ĐỀ CƯƠNG MÔN HỌC - NHO GIÁO VÀ VĂN HỌC DÂN TỘC (CONFUCIANISME AND NATIONAL LITERATURE) ppt

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA VĂN HỌC
BỘ MÔN VĂN HỌC TRUNG ĐẠI VIỆT NAM

ĐỀ CƯƠNG MÔN HỌC
NHO GIÁO VÀ VĂN HỌC DÂN TỘC
(CONFUCIANISME AND NATIONAL LITERATURE)
Chương trình đào tạo: Cử nhân văn học

HÀ NỘI - 2007

1
ĐỀ CƯƠNG MÔN HỌC
NHO GIÁO VÀ VĂN HỌC DÂN TỘC
(CONFUCIANISME AND NATIONAL LITERATURE)
_____________

1. Thông tin về giảng viên:
Họ và tên: Trần Ngọc Vương
Chức danh: PGS.TS. Giảng viên chính
Thời gian làm việc: Các ngày trong tuần, từ 8g00 đến 16g00
Địa điểm làm việc: Khoa Văn học, tầng 3, nhà B, 336 Nguyễn Trãi
Điện thoại: 0903475688; NR: (04) 7532580
Email:
2. Thông tin chung về môn học
Tên môn học: Nho giáo và văn học dân tộc
Mã môn học:
Số tín chỉ: 2
Loại môn học: Bắt buộc
Môn học tiên quyết: Các chuyên đề về lý luận văn học trong văn học sử.

Môn học kế tiếp: Tổng quan về văn học Trung đại Việt Nam
Yêu cầu đối với môn học: Các thiết bị nghe nhìn
Giờ tín chỉ đối với các hoạt động:
+ Nghe giảng lí thuyết: 24
+ Làm bài tập trên lớp: 2
+ Thảo luận: 2
+ Thực hành: 0
+ Hoạt động theo nhóm: 0
+ Tự học: 2
Địa chỉ Khoa: Tầng 3, nhà B, 336 Nguyễn Trãi, Hà Nội
3. Mục tiêu của môn học
3.1. Kiến thức:
Sau khi học, sinh viên sẽ
- Nắm được trên những nét chủ yếu nhất nội dung của học thuyết Nho giáo, một
trong ba học thuyết quan trọng (tam giáo) từng chi phối lịch sử phương Đông hàng
nghìn năm; hình dung được sơ bộ lịch sử phát triển của học thuyết; tác động qua
lại giữa Nho giáo và các học thuyết triết học – chính trị xã hội- tôn giáo khác từng
tồn tại trong lịch sử khu vực Đông Á, trong đó có Việt Nam.
- Có được những kiến thức cơ bản về lịch sử Nho giáo ở Việt Nam
2
- Có được sự hình dung cơ bản về lịch sử văn chương Nho giáo ở Việt Nam
- Bước đầu hình dung về sự vận động nội tại của đội ngũ tác giả nhà Nho, trên cơ
sở đó mà định tính văn chương Nho giáo theo chừng chặng phát triển, vận động
của lịch sử văn học. Có kiến thức cơ bản về ba loại hình tác giả nhà Nho và đóng
góp của mỗi loại hình tác giả đó vào lịch sử văn học dân tộc.
3.2. Kĩ năng:
Cảm nhận và phân tích được tác phẩm của từng tác giả cụ thể, sắp xếp họ vào trật
tự của sự phân loại.
3.3. Thái độ:
Có thái độ khách quan, khoa học đối với việc tiếp thu và đánh giá Nho giáo, một

học thuyết có vị trí trường tồn trong lịch sử khu vực, từng đóng vai trò ý thức hệ
chính trị - xã hội lâu dài và còn có nhiều khá năng tái sinh dưới những hình thức
đặc thù trong xã hội hiện đại ở các nước trong khu vực “đồng văn” truyền thống
(Trung Quốc, Nhật Bản, Việt Nam, Bán đảo Triều Tiên).
Nhìn nhận đúng đắn về lịch sử văn học dân tộc, tiếp thu và kế thừa có phê phán đối
với di sản văn học quá khứ.
4. Tóm tắt nội dung môn học:
Để cung cấp những hiểu biết cơ bản ban đầu về Nho giáo, một học thuyết ra
đời và phát triển lâu dài trước hết ở Trung Quốc, chính vì vậy giáo trình sẽ có một
phần mở đầu giới thiệu về Nho giáo ở Trung Quốc (nội dung cơ bản và lược sử).
Phần trọng tâm của giáo trình trình bày Nho giáo vừa với tư cách là một nền học
vấn, một định chế giáo dục, vừa với tư cách là một nền văn học đặc thù. Giáo trình
cố gắng xác đinh diện mạo của văn học nhà Nho ở Việt Nam trong tổng thể lịch sử
văn học viết truyền thống, chỉ ra những chặng vận động liên tiếp nhau trong lịch sử
văn học của bộ phận văn chương nhà Nho này trên cơ sở xác định những loại hình
cơ bản của đội ngũ tác giả nhà Nho, từ đó xác định những đặc điểm nội dung, nghệ
thuật và đóng góp của thừng loại tác giả lẫn toàn bộ bộ phận văn chương của nhà
Nho vào lịch sử văn học dân tộc.
5. Nội dung chi tiết môn học:
5.1. Nội dung cốt lõi:
5.1.1 Phần dẫn luận: Những hiểu biết chung về Nho giáo. Nho giáo là gì?
Quá trình xuất hiện và phát triển của học thuyết này ở Trung Quốc; Các bậc thầy
sáng lập Nho giáo và những bậc đại nho hàng đầu trong lịch sử học thuyết; Kinh
điển Nho giáo; Những chặng đường phát triển chủ yếu trong lịch sử Nho giáo ở
Trung Quốc; Mối quan hệ giữa Nho giáo với các học thuyết chính từng có vai trò
quan trọng trong lịch sử Trung Quốc ( Bách gia, Pháp gia, Đạo giáo và tư tưởng
Lão Trang, Mặc gia, Phật giáo…).
Tình hình nghiên cứu Nho giáo xưa và nay; tính chất “chưa ngã ngũ” giữa
các nhà nghiên cứu ở Trung Quốc và trên thế giới trong việc xác định hạt nhân
3

trung tâm của học thuyết và ảnh hưởng của tình hình đó đối với việc đưa ra những
nhận định và đánh giá chung nhất đối với Nho giáo.
Lược sử của Nho giáo ở các quốc gia ngoài Trung Quốc và nội dung chủ yếu
của khái niệm “đồng văn”.
Đội ngũ trí thức truyền thống ở khu vực Đông Á và vấn đề tiêu chí để nhận
diện nhà Nho trong toàn bộ đội ngũ trí thức đó (phân biệt với các loại trí thức khác
như nhà sư, Đạo sĩ, môn đò của các học phái khác).
5.1.2 Lược sử Nho giáo ở Việt Nam: Nho giáo thời Bắc thuộc; Nho giáo ở
các kỷ nguyên đầu tiên của thời đại phục hưng quốc gia dân tộc; Nho giáo từ Vãn
Trần đến hết thế kỷ XV; Vai trò của Nguyễn Trãi trong lịch sử Nho giáo ở Việt
Nam; Nho giáo dưới các triều đại Mạc, Lê Trung hưng, Trịnh Nguyễn phân tranh
và vương triều Nguyễn.
5.1.3 Nho giáo với tư cách là một học thuyết đạo đức, một nền giáo dục, một
nền học vấn và một học thuyết ý thức hệ : Trình bày những điểm được thừa nhận
phổ biến nhất về Nho giáo.
5.1.4 Nho giáo với tư cách một nền văn học: Vị trí của nhà Nho trong lịch sử
văn học của các nước trong khu vực, đặc biệt ở Trung Quốc và Việt Nam; Quan
niệm của Nho giáo về văn học - nghệ thuật; các trường (champs) nghĩa của khái
niệm “văn”; cơ chế khoa cử và tác động của cơ chế đó đối với sự phát triển văn
học; “làm văn” và sáng tác; “văn dĩ tải đạo” và “du ư nghệ”.
5.1.5 Các loại hình nhà Nho : người hành đạo, người ẩn dật và người tài tử.
Sự quy chiếu lịch sử văn chương Nho giáo ở Việt Nam ( và cả ở Trung Quốc) vào
lịch sử hình thành và phát triển của các loại hình nhà Nho; tính chất của loại hình
nhà Nho và đặc điểm của các giai đoạn trong lịch sử văn chương Nho giáo (kiểm
định trên lịch sử văn học Việt Nam).
5.1.6 Chung cục của văn chương Nho giáo ở Việt Nam. Những nhận định và
đánh giá tổng quát về vai trò của Nho giáo đối với lịch sử văn học dân tộc.
5.2. Nội dung liên quan gần (nên biết):
-Lịch sử và nội dung các học thuyết có vai trò thực sự quan trọng trong khu
vực Đông Á truyền thống.

- Những bộ phận văn học được sáng tác dưới ảnh hưởng của các học thuyết
đó.
5.3. Nội dung liên quan xa (có thể biết)
- Các học thuyết và tôn giáo lớn trên thế giới và tác động của chúng tới các
tiến trình lịch sử văn học.
6. Học liệu
6.1. Bắt buộc
- Trần Đình Hượu (1995, 1998): Nho giáo và văn học Việt Nam trung cận
đại. Nxb Văn hoá thông tin; Nxb Giáo dục.
4
- Trần Đình Hượu (2001, 2002) Các bài giảng về tư tưởng phương Đông.
Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.
- Trần Ngọc Vương (1995, 1999) Loại hình học tác giả văn học – Nhà Nho
tài tử và văn học Việt Nam. Nxb Giáo dục, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.
- Trần Ngọc Vương (1997, 1998, 1999) Văn học Việt Nam dòng riêng giữa
nguồn chung. Nxb Giáo dục, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.
- Trần Trọng Kim (1992) Nho giáo . Nxb Thành phố Hồ Chí Minh.
- Quang Đạm (1996) Nho giáo xưa và nay. Nxb Văn hoá thông tin.
6.2. Tham khảo:
- Vi Chính Thông (1996) Nho giáo và Trung Quốc ngày nay.(Nhiều người
dịch) Nxb Chính trị Quốc gia.
- Các công trình nghiên cứu về Nho giáo và văn chương Nho giáo bằng tiếng
Việt, tiếng Trung Quốc và các thứ tiếng khác.
7. Hình thức tổ chức dạy học
7.1. Lịch trình chung
Nội dung
Hình thức tổ chức dạy học môn học
Tổng
Lên lớp Thực
hành

Tự
học
Lí thuyết Bài tập Thảo
luận
1 2 0 0 0 0 2
2 2 0 0 0 0 2
3 2 0 0 0 0 2
4 2 0 0 0 0 2
5 2 0 0 0 0 2
6 2 0 0 0 0 2
7 2 0 0 0 0 2
8 0 1 1 0 0 2
9 2 0 0 0 0 2
10 2 0 0 0 0 2
11 2 0 0 0 0 2
12 1 0 0 0 1 2
13 0 0 2 0 0 2
14 2 0 0 0 0 2
15 1 1 0 0 0 2
Tổng 24 2 3 0 1 30
5
7.2. Lịch trình tổ chức dạy cụ thể
Tuần 1 + Tuần 2
Hình
thức
Thời
gian,
địa điểm
Nội dung
chính

Mục tiêu cần
đạt được
Sinh viên
chuẩn bị
Lí
thuyết
4 giờ,
trên lớp
(mỗi
tuần 2
tiết)
Phần Dẫn luận
(5.1.1)
Làm cho sinh viên
nắm được những
kiến thức chung
nhất không thể
thiếu về Nho giáo.
Đọc các
tài liệu
giới thiệu
chung về
Nho giáo
Tuần 3 + Tuần 4
Hình
thức
Thời
gian,
địa điểm
Nội dung

chính
Mục tiêu cần
đạt được
Sinh viên
chuẩn bị
Lí
thuyết
4 giờ,
trên lớp
(mỗi
tuần 2
tiết)

Phần 5.1.2
Sinh viên được
trình bày về lược
sử Nho giáo ở Việt
Nam
Đọc các
tài liệu về
lịch sử
Nho giáo
Tuần
4
Tuần 5
Hình
thức
Thời
gian,
địa điểm

Nội dung
chính
Mục tiêu cần
đạt được
Sinh viên
chuẩn bị
Lí
thuyết
2 giờ,
trên lớp
Phần 5.1.3 Giúp sinh viên
nhận thức được
tình hình phức tạp
trong nghiên cứu
Nho giáo và lĩnh
hội một số tri thức
được coi là có
được sự đồng
Đọc các
tài liệu
giới thiệu
chung về
Nho giáo
và lịch sử
Nho giáo.
6
thuận rõ ràng nhất
về học thuyết này.
Tuần 6 + Tuần 7
Hình

thức
Thời
gian,
địa điểm
Nội dung
chính
Mục tiêu cần
đạt được
Sinh viên
chuẩn bị
Lí
thuyết
4 giờ,
trên lớp
(mỗi
tuần 2
tiết)
Phần 5.1.4
Làm cho sinh viên
nắm được những
kiến thức chuyên
sâu liên quan đến
góc nhìn hẹp :
Nho giáo với tư
cách một lịch sử
thực tế và với tư
cách một lý thuyết
văn học.
Tuần 8
Hình

thức
Thời
gian,
địa điểm
Nội dung
chính
Mục tiêu cần
đạt được
Sinh viên
chuẩn bị
Bài
tập
1 giờ,
trên lớp
Bài làm giữa kỳ Kiểm tra khả năng
nắm bắt những
kiến thức mà sinh
viên đã được nghe
trên lớp và đọc ở
nhà.
Đọc hiểu
và hệ
thống hoá
những
kiến thức
liên quan
đến phần
bài giảng
tương ứng
Thảo

luận
1 giờ,
trên lớp
Tổ chức cho sinh
viên thảo luận những
vấn đề đã chuẩn bị
(trong phần câu hỏi
tương ứng)
Giúp cho sinh viên
chuyển hoá những
kiến thức sách vở
thành kiến thức có
liên quan trực tiếp
đến nhận thức
Đọc kịp
tiến độ đối
với những
tài liệu đã
cho. Trình
bày được
7
thực tế xã hội -
lịch sử và văn học
sử.
những vấn
đề theo
yêu cầu.
Tuần 9 + Tuần 10 + Tuần 11
Hình
thức

Thời
gian,
địa điểm
Nội dung
chính
Mục tiêu cần
đạt được
Sinh viên
chuẩn bị
Lí
thuyết
6 giờ,
trên lớp
(mỗi
tuần 2
tiết)
Phần 5.1.5 Vận dụng phương
pháp loại hình học
để phân loại đội
ngũ tác giả văn
học nhà Nho và
chỉ ra đặc điểm
sáng tác mỗi loại
hình tác giả.
Đọc và hệ
thống hoá
những tri
thức liên
quan đến
ba loại

hình tác
giả nhà
Nho.
Tuần 12
Hình
thức
Thời
gian,
địa điểm
Nội dung
chính
Mục tiêu cần
đạt được
Sinh viên
chuẩn bị
Lí
thuyết
1 giờ,
trên lớp
Hệ thống hoá về ba
loại nhà Nho
Xác lập tương
quan giữa những
mô hình được khái
quát với thực tế
lịch sử văn học
Tự xếp
các tác giả
nhà Nho
tiêu biểu

vào khung
lý thuyết
về loại
hình tác
giả.
Tự
học
1 giờ,
ở nhà
Sinh viên tự học Giành thời gian
cho sinh viên tự
học và suy nghĩ,
nêu những băn
khoăn hay thắc
mắc.
Tự học
theo kế
hoạch
8
Tuần 13
Hình
thức
Thời
gian,
địa điểm
Nội dung
chính
Mục tiêu cần
đạt được
Sinh viên

chuẩn bị
Thảo
luận
2 giờ,
trên lớp
Phải làm cho sinh
viên chủ động
trong nhận thức
những vấn đề khó.
Đọc, hệ
thống hoá,
chuẩn bị
những nội
dung theo
câu hỏi
Tuần 14
Hình
thức
Thời
gian,
địa điểm
Nội dung
chính
Mục tiêu cần
đạt được
Sinh viên
chuẩn bị
Lí
thuyết
2 giờ,

trên lớp
Phần 5.1.6
Chỉ ra sự vận động
và tính quy luật
của lịch sử văn
học thông qua việc
trình bày chung
cục của văn học
nhà Nho.
Đọc
những tài
liệu liên
quan đã
cho .
Tuần 15
Hình
thức
Thời
gian,
địa điểm
Nội dung
chính
Mục tiêu cần
đạt được
Sinh viên
chuẩn bị
Lí
thuyết
1 giờ,
trên lớp

- Hệ thống hoá toàn
bộ kiến thức.
Củng cố kiến thức
cho sinh viên
Ôn tất cả
những
kiến thức
đã học
Bài
tập
1 giờ,
trên lớp
Giải đáp những câu
hỏi của sinh viên.
Chuẩn bị
những câu
hỏi cho
9
giảng viên
8. Chính sách đối với môn học
8.1. Sinh viên phải tham gia đầy đủ số giờ học trên lớp theo quy định (80% số
giờ).
8.2. Sinh viên phải thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ (chuẩn bị bài ở nhà, đọc tài
liệu, tham gia thảo luận và làm các bài tập tại lớp, làm kiểm tra giữa kì và thi hết
môn) theo đúng yêu cầu của giáo viên phụ trách môn. Các sinh viên có tinh thần
thái độ học tập tốt có thể được xem xét để nâng điểm môn học nếu tổng điểm trung
bình trong khoảng 4,5 < x < 5,0 hoặc được cộng thêm 0,5 điểm cho bài thi giữa
hoặc cuối kì.
8.3. Sinh viên vi phạm quy định (nghỉ học, đi muộn không có lí do chính đáng;
không làm bài tập, bài thi, nộp bài không đúng hạn; vi phạm quy chế thi; trích dẫn

tài liệu và làm bài gian dối…) tuỳ theo mức độ sẽ bị trừ điểm thành phần tương
ứng.
8.4. Sinh viên thiếu một trong các điểm thành phần sẽ không có điểm cho toàn
môn học.
9. Kiểm tra, đánh giá môn học
Nội dung kiểm tra,
đánh giá
Hình thức kiểm tra, đánh
giá
Phần trăm
điểm
1. Tinh thần, thái độ học
tập (đi học, chuẩn bị bài,
nghe giảng, phát biểu…)
- Điểm danh
- Kiểm tra chuẩn bị bài
- Quan sát trên lớp
10% (1 điểm)
2. Bài tập và seminnar
- Bài tập tại lớp và bài tập
về nhà
-Thuyết trình và thảo luận
10% (1 điểm)
3. Kiểm tra giữa kì
Bài viết trong 50 phút tại
lớp dưới hình thức như thi
cuối môn học
20% (2điểm)
4. Thi hết môn
Có thể áp dụng 3 hình

thức: thi vấn đáp, thi viết
hay viết tiểu luận
60% (6 điểm)
5. Kết quả môn học 100% (10 điểm)
10. Câu hỏi và bài tập
10.1. Nội dung các câu hỏi:
10
1 Quá trình kết tập kinh điển của Nho giáo. Các kinh điển chủ yếu của Nho
giáo và nội dung cơ bản của mỗi tác phẩm.
2 Vai trò của Chu Công Đán và của Khổng Tử trong lịch sử hình thành học
thuyết Nho giáo.
3 Các giai đoạn chính trong lịch sử Nho giáo ở Trung Quốc; đặc thù của
mỗi giai đoạn.
4 Những mối quan hệ và tác động qua lại của các học thuyết chủ yếu có
mặt ở Trung Quốc thời Xuân Thu - Chiến Quốc đối với vận mệnh của Nho giáo.
5 “Tam giáo đồng nguyên”, “Tam giáo tịnh hành” là thế nào?
6 Những quan niệm chủ yếu của các nhà tư tưởng quan trọng nhất của Nho
giáo về văn học và nghệ thuật.
7 Các giai đoạn chủ yếu của lịch sử Nho giáo ở Việt Nam.
8 Những tương tác giữa văn chương nhà Nho với những bộ phận còn lại
trong lịch sử văn học Việt Nam.
9 Những lý do khách quan của việc hình thành và phát triển của các loại
hình nhà Nho trong lịch sử xã hội và ba loại hình tác giả nhà Nho trong lịch sử văn
học.
10 Đặc điểm sáng tác của từng loại tác giả nhà Nho.
11 Từ xã hội Nho giáo mà đi lên, văn chương Việt Nam trong quá trình
hiện đại hoá đã ứng xử thế nào với các di sản mà Nho giáo để lại?
10.2. Bài tập
Lựa chọn trong số các câu hỏi.

Biên soạn tháng 5 năm 2007
DUYỆT P.CHỦ NHIỆM BỘ MÔN GIẢNG VIÊN
Trần Nho Thìn Trần Ngọc Vương
11