BA KÍCH THIÊN (Kỳ 4) doc

BA KÍCH THIÊN
(Kỳ 4)





Tính vị:
+Vị cay, ngọt, tính hơi ấm (Trung Dược Học).

Quy kinh:
+Vào kinh Tỳ và Thận (Lôi Công Bào chế Dược Tính Giải).
+Vào kinh Tâm và Thận (Bản Thảo Tân Biên).
+Vào kinh túc quyết âm Can và túc dương minh Vị (Bản Thảo Kinh Giải).
+Vào kinh Thận (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển).
+Vào kinh Can và Thận (Trung Dược Đại Từ Điển).
+Vào kinh Thận và Can (Trung Hoa Nhân Dân Cộng Hòa Quốc Dược
Điển).

Tham khảo:

+”Ba kích thiên chủ đại phong tà khí và đầu diện du phong. Phong thuộc
dương tà, phần lớn bốc lên trên. Kinh viết: Tà khí thịnh thì chính khí suy, Ba kích
thiên có tác dụng bổ tráng dương khí mà đẩy tà khí.
Khi chân khí được bổ thì tà khí yên, vì vậy nó trừ được đại phong tà khí
vậy. Trị âm nuy bất khởi (liệt dương), cường cân cốt, an ngũ tạng, bổ trung, tăng
chí, ích khí; dưỡng 2 kinh Tỳ và Thận , vì vậy các chứng hư tự khỏi.
Trị bụng dưới đau lan đến âm hộ, hạ khí, bổ ngũ lao, ích tinh, lợi nam tử,
ngũ tạng bị lao (hư yếu), thận hư, hạ khí, giáng hỏa, hỏa giáng thì thủy thăng, âm
dương hỗ trợ, tinh thần yên ổn, cho nên chủ Thận khí bị thấp trướng, làm mạnh
nguyên dương, trị các chứng hư, không cần làm cho nó hết mà nó hết vậy” (Bản

Thảo Kinh Sơ).
+”Ba kích thiên là thuốc chữa phần huyết của Thận kinh, bổ cho nguyên
dương mà dưỡng Vị khí, các chứng hư đều tự hết; công dụng giống vị Tỳ giải và
Thạch hộc. Trường hợp nhiệt nhiều, Ba kích hợp với Hoàng bá, Tri mẫu có tác
dụng cường âm; Hợp với Nhục thung dung, Tỏa dương có tác dụng tráng dương,
đó là cách dùng nhiệt để tránh nhiệt, dùng hàn để tránh hàn vậy”(Bản Thảo Hối).
+”Nếu mệnh môn hỏa suy thì Tỵ Vị bị hư hàn, không thể kích thích tiêu
hóa, dùng Phụ tử, Nhục quế để làm ấm mệnh môn, nhưng lại quá nhiệt, còn nếu
dùng Ba kích thiên, vị ngọt ấm, bổ hỏa mà không nung đốt thủy sao? Hoặc hỏi
rằng Ba kích thiên người đời sau dùng trong thuốc hoàn, tán, không dùng trong
thuốc thang là sao ? Đáp: Ba kích thiên chính là vị thuốc hay trong thang dược, vì
nó ấm mà không nhiệt, kiện Tỳ, khai Vị, ích nguyên dương, uống vào có thể trừ
được âm thủy, là dụng cụ bồi tiếp trực tiếp, có công hiệu trực tiếp và gián
tiếp”(Bản Thảo Tân Biên).
+”Ba kích thiên là thuốc chủ yếu bổ Thận, năng trị ngũ lao, thất thương,
cường âm, ích tinh, khí vị cay, ấm, có tác dụng khứ phong, trừ thấp, vì vậy, phàm
các chứng lưng đau, gối mỏi, phong thấp, cước khí, thủy thủng, dùng Ba kích rất
có ích. Xem trong bài ‘Địa Hoàng Ẩm Tử, dùng để trị phong tà, lấy Ba kích làm
đầu, vì nó bổ âm vậy”(Bản Thảo Cầu Chân).
+”Ba kích với Phá cố chỉ và Hồ lô ba đều có tác dụng ôn Thận nhưng Phá
cố chỉ có sở trường đặc biệt là thu nạp được Thận khí, bình được suyễn nghịch do
hư hàn; Hồ lô ba có tác dụng ôn tán hàn khí bên trong, trị bụng dưới đau do nội
hàn; Ba kích thiên có tác dụng phát tán, thích hợp với chứng đau nội hàn do hàn tà
bên ngoài gây ra. Tuy giống nhau về ôn Thận nhưng chủ trị khác nhau” (Đông
Dược Học Thiết Yếu).
+”Dâm dương hoắc bổ thận dương, thiên nhập vào phần khí của Thận kinh,
có tính táo; Ba kích thiên bổ Thận dương, thiên nhập vào phần huyết của Thận
kinh, không có tính táo. Nhục thung dung bổ Thận dương mà nhuận táo, thông
tiện; Ba kích thiên bổ Thận dương mà có tác dụng trừ phong hàn, thấp tý. Ba kích
thiên trị các chứng cước khí do:

1. Nội nhân: Thận dương hư, thủy thấp đình trệ.
2. Ngoại cảm phong hàn
Ba kích bổ Thận tráng dương công hiệu không giống vị Uy linh tiên “
(Trung Dược Dược lý Độc lý Dữ Lâm Sàng).
+ Ba kích có tác dụng giống với Dâm dương hoắc, cũng có tác dụng làm
mạnh gân xương, tán phong thấp. Nhưng Ba kích vị cay kèm ngọt, tính hoà hoãn
hơn, tác dụng của nó chuyên về hạ tiêu, đa số dùng trong trường hợp lưng đau,
mỏi gối, cước khí, còn tác dụng đối với trị chứng dương nuy thì không bằng Dâm
dương hoắc (Thực Dụng Trung Y Học).