Người cao tuổi chớ chủ quan với chứng chóng mặt pps

Người cao tuổi chớ chủ quan với
chứng chóng mặt


Chóng mặt là một loại triệu chứng có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng ở người cao tuổi
(NCT) chiếm tỷ lệ cao hơn và nguy hiểm hơn. Chóng mặt thường có kèm theo một số
triệu chứng khác như quay cuồng, hoa mắt, ù tai gây rất khó chịu cho người bệnh và rất
dễ tái phát. Chóng mặt ở NCT có thể biểu hiện ở nhiều tư thế khác nhau nhưng hay gặp
nhất là khi đang nằm xuất hiện chóng mặt, đặc biệt là khi thay đối tư thế (đang nằm ngửa
chuyển sang nằm nghiêng trái hoặc nghiêng phải). Có nhiều nguyên nhân khác nhau,
trong đó chóng mặt liên quan đến tiền đình, thiếu máu não là một triệu chứng thường
gặp.
Nguyên nhân gây nên chóng mặt ở NCT
Nguyên nhân hay gặp nhất trong chóng mặt ở NCT là xuất phát từ dây thần kinh tiền
đình. Tiền đình là vùng nằm sau ốc tai, là một hệ thống có vai trò quan trọng trong duy trì
tư thế, dáng bộ, điều hoà, phối hợp cử động mắt, đầu, phản xạ các cơ và vận động thân
mình nói chung. Vì vậy, khi tiền đình bị ảnh hưởng do bất kỳ một nguyên nhân nào cũng
có thể sẽ gây rối loạn thăng bằng, rung giật nhãn cầu, chóng mặt, buồn nôn hoặc nôn thực
sự. Những tổn thương như chấn thương vùng đầu, viêm mê đạo của vùng ốc tai, do tắc
mạch máu não vùng sau cổ (tắc, hẹp) hoặc hội chứng Menière đều có gây triệu chứng
chóng mặt (hội chứng Menière gồm có chóng mặt, ù tai, giảm thính lực). Người ta còn
đề cập đến nguyên nhân tổn thương tiền đình do nhiễm khuẩn gây viêm tiền đình hoặc
chấn thương gây vỡ xương đá. Một nguyên nhân gặp khá nhiều gây chóng mặt ở NCT là
rối loạn vận mạch do hệ thống mạch máu (động mạch cung cấp máu cho vùng tiểu não bị
ảnh hưởng hoặc do lượng máu đến ít đi hoặc mạch máu bị tắc, nghẽn do xơ vữa động
mạch) như động mạch cột sống thân nền. Nguyên nhân của xơ vữa thành động mạch thì
có nhiều nhưng do tăng mỡ trong máu mà đặc biệt là bệnh tăng huyết áp. Tăng lượng
cholesterol máu nhất là tăng loại cholesterol xấu có nguy cơ làm xơ vữa động mạch. Khi
động mạch bị xơ vữa thì lòng động mạch bị hẹp lại làm cho lượng máu đi qua khó khăn
gây hạn chế lưu thông máu đến não. Các loại u não cũng gây nên chóng mặt, buồn nôn
như u não, u tiểu não, u dây thần kinh số VIII. Các nguyên nhân về mạch máu hoặc do

khối u gây nên chóng mặt thường người ta xếp vào loại rối loạn tiền đình thuộc về trung
ương. Ngoài ra chóng mặt ở NCT cũng có thể gặp do ngộ độc thực phẩm bởi hoá chất
hoặc bởi vi khuẩn (vi khuẩn gây ngộ độc thịt có độc lực mạnh và tác động chủ yếu vào hệ
thần kinh trung ương như Clostridium butulinum hoặc S. aureus) hoặc chóng mặt có thể
có liên quan đến thời tiết chuyển mùa, stress liên tục…

Khi bị chóng mặt, NCT nên làm gì?
Khi bị chóng mặt thì người bệnh nên chọn tư thế nằm cho thích hợp (nghiêng trái hay
nghiêng bên phải hoặc nằm ngửa), không nên gắng, gượng đi tiếp. Tránh thay đổi tư thế
và nên tránh ánh sáng chói như ánh sáng mặt trời, ánh sáng đèn hoặc tránh tiếng động, ồn
ào. Cần gọi cho người thân, người giúp việc biết tình trạng của mình để mọi người có
thái độ xử lý thích hợp nhất (cho uống thuốc nếu đã biết bệnh từ trước và có sẵn thuốc
mua theo đơn của bác sĩ hoặc cho đi khám bệnh ở cơ sở y tế gần nhất). Khi bị chóng mặt
dù chỉ mới thoáng qua cũng nên đi khám bệnh để được bác sĩ xác định bệnh và tình trạng
bệnh, nhất thiết không được chủ quan. Tùy tình trạng bệnh mà bác sĩ sẽ khám về hệ
thống tim mạch, hoặc chỉ định các xét nghiệm thích hợp, ví dụ xét nghiệm máu lúc đói để
biết chỉ số cholesterol hoặc siêu âm tim, điện tim…Nếu nghi là xơ vữa động mạch hoặc
bệnh về tai, mũi, họng thì có thể nội soi động mạch hoặc nội soi tai, mũi, họng. Nếu nghi
là u não, những vấn đề về ốc tiền đình thì có thể chụp cắt lớp vi tính, chụp cộng hưởng
từ… Từ đó giúp chẩn đoán chính xác nguyên nhân và có chỉ định dùng thuốc thích hợp.
Ngoài việc dùng thuốc, cần tập luyện thường xuyên, nhẹ nhàng nhưng đúng động tác, ví
dụ tập đốt sống cổ cần quay trái, quay phải, ngả đầu về sau, cúi đầu xuống, phải thực hiện
các động tác một cách từ từ không vội vàng, mỗi lần tập như vậy cũng chỉ kéo dài từ 5-10
phút, không nên tập kéo dài thời gian… Nếu chóng mặt bởi rối loạn tuần hoàn não do
tăng mỡ máu hay do tăng huyết áp cần lưu ý thay vì ăn mỡ động vật bằng ăn dầu thực
vật nhưng cũng ở trong giới hạn cho phép, không nên lạm dụng và không nên dùng loại
dầu rán đã qua sử dụng nhiều lần. Nếu bị tăng huyết áp thì việc sử dụng thuốc phải
thường xuyên, dùng loại thuốc nào, liều lượng bao nhiêu phải do thầy thuốc chỉ định và
luôn được kiểm tra huyết áp (tốt nhất là kiểm tra hằng ngày với người biết đo huyết áp và
máy đo chuẩn).

Biểu hiện của chứng chóng mặt ở người cao tuổi
Bệnh chóng mặt thường xảy ra lúc nửa đêm, gần sáng, khi tỉnh dậy
không ngồi dậy được do hoa mắt, chóng mặt, buồn nôn và có thể
nôn. Người lao đao, choáng váng, mất thăng bằng, nếu cố dậy có
thể bị ngã hoặc dúi dụi xuống đất, cũng có trường hợp bị sang chấn
làm gãy xương (lồng ngực, khung chậu, chân, tay). Các triệu chứng
này làm cho người bệnh rất khó chịu đặc biệt là khi người bệnh thay
đổi tư thế nghiêng người từ trái qua phải hoặc ngược lại là chóng
mặt, buồn nôn. Nếu nhẹ thì thoáng qua nhưng nếu nặng thì không
thể thay đổi tư thế được và nôn nhiều. Trong trường hợp NCT chóng
mặt do hệ thống mạch máu nghĩa là do rối loạn tuần hoàn não
(thiếu máu não), người bệnh còn có đau đầu, có khi đau dữ dội, liên
tục (tỷ lệ đau đầu trong trường hợp này chiếm tới 90%). Chóng mặt
ở NCT nếu thuộc hệ thần kinh trung ương cần hết sức cảnh giác,
ngoài u não còn có rối loạn tuần hoàn não cũng rất có thể để lại
những biến chứng nặng nề như tai biến mạch máu não.
BS. Bùi Mai Hương