Loạn dưỡng xương do suy thận pdf

Loạn dưỡng xương do suy thận

Loạn dưỡng xương do suy thận là các bệnh về xương xuất hiện khi bị suy thận.
Thận suy không đảm bảo giữ đủ canxi và phốt pho trong máu dẫn tới loạn dưỡng
xương. Trên 90% bệnh nhân suy thận phải lọc máu bị mắc bệnh.
“Kẻ phá hoại thầm lặng”
Đối với trẻ em, loạn dưỡng xương do suy thận đặc
biệt nguy hiểm do xương của trẻ vẫn đang trong
giai đoạn phát triển. Bệnh làm xương phát triển
chậm đi và gây biến dạng xương, trong đó biến
dạng dễ nhận thấy nhất là chân vòng kiềng hoặc
chéo chữ x, biến dạng này thường được gọi là
chứng còi xương do suy thận. Một hậu quả nặng
nề nữa của bệnh này là trẻ bị kém phát triển chiều
cao, đây là biểu hiện thường thấy ở trẻ đang lớn bị
bệnh thận.
Ở người lớn bị suy thận, những biến đổi do chứng
loạn dưỡng xương có thể bắt đầu từ rất nhiều năm
trước khi triệu chứng đầu tiên xuất hiện. Do đó, loạn dưỡng xương do suy thận được gọi
là "kẻ phá hoại thầm lặng". Những triệu chứng loạn dưỡng xương do suy thận thường
không xuất hiện ngay mà chỉ thấy sau nhiều năm bệnh nhân phải lọc máu. Đối với bệnh
nhân lớn tuổi hoặc phụ nữ ở giai đoạn mãn kinh có nguy cơ cao bị mắc bệnh này, do họ
có thể bị loãng xương ngay cả khi không bị suy thận. Nếu không phát hiện ra bệnh và
không chữa trị, xương sẽ dần trở nên mảnh và yếu, bệnh nhân bị chứng loạn dưỡng
xương có thể bắt đầu thấy đau xương hoặc khớp có khi bị gãy xương chỉ sau một chấn
thương nhẹ.
Xương bị loạn dưỡng như thế nào?

Chân vòng kiềng - biến dạng điển
hình trong bệnh còi xương do suy
thận.

Dấu hiệu bị loạn dưỡng xương
Đối với mọi người khoẻ mạnh bình thường,
các mô xương luôn luôn được bổ sung các
chất canxi và phốt pho, giữ cho xương chắc
khỏe. Một trong các chức năng của thận là
cân bằng lượng canxi và phốt pho trong máu,
vì vậy thận đóng một vai trò quan trọng
trong việc giữ xương chắc khoẻ cũng như
cấu trúc xương bình thường. Canxi có trong
nhiều loại thực phẩm, nhất là trong sữa và
các chế phẩm từ sữa. Trường hợp nồng độ
canxi trong máu quá thấp, khi đó các tuyến
cận giáp sẽ tiết ra một chất nội tiết là PTH.
Chất nội tiết này có tác dụng rút canxi từ
trong xương để nâng nồng độ canxi trong
máu lên. Càng nhiều PTH được tiết ra trong
máu thì canxi từ trong xương sẽ bị lấy đi
càng nhiều. Nếu quá trình này diễn ra trong
thời gian dài thì lượng canxi bị lấy đi từ
xương càng nhiều, hậu quả là xương sẽ bị thưa, loãng, rất yếu và dễ bị gãy. Phốt pho
cũng là một khoáng chất có trong nhiều loại thực phẩm, phốt pho có vai trò giúp điều hoà
đậm độ canxi trong xương. Khi thận khoẻ mạnh, hoạt động bình thường sẽ có chức năng
loại bỏ số phốt pho dư thừa trong máu. Trái lại, khi thận đã bị suy, nồng độ phốt pho
trong máu sẽ tăng cao, làm cho nồng độ canxi trong máu bị giảm đi, dẫn đến quá trình
canxi trong xương bị lấy bớt đi để đưa vào máu.
Khi thận khoẻ mạnh sẽ sản xuất ra calcitriol, một dạng của vitamin D, giúp cơ thể hấp thu
được canxi từ thức ăn vào máu và xương. Lúc thận bị suy, không còn sản xuất đủ lượng
calcitriol và vì thế cơ thể cũng hấp thu kém lượng canxi từ thức ăn vào máu. Nếu mức
calcitriol giảm thấp, PTH sẽ tăng cao và canxi lại bị rút bớt từ xương ra. Như vậy,
calcitriol và PTH có vai trò phối hợp giữ nồng độ canxi cân bằng và giúp cho xương chắc

khoẻ. Ở bệnh nhân suy thận, do thận không tạo ra calcitriol đầy đủ, cơ thể không hấp thu
được canxi từ thức ăn nên canxi bị lấy ra từ trong xương làm cho xương ngày càng thưa,
loãng.
Một người bị loạn dưỡng xương sẽ có các
dấu hiệu như: đau cột sống (vì loãng
xương ở chi thường không đau), biến
dạng cột sống, gãy xương. Đau cột sống
cấp tính thường xảy ra sau khi gắng sức
nhẹ, ngã hay một động tác sai. Biến dạng
cột sống thường thấy lưng còng, vẹo cột
sống. Ở người cao tuổi chỉ do ngã nhẹ
cũng dễ bị gãy xương tay, chân do loãng
xương. Chụp Xquang thấy hình ảnh loãng
xương. Đối với người không bị gãy xương
mà nghi là bị loãng xương thì xác định
bằng phương pháp đo tỉ trọng của xương
(bone density). Để xác định bệnh loạn
dưỡng xương do suy thận, có thể để đo
nồng độ canxi, phốt pho, PTH và
calcitriol trong máu.
Chữa trị và phòng bệnh
Biện pháp quan trọng là kiểm soát nồng độ PTH để ngăn chặn việc rút canxi từ xương.
Việc kiểm soát hoạt động của tuyến giáp thường bằng cách thay đổi thực đơn ăn kiêng,
các chỉ số lọc máu hoặc dùng thuốc. Trường hợp không kiểm soát được nồng độ PTH thì
phải phẫu thuật để loại bỏ tuyến cận giáp. Nếu thận không tạo đủ nồng độ calcitriol, có
thể cho bệnh nhân dùng thuốc calcitriol tổng hợp dạng uống hoặc tiêm. Cùng với việc
dùng calcitriol, bệnh nhân có thể dùng bổ sung thêm canxi Một phác đồ điều trị tốt bao
gồm chế độ lọc máu đầy đủ, ăn kiêng và dùng thuốc, như vậy có thể giúp cơ thể phục hồi
được những chỗ xương bị tổn thương do chứng loạn dưỡng xương vì suy thận.
Để phòng bệnh và hạn chế bệnh tiến triển nặng, bệnh nhân cần áp dụng các biện pháp

sau: cải thiện bệnh loạn dưỡng xương do suy thận bằng chế độ ăn kiêng, bệnh nhân nên
tránh các loại thực phẩm chứa nhiều phốt pho như: sữa, pho mát, đậu, lạc và hạn chế
dùng coca, rượu, bia. Luyện tập thể dục thường xuyên, vừa sức cũng giúp xương chắc
khoẻ hơn vì các xương chịu tác dụng của lực khi vận động thường phản ứng lại bằng
cách tăng cường phát triển xương.
BS . Trần Tất Thắng