TỔN THƯƠNG XƯƠNG-KHỚP TRONG BỆNH PHONG (Lésions ostéo-articulaires dans la lèpre) (Kỳ 2) pot

TỔN THƯƠNG XƯƠNG-KHỚP TRONG BỆNH PHONG
(Lésions ostéo-articulaires dans la lèpre)
(Kỳ 2)
oooOOOooo

*Sự phá hủy của hang trong khớp: viêm phần xa xương-khớp (ostéo-
arthrite distal)
-Tổn thương ban đầu: hang lộ ra chậm trong đầu xương, tăng dần thể tích,
ngày càng tiến dần đến khoang khớp, lồi dần vào trong sụn khớp.
-Sự phá hủy trong khớp: thông thường xảy ra sau một chấn thương. Hang
vỡ vào mặt dưới của khoang khớp, các sụn biến mất, hai đầu xương loe ra, bọc kín
đầu xương này trong đầu xương khác; đó là hình ảnh “nhồi nhét trong toa xe lửa”
(tamponnement de wagon) theo Nègre và Fontan.
-Sai khớp xoay bên dưới (subluxation-rotation): loãng xương ở ngoại vi,
các tổn thương nặng ở các đầu xương dẫn đến viêm xương-khớp phá hủy với sự
hiện diện các mãnh xương mục (séquestres).
CÁC TỔN THƯƠNG DO THẦN KINH
Là những tổn thương nền xương do ảnh hưởng trực tiếp của sự khiếm
khuyết vận động-cảm giác (sensitivo-moteur) và vận mạch (vasomoteur).
*Các chỗ khuyết khu trú tại vùng vỏ hay vùng dưới khớp xương ( les
encoches localisées corticales ou sous-articulaires):
Trong tình trạng bình thường, đốt thứ 5 của ngón tay (phalangette) hư hỏng
khá ít, các đốt của chi dưới cũng tương tự do nới rộng phần gần của đầu xương,
phần đỉnh của ngón họp thành bó với chu vi là bản dẹt của móng. Đường chu vi
này bình thường được bao bọc bởi một một mép xương giới hạn không rõ, lượn
sóng nhấp nhô trên bản móng, nhưng chỉ gián đoạn chứ không liên tục.
Các chỗ khuyết của xương nằm ở mặt cắt của móng (enchoces osseuses en
coups d, ongle), rõ hay không rõ, định vị ở phần xa của chi là điều cơ bản cần xem
xét.
Có 2 hình ảnh được ghi nhận:
-Trong các tổn thương hình chùm (touffe) hay hình bụi cây (buisson), vô số

(multitude) các chỗ khuyết vi thể tại mặt cắt của móng, phân bố trên chu vi bản dẹt
của móng, tạo hình ảnh “sợi giẻ” (efficlochée);
-Các tổn thương xói mòn thành lỗ (erosives en baie), ít gặp hơn, là các chỗ
khuyết vừa rộng lại vừa sâu, có sự bào mòn rõ trong phần trắng của xương (lunule
osseuse), thấy trên chu vi phần xa của các đốt thứ 5 ở chi, tạo hình dạng “một
nhóm xương” (ilot osseux).
*Mất Calcium hay loãng xương (décalcification ou ostéoporose):
Các rối loạn nuôi dưỡng xương này tương tự như một sự sáng lên nhiều hay
ít của đường nền với sự toàn vẹn của vỏ xương.
Sự loãng xương này, khu trú hay lan tỏa, thường thấy ở vùng lận cận một
khớp.
Biểu hiện dạng hình lưới (grillagé) trong các đầu xương, dạng sợi
(fibrillaire) trong các thân xương. Loãng xương thường đối xứng ở bàn chân và
bàn tay.
Xem xét riêng một ngón, ở xương bàn tay (métacarpien) hoặc xương bàn
chân (métatarsien), sự mất calcium có thể biểu hiện như “mặt cắt gôm” (en coup
de gomme) hoặc hiếm hơn là hình ảnh “hạt gạo” (grain de riz) tại phần gần của
khớp.
Lan tràn tại các phần xa của xương, có hình ảnh cổ điển là “xương thủy
tinh” (os de verre).
*Tiêu xương (ostéolyse)
Các hình ảnh này được ghi nhận là một dấu hiệu đặc trưng cho bệnh phong
(theo Hudelet và Moreau , 1925). Sự mất đi theo chiều hướng tâm (centripète) và
từ phần xa của xương đốt ngón tay và ngón chân, sự tiêu xương này cho thấy hình
ảnh mất đi rõ nét xương, như là “một miếng đường tan đi trong nước” (un
morceau de sucre fond dans l , eau) theo mô tả của Nègre và Fontan.
Colombier mô tả hình ảnh này thấy rõ ở bàn tay hơn bàn chân, với 2 hình
ảnh:
-Tiêu phần bên của xương: tháo rời từng mãnh thân xương, đường kính của
xương không còn, tạo hình ảnh cổ điển “ mút kẹo mạch nha” (sucre d , orge sucé).

-Tiêu phần trước của xương: tổn thương theo chiều ngang của xương, cho
hình ảnh “mỏm cụt” (amputation), đó là dạng “tiêu xương-cắt cụt” (ostéolyse-
amputation).
Cả hai dạng tiêu xương này có thể tiến triển cùng lúc, cho ra những phức
hợp hình ảnh X quang : hình ảnh “mỏ neo hải quân” (en ancre de navire), “nút áo
cổ” (en bouton de col), gặp ở cả bàn tay và bàn chân.
Tiêu phần bên của xương còn cho hình ảnh “thanh gươm của Delamare”
(en virgule de Delamare), tiêu phần trước của xương cho hình ảnh “mủ nồi xứ
Basque” (en béret basque) với sự mất đi một dãi xương ngang qua đầu khớp.