NHỮNG CUỘC CHIẾN ĐẤU CHỐNG NGOẠI XÂM Ở CÁC THẾ KỶ X - XV - Giáo án lịch sử lớp 9 docx

N
N
H
H
Ữ
Ữ
N
N
G
G


C
C
U
U
Ộ
Ộ
C
C


C
C
H
H
I
I
Ế
Ế
N

N


Đ
Đ
Ấ
Ấ
U
U


C
C
H
H
Ố
Ố
N
N
G
G


N
N
G
G
O
O
Ạ

Ạ
I
I


X
X
Â
Â
M
M


Ở
Ở


C
C
Á
Á
C
C


T
T
H
H
Ế

Ế


K
K
Ỷ
Ỷ


X
X


-
-


X
X
V
V




I
I
.
.

M
M
Ụ
Ụ
C
C


T
T
I
I
Ê
Ê
U
U


B
B
À
À
I
I


H
H
Ọ

Ọ
C
C


1. Kiến thức
- Gần 6 thế kỷ đầu thời kỳ độc lập, nhân dân Việt Nam phải liên tiếp
tổ chức những cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, bảo vệ Tổ quốc.
- Với tinh thần dũng cảm, truyền thống yêu nước ngày càng sâu đậm,
nhân dân ta đã chủ động sáng tạo, vượt qua mọi thách thức khó khăn đánh
lại các cuộc xâm lược.
- Trong sự nghiệp chống ngoại xâm vĩ đại đó, không chỉ nổi lên
những trận quyết chiến đầy sáng tạo mà còn xuất hiện một loạt các nhà chỉ
huy quân sự tài năng.
2. Tư tưởng
- Giáo dục lòng yêu nước, ý thức bảo vệ nền độc lập và thống nhất
của Tổ quốc.
- Bồi dưỡng ý thức đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau giữa các dân tộc.
- Bồi dưỡng niềm tự hào dân tộc và lòng biết ơn với các thế hệ tổ tiên,
các anh hùng dân tộc đã chiến đấu quên mình vì Tổ quốc.
3. Kỹ năng
Rèn luyện kỹ năng sử dụng bản đồ trong học tập, tích cực bồi dưỡng
kỹ năng phân tích, tổng hợp.
I
I
I
I
.
.

T
T
H
H
I
I
Ế
Ế
T
T


B
B
Ị
Ị
,
,


T
T
À
À
I
I


L

L
I
I
Ệ
Ệ
U
U


D
D
Ạ
Ạ
Y
Y


-
-


H
H
Ọ
Ọ
C
C


- Bản đồ Lịch sử Việt Nam có ghi các địa danh liên quan.

- Một số tranh ảnh về chiến trận hay về các anh hùng dân tộc. Một số
đoạn trích, thơ văn …
I
I
I
I
I
I
.
.


T
T
I
I
ế
ế
N
N


T
T
R
R
Ì
Ì
N
N

H
H


T
T
ổ
ổ


C
C
H
H
ứ
ứ
C
C


D
D
ạ
ạ
Y
Y


-
-

H
H
ọ
ọ
C
C




1. Kiểm tra bài cũ
Câu : Nguyên nhân tạo nên sự phát triển nông nghiệp ở thế kỷ XI –
XV?
Câu : Sự phát triển của thủ công nghiệp thời Lý – Trần – Lê?
2. Mở bài
Trong những thế kỷ đầu độc lập, xây dựng đất nước, nhân dân ta vẫn
phải tiếp tục tiến hành các cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm và đã
làm nên biết bao chiến thắng huy hoàng giữ vững nền độc lập dân tộc.
Chúng ta cùng nhau tìm hiểu bài 19 để ôn lại những chiến thắng huy hoàng
ấy.
3. Tổ chức dạy học bài mới

Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
- Trước hết GV gợi lại cho HS nhớ về triều
đại nhà Tống ở Trung Quốc thành lập và sụp
đổ ở thời gian nào.

- HS nhớ lại kiến thức đã học ở phần
Trung Quốc phong kiến để trả lời:
+ Thành lập: năm 960.
+ Sụp đổ: năm 1271 (cuối thế kỷ XIII).
- GV dẫn dắt: trong thời gian tồn tại 3 thế
kỷ, nhà Tống đã 2 lần đem quân xâm lược
nước ta, nhân dân Đại Việt đã 2 lần kháng
chiến chống Tống.

I. CÁC CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC TỐNG
Hoạt động 1: Cả lớp và cá nhân
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy
được nguyên nhân quân Tống xâm lược nước
 Kháng chiến chống Tống thời
Tiền Lê
- Năm 980 nhân lúc triều đình nhà
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
ta, triều đình đã tổ chức kháng chiến như thế
nào và giành thắng lợi ra sao?
- HS theo dõi SGK, phát biểu.
- GV bổ sung và kết luận.


- GV cấp thêm tư liệu: Năm 979 Đinh
Tiên Hoàng và con trưởng bị ám sát, triều
đình nhà Đinh lục đục gặp nhiều khó khăn,
Vua mới Đinh Toàn còn nhỏ mới 6 tuổi. Tôn
mẹ là Dương Thị làm Hoàng Thái Hậu.

+ Trước nguy cơ bị xâm lược Thái hậu
Dương Thị đã đặt quyền lợi của đất nước lên
trên quyền lợi của dòng họ, tôn thập đạo
tướng quân Lê Hoàn lên làm vua để lãnh đạo
kháng chiến.
+ Sự mưu lược của Lê Hoàn trong quá
trình chỉ huy kháng chiến, vờ thua để nhử
Đinh gặp khó khăn, vua Tống cử
quân sang xâm lược nước ta.
- Trước tình hình đó Thái hậu họ
Dương và triều định nhà Đinh đã tôn
Lê Hoàn làm vua để lãnh đạo kháng
chiến.












Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
giặc lúc trá hàng và bất ngờ đánh úp.
- Phát vấn: Em nhận xét gì về thắng lợi

của cuộc kháng chiến chống Tống và cho biết
nguyên nhân các cuộc thắng lợi.
- HS suy nghĩ trả lời.
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận:
+ Đây là thắng lợi rất nhanh, rất lớn đè bẹp
ý chí xâm lược của quân tống. Hàng trăm
năm sau nhân dân ta được sống trong cảnh
yên bình. Năm 1075 nhà Tống mới dám nghĩ
đến xâm lược Đại Việt.
+ Nguyên nhân thắng lợi là do:
Triều đình nhà Đinh và Thái Hậu họ
Dương sẵn sàng vì lợi ích dân tộc mà hy sinh
lợi ích dòng học để tạo thuận lợi cho cuộc
kháng chiến chống Tống.
Do ý chí quyết chiến bảo vệ độc lập của
quân dân Đại Việt.

- HS: nghe, tự ghi nhớ.


- Thắng lợi lớn nhanh chóng, thắng
ngay ở vùng đông Bắc khiến vua
Tống không dám nghĩ đến việc xâm
lược Đại Việt, củng cố vững chắc
nền độc lập.

Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
Do có sự chỉ huy mưu lược của Lê Hoàn.
- HS nghe, tự ghi nhớ.
Hoạt động 2: Cả lớp, cá nhân
- GV tiếp tục yêu cầu HS theo dõi để thấy
được:
+ Am mưu xâm lược nước ta của quân
Tống.
+ Nhà Lý tổ chức kháng chiến thế nào qua
2 giai đoạn:
Giai đoạn : Chủ động đem quân đánh
Tống.
Giai đoạn  : Chủ động lui về phòng thủ
giặc.
- HS theo dõi SGK theo yêu cầu của GV,
phát biểu về âm mưu xâm lược của Nhà tống.
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận.
+ Sự khủng hoảng của nhà Tống: phía Bắc
phải đối phó với nước Liêu (bộ tộc Khiết
 Kháng chiến chống tống thời Lý
(1075 – 1077)

Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
Đan), nước Ha (dân tộc Đảng Hạ), trong nước
nông dân nổi dậy. Trong hoàn cảnh đó vua
Tống và Tể tướng Vương An Thạch chủ
trương đánh Đại Việt hy vọng dùng chiến
công ngoài biên giới để lấn áp tình hình trong
nước, doạ nạt Liêu và Hạ.
+ Các hoạt động chuẩn bị của quân Tống:
Tổ chức khu vực biên giới Việt Trung thành
một hệ thống căn cứ xâm lược lợi hại. Trong
đó Ung Châu (Nam Ninh, Quảng Tây) và cửa
biển Khâm Khẩu và Khâm Liên Quảng Đông
là những vị trí xuất quân của Đại Việt được
bố trí rất chu đáo, nhất là ung Châu được xây
dựng thành căn cứ hậu cần lớn nhất chuẩn bị
cho việc xâm lược (có thành kiên cố với 5000
quân).
Am mưu và hành động chuẩn bị xâm lược
của nhà Tống đã để lộ ra và nhà Lý đối phó

- Thập kỷ 70 của thế kỉ XI nhà Tống
âm mưu xâm lược Đại Việt, đồng
thời tích cực chuẩn bị cho cuộc xâm
lược.









Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
như thế nào?
- HS trả lời: Nhà Lý kháng chiến thế nào
qua 2 giai đoạn.
GV nhận xét, bổ sung:
- Kết hợp với dùng lược đồ trình bày các
giai đoạn của cuộc kháng chiến.
- GV có thể đàm thoại với HS về Thái Hậu
Ỷ Lan và Thái Uý Lý Thường Kiệt để HS
biết thêm về các nhân vật lịch sử.
- GV giúp HS nhận thức đúng về hành
động đem quân đánh sang Tống của Lý

Thường Kiệt, không phải là hành động xâm
lược mà là hành động tự vệ.










- Trước âm mưu xâm lược của quân
Tống, nhà Lý đã tổ chức kháng
chiến.
+ Giai đoạn 1: Lý Thường Kiệt tổ
chức thực hiện chiến lược :tiên phát
chế nhân” đem quân đánh trước chặn
thế mạnh của giặc.
- Năm 1075 Quân triều đình cùng
các dân tộc miền núi đánh sang đất
Tống, Châu Khâm, Châu Liên, Ung
Châu, sau đó rút về phòng thủ.
+ Giai đoạn 2: Chủ động lui về
phòng thủ đợi giặc.
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
- GV có thể tường thuật trận chiến bên bờ
sông Như Nguyệt: Đọc lại bài thơ Thần của

Lý Thường Kiệt. Ý nghĩa của bài thơ, tác
dụng của việc đọc vào ban đêm trong đền thờ
Trương Hống, Trương Hát (Hai vị tường của
Triệu Quang Phục).
- HS nghe, tự ghi nhớ:
- Phát vấn: Kháng chiến chống Tống thời
Lý được coi là cuộc kháng chiến rất đặc biệt
trong lịch sử:Em cho biết những nét đặc biệt
ấy là gì?
- HS dựa vào diễn biến cuộc kháng chiến
suy nghĩ và trả lời.
- GV kết luận:
+ Có giai đoạn diễn ra ngoài lãnh thổ
(kháng chiến ngoài lãnh thổ).
+ HS nghe và ghi nhớ.
- Năm 1077 ba mươi vạn quân Tống
kéo sang bị đánh bại bến bờ Bắc của
sông Như Nguyệt  ta chủ động
giảng hoà và kết thúc chiến tranh.
II. KHÁNG CHIẾN CHỐNG MÔNG – NGUYÊN THỜI TRẦN (Thế kỷ XIII)
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
Hoạt động 3: Cả lớp, cá nhân
- Trước hết GV tóm tắt về sự phát triển của
Đế quốc Mông – nguyên, từ việc quân Mông
Cổ xâm lược Nam Tống và làm chủ Trung
Quốc rộng lớn, lập nên nhà Nguyên là một
thế lực hung bạo chinh chiến khắp Á, Âu.
Thế kỷ XIII, 3 lần đem quân xâm lược Đại

Việt.
- Sau đó GV yêu cầu HS theo dõi SGK
thấy được quyết tâm kháng chiến của quân
dân nhà Trần và những thắng lợi tiêu biểu của
cuộc kháng chiến.
- HS theo dõi SGK theo yêu cầu của GV,
phát biểu.
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận.
GV: Có thể đàm thoại với HS về nhân
cách đạo đức, nghệ thuật quân sự của Trần
Quốc Tuấn được nhân dân phong là Đức







- Năm 1258 – 1288 quân Mông –
Nguyên 3 lần xâm lược nước ta. Giặc
rất mạnh và hung bạo.



- Các vua Trần cùng nhà quân sự
Trần Quốc Tuấn đã lãnh đạo nhân
dân cả nước quyết tâm đánh giặc giữ
nước.
- Những thắng lợi tiêu biểu: Đông Bộ
Các hoạt động của thầy và trò

Những kiến thức HS cần nắm
vững
Thánh Trần, lập đền thờ ở nhiều nơi về quyết
tâm của vua tôi nhà Trần.
GV dùng lược đồ chỉ những nơi diễn ra
những trận đánh tiêu biểu có ý nghĩa quyết
định đến thắng lợi của cuộc kháng chiến lần
1, lần 2, lần 3.





- GV phát vấn: Nguyên nhân nào đưa đến
thắng lợi trong 3 lần kháng chiến chống
Mông – Nguyên?
- HS suy nghĩ và trả lời:
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận
+ Nhà Trần có vua hiền, tướng tài, triều
đình quyết tâm đoàn kết nội bộ và đoàn kết
Đầu, Hàm Tử, Chương Dương, Vạn
Kiếp, Bạch đằng.
+ Lần 1: Đông Bộ Đầu (bên sông
Hồng từ dốc Hàng Than đến dốc Hóc
Mai Ba Đình - Hà Nội)
+ Lần 2: Đẩy lùi quân xâm lược năm
1285.
Tiêu biểu nhất là trận bạch đằng năm
1288 đè bẹp ý chí xâm lược của quân
Mông – Nguyên bảo vệ vững chắc

độc lập dân tộc.
+ Nhà Trần có vua hiền, tường tài,
triều đình quyết tâm đoàn kết nội bộ
và đoàn kết nhân dân chống xâm
lược.
+ Nhà Trần vốn được lòng dân bởi
những chính sách kinh tế của mình
 nhân dân đoàn kết xung quanh
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
nhân dân chống xâm lược .
+ Nhà Trần vốn được lòng dân bởi những
chính sách kinh tế của mình  nhân dân
đoàn kết xung quanh triều đình vâng mệnh
kháng chiến.
triều đình vân mệnh kháng chiến.

III. PHONG TRÀO ĐẤU TRANH CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC MINH
VÀ KHỞI NGHĨA LAM SƠN
Hoạt động 4: Cả lớp, Cá nhân
- Trước hết GV cho HS thấy ở cuối thế kỷ
XIV nhà Trần suy vong. Năm 1400 nhà Hồ
thành lập. Cuộc cải cách nhà Hồ chưa đạt kết
quả thì quân Minh sang xâm lược nước ta.
Nhà Hồ tổ chức kháng chiến nhưng thất bại.
Năm 1407 nước ta rơi vào ách thống trị của
nhà Minh.
- Sau đó GV yêu cầu HS theo dõi SGK để
thấy được chính sách tàn bạo của Nhà Minh

- Năm 1407 Cuộc kháng chiến chống
quân Minh của nhà Hồ thất bại, nước
ta rơi vào ách thống trị của nhà
Minh.
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững
và hệ quả tất yếu của nó.
- HS theo dõi SGK phát biểu.
- GV kết luận: Chính sách bạo ngược của
Nhà Minh tất yếu làm bùng nổ các cuộc đấu
tranh của nhân dân ta… tiêu biểu là cuộc khởi
nghĩa Lam Sơn của Lê Lợi.
- GV đàm thoại với HS về Lê Lợi, Nguyễn
Trãi.
- GV dùng lược đồ trình bày về những
thắng lợi tiêu biểu của cuộc khởi nghĩa Lam
Sơn.
- HS theo dõi và ghi chép.

- Năm 1418: Khởi nghĩa Lam Sơn
bùng nổ Lê Lợi – Nguyễn Trãi lãnh
đạo.

- Thắng lợi tiêu biểu:
+ Cuộc khởi nghĩa bắt đầu từ Lam
Sơn (Thanh Hoá) được sự hưởng ứng
của nhân dân vùng giải phóng càng
mở rộng từ Thanh Hoá vào Nam.
+ Chiến thắng Tốt Động, đẩy quân
Minh vào thế bị động.
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm
vững




- GV: rút ra vài đặc điểm của khởi nghĩa
Lam Sơn.
- HS suy nghĩ và trả lời.
- GV bổ sung, kết luận.

+ Chiến thắng Chi Lăng – xương
Giang đập tan 10 vạn quân cứu viện
khiến giặc cùng quẫn tháo chạy về
nước.
- Đặc điểm:
+ Từ một cuộc chiến tranh ở địa
phương phát triển thành cuộc đấu
tranh giải phóng dân tộc.
+ Suốt từ đầu đến cuối cuộc khởi
nghĩa tư tưởng nhân nghĩa được đề
cao.
+ Có đại bản doanh, căn cứ địa.

4. Củng cố
Đặc điểm của cuộc kháng chiến chống Tống và khởi nghĩa Lam Sơn.
Nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mông – Nguyên. Hướng
dẫn HS lập niên biểu cho cuộc kháng chiến XI – XV.
5. Dặn dò
Lập niên biểu của cuộc kháng chiến XI – XV theo mẫu: