ thuọỹc õởa.
- Ban haỡnh õaỷo luỏỷt
"trổỡng phaỷt keớ thuỡ nhỏn dỏn".

- Sừc lóỷnh vóử Lỏỷt õỏỳt õai.
- Xoaù boớ sổỷ bỏỳt bỗnh õúng vóử õúng cỏỳp.
- Nam cọng dỏn 21 tuọứi õổồỹc quyóửn bỏửu cổớ.
- Nổồùc Phaùp õỏứy luỡi cuọỹc chióỳn tranh can thióỷp cuớa caùc nổồùc phong kióỳn chỏu u.
Cỏu 16.
Nguyón nhỏn naỡo dỏựn õóỳn sổỷ suỷp õọứ cuớa nóửn chuyón chờnh dỏn chuớ caùch
maỷng Giacọbanh ?
Traớ lồỡi:
Khi nguy cồ caùch maỷng õi qua thỗ nọỹi bọỹ nhổợng ngổồỡi caùch maỷng bở chia reợ. Vióỷc trỏỳn
aùp quyóỳt lióỷt nhổợng ngổồỡi chọỳng õọỳi cuớa Giacọbanh õaợ laỡm naớy sinh mỏu thuỏựn nọỹi bọỹ. Nhióửu
bióỷn phaùp maỡ caùch maỷng õóử ra khọng thổỷc hióỷn õổồỹc (chố tởch thu ruọỹng õỏỳt cuớa quyù tọỹc lổu
vong, quyóửn sồớ hổợu ruọỹng õỏỳt cuớa õởa chuớ phong kióỳn vỏựn õổồỹc cọng nhỏỷn, ), tổ saớn bỏỳt bỗnh
vỗ giaù tọỳi õa, cọng nhỏn bỏỳt bỗnh vỗ lổồng tọỳi õa, khióỳn quỏửn chuùng mỏỳt loỡng tin vaỡ khọng
uớng họỹ chờnh quyóửn Giacọbanh. Mỏỳt sổỷ uớng họỹ cuớa quỏửn chuùng, chờnh quyóửn Giacọbanh õổùng
trổồùc nguy cồ suỷp õọứ. Ngaỡy 27/7/1794, phaùi tổ saớn phaớn õọỹng õaợ bao vỏy Quọỳc ổồùc, bừt vaỡ
gióỳt haỷi Rọbexpie. Caùch maỷng lỏm vaỡo thoaùi traỡo.
Cỏu 17.
Lỏỷp baớng so saùnh nọỹi dung Hióỳn phaùp 1791 vaỡ 1793 ?
T
T
Hióỳn phaùp 1791 Hióỳn phaùp 1793
1 Xaùc lỏỷp chóỳ õọỹ quỏn chuớ lỏỷp hióỳn Xaùc lỏỷp c hóỳ õọỹ cọỹng hoỡa
2 Chia cọng dỏn ra hai loaỷi: Cọng dỏn
tờch cổỷc vaỡ cọng dỏn tióu cổỷc
Xoaù boớ hoaỡn toaỡn bỏỳt bỗnh õúng vóử õúng
cỏỳp
3 Nhỏn dỏn lao õọỹng khọng coù quyóửn
lồỹi chờnh trở
Moỹi cọng dỏn nam tổỡ 21 tuọứi trồớ lón coù
quyóửn bỏửu cổớ.

Cỏu 18.
Tỗnh hỗnh nổồùc Phaùp sau cuọỹc õaớo chờnh ngaỡy 27/7/1794 ?
Traớ lồỡi:
- Sau cuọỹc õaớo chờnh 27/7/1794, chờnh quyóửn thuọỹc vóử phaùi tổ saớn mồùi giaỡu lón trong
chióỳn tranh. Uy ban ọỳc chờnh õổồỹc thaỡnh lỏỷp, tỏỷp trung quyóửn lổỷc vaỡo tay 5 uớy vión. Nhióửu
thaỡnh quaớ caùch maỷng bở thuớ tióu: Luỏỷt giaù tọỳi õa bở baợi boớ, quyóửn tổỷ do dỏn chuớ bở haỷn chóỳ,
nhổợng ngổồỡi caùch maỷng bở khuớng bọỳ, caùc cỏu laỷc bọỹ chờnh trở bở õoùng cổớa,
- Dổồùi chóỳ õọỹ ọỳc chờnh, nổồùc Phaùp luọn ồớ trong tỗnh traỷng xaùo õọỹng vaỡ ngaỡy caỡng
khoù khn. Caùc thóỳ lổỷc phong kióỳn vỏựn ỏm mổu nọứi loaỷn. Mọỹt lión minh mồùi cuớa caùc nổồùc chỏu
u nhũm chọỳng Phaùp hỗnh thaỡnh.
Cỏu 19.
Nhổợng sổỷ kióỷn naỡo chổùng toớ quỏửn chuùng nhỏn dỏn lao õọỹng laỡ lổỷc lổồỹng chuớ
yóỳu trong caùc bióỳn cọỳ quan troỹng thuùc õỏứy caùch maỷng tổ saớn Phaùp tióỳn lón ?
Traớ lồỡi:
- Ngaỡy 14/7/1789, gỏửn 300.000 ngổồỡi, chuớ yóỳu laỡ cọng nhỏn, thồỹ thuớ cọng, tổỷ vuợ trang
õaùnh chióỳm nhaỡ tuỡ Baxti - tổồỹng trổng cho uy quyóửn cuớa chóỳ õọỹ phong kióỳn chuyón chóỳ.
- Ngaỡy 10/8/1792, cuỡng vồùi quỏn tỗnh nguyóỷn, nhỏn dỏn ồớ thuớ õọ õaợ khồới nghộa. Hoỹ tỏỳn
cọng cung õióỷn Tuylồri - nồi ồớ cuớa vua Lu-I XVI, bừt nhaỡ vua vaỡ hoaỡng hỏỷu. Chóỳ õọỹ quan chuớ
bở lỏỷt õọứ. Giai õoaỷn thổù nhỏỳt cuớa cuọỹc caùch maỷng Phaùp - giai õoaỷn cỏửm quyóửn cuớa õaỷi tổ saớn
chỏỳm dổùt. Chờnh quyóửn chuyóứn sang tay tổ saớn cọng thổồng nghióỷp. Chóỳ õọỹ cọỹng hoỡa õổồỹc
thióỳt lỏỷp.
- Ngaỡy 31/5/1793, quỏửn chuùng caùch maỷng Pari xuọỳng õổồỡng õoỡi bừt vaỡ xeùt xổớ nhổợng
ngổồỡi cỏửm quyóửn Girọngõanh, caùch maỷng Phaùp chuyóứn lón giai õoaỷn cao nhỏỳt - giai õoaỷn
chuyón chờnh dỏn chuớ caùch maỷng Giacọbanh.
- Dổồùi sổùc eùp vaỡ õoỡi hoới cuớa nhỏn dỏn, chờnh phuớ Giacọbanh phaới thổỷc hióỷn nhổợng bióỷn
phaùp caùch maỷng trióỷt õóứ, thuùc õỏứy caùch maỷng õaỷt õóỳn õốnh cao. Vaỡ khi chờnh phuớ Giacọbanh
khọng õaùp ổùng õổồỹc nhổợng yóu cỏửu cuớa quỏửn chuùng, mỏỳt õi sổỷ uớng họỹ cuớa quỏửn chuùng nhỏn
dỏn, caùch maỷng õi xuọỳng vaỡ chỏỳm dổùt.
Cỏu 20.
Giaới thờch yù nghộa cuớa bổùc tranh bióỳm hoỹa trong saùch giaùo khoa ?

Traớ lồỡi:
Bổùc tranh dióựn taớ caớnh ngổồỡi nọng dỏn (õaỷi dióỷn cho õúng cỏỳp thổù 3) coợng trón lổng
quyù tọỹc vaỡ tng lổợ. Ngổồỡi nọng dỏn giaỡ yóỳu, tay chọỳng chióỳc cuọỳc- tổồỹng trổng cho cọng cuỷ
lao õọỹng chuớ yóỳu trong nóửn nọng nghióỷp Phaùp luùc bỏỳy giồỡ (thóứ hióỷn nóửn nọng nghióỷp laỷc hỏỷu);
trong tuùi quỏửn thoỡi ra caùc vn tổỷ vay nồỹ, khóỳ ổồùc baùn, thuó ruọỹng; thoớ vaỡ bọử cỏu cuớa quyù tọỹc,
tng lổợ õổồỹc thaớ tổỷ do trón õọửng ruọỹng cuớa nọng dỏn; chuọỹt vaỡ sỏu boỹ laỷi phaù hoaỷi muỡa maỡng.
Tỗnh caớnh naỡy thuùc õỏứy ngổồỡi nọng dỏn phaới nọứi dỏỷy õỏỳu tranh õóứ õọứi õồỡi.
Cỏu 21.
Tờnh chỏỳt vaỡ yù nghộa lởch sổớ cuớa caùch maỷng tổ saớn Phaùp ?
Traớ lồỡi:
*
Tờnh chỏỳt
: Laỡ mọỹt cuọỹc caùch maỷng tổ saớn trióỷt õóứ nhỏỳt trong lởch sổớ.
* Yẽ nghộa
: hoaỡn thaỡnh caùc nhióỷm vuỷ cuớa cuọỹc caùch maỷng tổ saớn: lỏỷt õọứ chóỳ õọỹ phong
kióỳn chuyón chóỳ vaỡ thuớ tióu moỹi taỡn dổ phong kióỳn, giaới quyóỳt vỏỳn õóử ruọỹng õỏỳt cho nọng dỏn,
xoùa boớ nhổợng caớn trồớ õọỳi vồùi sổỷ phaùt trióứn cọng thổồng nghióỷp, thở trổồỡng dỏn tọỹc thọỳng nhỏỳt
hỗnh thaỡnh.
- Caùch maỷng tổ saớn Phaùp õaợ mồớ ra thồỡi õaỷi mồùi: thồỡi õaỷi thừng lồỹi vaỡ cuớng cọỳ cuớa
CNTB ồớ caùc nổồùc tión tióỳn thồỡi bỏỳy giồỡ vaỡ coù aớnh hổồớng lồùn lao õọỳi vồùi sổỷ phaùt trióứn cuớa lởch
sổớ trong suọỳt thóỳ kố XIX vaỡ õỏửu thóỳ kố XX .
Cỏu 22.
Lỏỷp nión bióứu dióựn bióỳn caùch maỷng Phaùp qua caùc giai õoaỷn ?
Traớ lồỡi:
Caùc giai õoaỷn Nhổợng sổỷ kióỷn quan troỹng
Tổỡ 14/7/1789-10/8/1792: Caùch
maỷng buỡng nọứ vaỡ phaùt trióứn
Khồới nghộa cuớa nhỏn dỏn Pari phaù nguỷc Baxti,lỏỷt õọứ chóỳ õọỹ
phong kióỳn chuyón chóỳ. Thaùng 8/1789, thọng qua baớn
Tuyón ngọn Nhỏn quyóửn vaỡ Dỏn quyóửn. Caùch maỷng lan

rọỹng khừp caớ nổồùc.
Tổỡ 10/8/1792 - 2/6/1793: Caùch
maỷng tióỳp tuỷc phaùt trióứn
Khồới nghộa cuớa nhỏn dỏn Pari; nóửn quỏn chuớ lỏỷp hióỳn bở lỏỷt
õọứ, thióỳt lỏỷp nóửn cọỹng hoỡa. Vua Lu I XVI bở xổớ tổớ. Chióỳn
tranh baớo vóỷ Tọứ quọỳc, baớo vóỷ caùch maỷng.
Tổỡ 2/6/1793 - 27/7/1794: ốnh
cao caùch maỷng
Nhỏn dỏn Pari khồới nghộa lỏỷt õọứ phaùi Girọngõanh. Xoaù boớ
moỹi õỷc quyóửn phong kióỳn. ỏứy luỡi naỷn ngoaỷi xỏm.
Tổỡ 27/7/1794 - 9/11/1799:
Thoaùi traỡo caùch maỷng
aớo chờnh phaớn caùch maỷng, phaùi Giacọbanh bở lỏỷt õọứ. aớo
chờnh cuớa Napọlóọng, chóỳ õọỹ õọỹc taỡi quỏn sổỷ.
CHỈÅNG II. CẠC NỈÅÏC ÁU - M (THÃÚ KÈ XIX - ÂÁƯU THÃÚ KÈ XX)
BI 5
CHÁU ÁU TỈÌ CHIÃÚN TRANH NA-PÄ-LÃ-ÄNGÂÃÚN HÄÜI NGHË VIÃN
Cáu 1.
Nhỉỵng nẹt chênh trong cüc âåìi ca Na-pä-lã-äng âãún trỉåïc khi lãn cáưm
quưn åí Phạp?
Cáu 2.
Nhỉỵng viãûc lm ca Na-pä-lã-äng sau khi lãn lm hong âãú
(1804)?
Tr låìi:
Sau khi lãn lm hong âãú (1804), Na-pä-lã-äng thỉûc thi nhiãưu biãûn phạp nhàòm cng cäú
thnh qu cạch mảng tỉ sn phạp, tảo âiãưu kiãûn cho kinh tãú tỉ bn ch nghéa phạt triãøn:
- Vãư chênh trë, äng tçm cạch táûp trung mi quưn hnh vo tay chênh quưn trung
ỉång, ci täø nãưn hnh chênh v tỉ phạp; chè âảo biãn soản bäü Lût Dán sỉû, Hçnh lût, Thỉång
lût.
- Vãư kinh tãú, äng khuún khêch phạt triãøn cäng nghãû, thäúng nháút cạc âån vë âo lỉåìng

v chãú âäü thú.
- Vãư giạo dủc, quan tám måí mang trỉåìng hc, …
- Âäúi våïi bãn ngoi, äng thỉûc hiãûn cạc cüc chiãún tranh xám lỉåüc cạc nỉåïc cháu Áu.
Cáu 3.
Vç

sao nọi cüc chiãún tranh ca Na-pä-lã-äng l cüc chiãún tranh xám lỉåüc?
Tr låìi: Trong thåìi kç chiãún tranh chäúng cạc liãn minh phong kiãún cháu Áu nhàòm bo
vãû thnh qu cạch mảng thç cüc chiãún tranh ca nỉåïc Phạp l cüc chiãún tranh chênh nghéa
nhỉng tỉì khi Na-pä-lã-äng tiãún hnh chiãún tranh åí cháu Áu thç cüc chiãún tranh mang tênh
cháút xám lỉåüc vç nọ nhàòm chiãúm âáút âai v nä dëch cạc dán täüc, cỉåïp bọc ca ci vç låüi êch
ca giai cáúp tỉ sn Phạp.
Cáu 4.
Diãùn biãún chênh ca cüc chiãún tranh xám lỉåüc cháu Áu ca Na-pä-lã-äng tỉì
1805 âãún 1815 ?
Tr låìi: - Nàm 1805, Phạp dng hi qn âạnh Anh nhỉng tháút bải.
- Nàm 1806, Na-pä-lã-äng âạnh bải Ạo, Phäø v chiãúm Bẹc-lin, sau âọ måí räüng chiãún
tranh xám lỉåüc ra nhiãưu nỉåïc cháu Áu
- Nàm 1807, Na-pä-lã-äng kê Hiãûp ỉåïc våïi Nga v Phäø.
- Nàm 1812, Na-pä-lã-äng trỉûc tiãúp chè huy 64 vản qn âạnh Nga nhỉng bë tỉåïng Nga
l Cu-tu-däúp âạnh bải. Tháút bải ny cọ nh hỉåíng quút âënh âãún säú pháûn ca âãú chãú Na-pä-
lã-äng. Nàm 1815, bë tháút bải trong tráûn Oa-tẹc-lä, Na-pä-lã-äng bë bàõt lm t binh ây ra âo
Xanh Ã-lãn v chãút åí âọ.
Cáu 5.
Häüi nghë qúc tãú âáưu tiãn bn vãư viãûc thiãút láûp ha bçnh cho cháu Áu l Häüi
nghë no? Nhỉỵng näüi dung chênh ca Häüi nghë âọ?
Tr låìi:
Häüi nghë qúc tãú âáưu tiãn bn vãư viãûc thiãút láûp ho bçnh cho cháu Áu âỉåüc tiãún hnh tải
thnh phäú Viãn (Ạo) nàm 1814 1815. Häüi nghë táûp trung bn vãư viãûc gii quút säú pháûn–
nỉåïc Phạp v v lải bn âäư cháu Áu. Theo âọ, nỉåïc Phạp phi tråí vãư biãn giåïi c trỉåïc cạch

mảng, Phạp phi bäưi thỉåìng chiãún tranh l 700 triãûu phràng, phi giao ton bäü hảm âäüi cho
qn Âäưng minh v tại láûp lải vỉång triãưu Búc-bäng åí Phạp do Lu-I XVIII lm vua.
Cáu 6.
Tçnh hçnh Cháu Áu tỉì sau Häüi nghë Viãn cọ nhỉỵng diãùn biãún quan trng no?
Tr låìi:
- Sau Häüi nghë Viãn, chãú âäü phong kiãún phn âäüng âỉåüc phủc häưi åí Phạp. Nhỉỵng
thnh qu cạch mảng bë th tiãu.
- Liãn minh Tháưn thạnh âỉåüc thnh láûp. Âáy l lỉûc lỉåüng phn cạch mảng ca cạc vua
chụa phong kiãún cháu Áu. Täø chỉïc ny tçm mi cạch chäúng lải phong tro cạch mảng tỉ sn åí
nhiãưu nỉåïc cháu Áu, nhỉ can thiãûp, ân ạp cạch mảng Táy Ban Nha nàm 1820. Cáu 7.
Âạnh giạ vai tr ca cüc chiãún tranh Na-pä-lã-äng âäúi våïi cạc nỉåïc cháu Áu ?
Tr låìi:
Sỉû nghiãûp ca cạch mảng Phạp â cọ sỉû tạc âäüng sáu sàõc âãún tiãún trçnh lëch sỉí Cháu
Áu sút thãú kè XIX. Tỉ tỉåíng cạch mảng Phạp theo chán qn âäüi Na-pä-lã-äng len li âãún
khàõp cháu Áu, khåi dáûy trong dán chụng thỉïc vãư quưn tỉû do, bçnh âàóng. Nhỉỵng chênh sạch
m chênh quưn Na-pä-lã-äng thỉûc hiãûn åí cạc nỉåïc nä dëch nhỉ chia âáút âai cho näng dán åí
Âỉïc, thi hnh cạc âảo lût ca Phạp, . â phạ våỵ cå såí ca chãú âäü phong kiãún åí cạc nỉåïc…
âọ, måí âỉåìng cho sỉû thàõng låüi ca Ch nghéa tỉ bn.
Cáu 8.
Ngun nhán tháút bải ca cạch mảng Táy Ban Nha?
Tr låìi:
Cạch mảng Táy Ban Nha tháút bải do nhỉỵng ngỉåìi lnh âao phong tro l nhỉỵng pháưn
tỉí qu täüc, sé quan cao cáúp, h khäng mún thỉûc sỉû tiãún hnh ci cạch dán ch, khäng dạm âi
theo con âỉåìng cạch mảng, khäng dỉûa vo nhán dán m chè lo âáúu tranh qn sỉû. Màût khạc,
sỉû can thiãûp v trang ca Liãn minh Tháưn thạnh â dáûp tàõt cüc cạch mảng.
BI 6
CẠCH MẢNG CÄNG NGHIÃÛP(cúi thãú kè XVIII giỉỵa thãú kè XIX)–
Cáu 1.
Quạ trçnh têch lu tỉ bn åí Anh â âỉåüc thỉûc hiãûn nhỉ thãú no ?
Tr låìi:

Quạ trçnh têch ly tỉ bn åí Anh âỉåüc tiãún hnh bàòng cạch:
- Anh âáøy mảnh âi xám lỉåüc v bọc läüt thüc âëa (ÁÚn Âäü, Bàõc M, Ä-xtráy-lia). Ngoi
ra, thỉång nhán Anh thäng qua hoảt âäüng kinh doanh trong nỉåïc, bn bạn nä lãû v cỉåïp
biãøn â têch ly âỉåüc lỉåüng tỉ bn khäøng läư âãø âáưu tỉ cho phạt triãøn cäng nghiãûp.
Cáu 2.
Nhỉỵng tiãưn âãư lm cho cạch mảng cäng nghiãûp khåíi âáưu tỉì nỉåïc Anh?
Cáu 3.
Cạch mảng cäng nghiãûp khåíi âáưu tỉì ngnh no ? vç sao?
Tr låìi:
Cạch mảng cäng nghiãûp khåíi âáưu tỉì cäng nghiãûp nhẻ, m trỉåïc hãút l ngnh dãût vç âáưu
tỉ cho ngnh ny khäng låïn, thu häưi väún nhanh v kiãúm âỉåüc li nhiãưu.
Cáu 4.
Ngun

nhán ca sỉû cáưn thiãút phi phạt minh v sỉí dủng mạy mọc ?
Tr låìi:
Viãûc âáøy mảnh sn xút hng họa, phạt triãøn bn bạn nhàòm thu låüi nhûn cao âi hi
phi chuøn nãưn sn xút th cäng sang sn xút cå khê. Trong khi âọ, kh nàng sn xút cọ
hản ca cäng trỉåìng th cäng khäng âạp ỉïng näøi u cáưu hng họa tàng lãn nhanh chọng. Vç
váûy, viãûc phạt minh v sỉí dủng mạy mọc tråí thnh nhu cáưu cáúp thiãút.
Cáu 5.
Nhỉỵng hản chãú ca mạy chảy bàòng sỉïc nỉåïc?
Tr låìi:
Hản chãú ca mạy chảy bàòng sỉïc nỉåïc l cạc nh mạy phi xáy dỉûng gáưn nhỉỵng khục
säng nỉåïc chy xiãút, xa trung tám dán cỉ v nåi giao thäng thûn tiãûn; vãư ma âäng, khi nỉåïc
âọng bàng, nh mạy phi ngỉìng hoảt âäüng.
Cáu 6.
nghéa ca viãûc phạt minh ra mạy håi nỉåïc?
Tr låìi: - Mạy håi
nỉåïc â tảo ra ngưn âäüng lỉûc måïi, lm gim sỉïc lao âäüng cå bàõp ca con ngỉåìi. - Lao

âäüng bàòng tay dáưn âỉåüc thay thãú bàòng mạy mọc, khåíi âáưu quạ trçnh cäng nghiãûp họa åí Anh.
- Lm cho nàng sút lao âäüng ngy cng tàng. Cáu 7.
Nhỉỵng phạt minh âáưu tiãn trong
ngnh dãût?
Tr låìi: - Nàm 1733, Giän Kay phạt minh “thoi bay” giụp thåü dãût
nhanh hån v khäø vi låïn hån.
- Nàm 1764, Giãm Hag-ri-vå sạng chãú ra mạy kẹo såüi Gien-ny kẹo mäüt lục 16 18–
såüi, cho såüi vi mën nhỉng khäng bãưn. - Nàm 1767, Ạc-crai-tå chãú ra mạy kẹo såüi chảy
bàòng sỉïc nỉåïc, cho såüi to v bãưn. - Nàm 1779, Cräm-tån â ci tiãún mạy måïi ké thût
cao hån, kẹo âỉåüc såüi nh, chàõc. - Nàm 1785, Cạc-rai chãú tảo mạy dãût chảy bàòng sỉïc
nỉåïc, âỉa nàng sút dãût tàng 40 láưn. Cáu 8.
Cạch mảng cäng nghiãûp â dáùn âãún nhỉỵng
thay âäøi gç vãư kinh tãú - x häüi åí nỉåïc Anh?
Tr låìi: - Cüc cạch mảng cäng
nghiãûp â lm cho kinh tãú nỉåïc Anh bỉåïc vo thåìi kç cäng nghiãûp họa, nàng sút lao âäüng
ngy cng tàng, biãún nỉåïc Anh tỉì mäüt nỉåïc näng nghiãûp thnh mäüt nỉåïc cäng nghiãûp phạt
triãøn nháút thãú giåïi lục báúy giåì. - Chênh cüc cạch mảng ny â cng cäú âëa vë ca giai
cáúp tỉ sn Anh, lm cho ch nghéa tỉ bn såïm ra âåìi åí Anh v cọ âiãưu kiãûn vỉån lãn cảnh