Biến chứng thần kinh của bệnh đái tháo đường ppt

Biến chứng thần kinh của bệnh
đái tháo đường

Một trong những biến chứng gây nguy hiểm cũng như làm khó chịu cho bệnh nhân
(BN) đái tháo đường (ĐTĐ) đó là biến chứng thần kinh (TK). Biến chứng TK ở
bệnh ĐTĐ có thể xảy ra ở TK tự chủ (TKTC) và TK ngoại biên (TKNB). Do cùng
cơ chế tổn thương nên hai loại tổn thương TKTC và TKNB thường gặp như nhau.
Tổn thương TKTC
TKTC là gì? TKTC là TK chi phối mọi cơ quan, nội tạng trong cơ thể, nó bao gồm hệ TK
giao cảm và đối giao cảm. Mọi cơ quan đều có hệ thống này.
Khi có biến chứng TKTC thì có những biểu hiện gì? Do các bộ phận trong cơ thể đều
được chi phối bởi hệ TKTC nên khi tổn thương TKTC ở cơ quan nào thì biểu lộ ở cơ
quan đó. Một số rối loạn có thể gặp như: rối loạn đồng tử làm đồng tử BN không điều
chỉnh được khi từ chỗ sáng vào chỗ tối hay ngược lại. Rối loạn bài tiết mồ hôi: nửa thân
dưới khô trong khi nửa thân trên ra mồ hôi nhiều hơn. Hệ tiêu hóa: đầy bụng, chậm tiêu,
dễ nôn, tiêu chảy Hệ tiết niệu sinh dục như bàng quang TK hay bất lực ở nam giới. Hệ
tim mạch: nhịp tim nhanh liên tục, nhồi máu cơ tim không đau hay thiếu máu cơ tim im
lặng, tụt huyết áp tư thế đứng… Mất cảm nhận
triệu chứng hạ đường huyết.
Khi có biến chứng TKTC biểu lộ ở các cơ quan, có
nghĩa là các biến chứng đã lan tỏa nhiều nơi.
Làm thế nào để phát hiện sớm biến chứng TKTC?
Do tổn thương TKTC thường biểu lộ sớm ở hệ tim
mạch, do đó người ta thường phát hiện sớm biến
chứng TKTC ở hệ tim mạch bằng các nghiệm pháp
phức tạp chỉ thực hiện trong bệnh viện.
Biến chứng TKNB
Làm thế nào để biết có biến chứng TKNB? Chẩn

Khám dấu hiệu TK cho BN ĐTĐ.
đoán chính xác dựa vào đo vận tốc dẫn truyền TK hay sinh thiết TK. Trên thực tế dựa

vào triệu chứng nhức mỏi, giảm phản xạ gân xương, giảm tiếp nhận âm thoa, giảm tiếp
nhận với thăm khám bằng dụng cụ Monofilament là đủ.
Khi có biến chứng TKNB có thể có những biểu lộ nào? Tùy BN có thể biểu lộ đơn TK
hay đa TK hoặc cả hai. Bệnh đơn TK tương đối hiếm:
- Tổn thương TK sọ III, IV, VI, VII: có thể biểu lộ các triệu chứng như mắt lé, nhìn đôi,
hay sụp mi.
- TK ở tay, ở chân làm BN có triệu chứng bàn tay rớt, bàn chân rớt( không mang được
dép).
Bệnh đa TK như: tê, mỏi, dị cảm, đôi khi đau nhức cấp tính teo cơ hoặc mất cảm giác ở
hai chi đối xứng: thường gặp hơn ở hai chi dưới. Một số trường hợp gặp ở hai chi dưới và
hai bàn tay. Hiếm hơn ở hai chi dưới và hai cánh tay.
Biến chứng TKNB ở bệnh ĐTĐ có thường gặp không? Bệnh ĐTĐ càng lâu năm càng dễ
có biến chứng TK. Đau nhức là triệu chứng hay than phiền ở BN ĐTĐ. Nhức mỏi là triệu
chứng thường gặp trong biến chứng TK ở bệnh ĐTĐ. Ngoại trừ bệnh ác tính, chúng ta
cần chú ý tìm những nguyên nhân khác.
Chăm sóc điều trị
Đối với đau nhức do bệnh TK ĐTĐ phải xử trí ra sao? Khi đau với tăng cảm giác: có thể
do bệnh lý đơn TK, thường không có điều trị hiệu quả và chuyên biệt. Kiểm soát tốt
đường huyết có thể làm giảm triệu chứng.
Đau mạn tính: có thể thoa kem ớt (có chất capsaicin), dùng amitryptyline hoặc thuốc
giảm đau tùy tình trạng BN và sự quyết định của bác sĩ.
Khi mất cảm giác phải làm gì? Khi mất cảm giác thường không có điều trị chuyên biệt.
Cần chú ý tránh sang chấn nhiều lần, bỏng, chấn thương xương khớp hay loét.
Đối với vận động yếu phải làm gì? Khi vận động yếu thường đưa đến yếu cơ và teo cơ,
do đó vật lý trị liệu là cần thiết để phục hồi chức năng vận động.

Chăm sóc BN có biến chứng TKTC
Cần làm gì khi có tụt huyết áp tư thế? Khi có tụt áp huyết tư thế, BN có thể xây xẩm hay
chóng mặt khi đứng dậy. Các phương pháp chống đỡ bao gồm: di chuyển chậm từ nằm
sang ngồi. Có thể sử dụng thêm muối, fludrocortisone tùy thuộc vào sự đánh giá của bác

sĩ.
Cần làm gì khi có bàng quang TK? Khi có biến chứng bàng quang TK, bàng quang luôn
ứ đọng nước tiểu, hay tiểu không hết. Cần chú ý nhiễm trùng tiểu, cần làm các xét
nghiệm nước tiểu. Nên ép bằng tay hay thông tiểu mở ra 3 – 6 giờ mỗi ngày, vật lý trị
liệu.
Cần làm gì khi đi tiêu không kiểm soát được? Có thể do nhiều nguyên nhân. Nên đến
khám tại bác sĩ chuyên khoa (nội tiết, tiêu hóa) để được chẩn đoán và điều trị.
Cần cảnh giác gì với nhồi máu cơ tim không đau, thiếu máu cơ tim im lặng? Có thể xảy
ra và gây đột tử. Để phát hiện cần phải làm điện tâm đồ ít nhất một năm một lần nếu bình
thường. Các phương tiện chẩn đoán cao hơn như đo điện tâm đồ 24 giờ (Holter), nghiệm
pháp gắng sức tùy theo tình trạng BN và sự đánh giá của thầy thuốc.
Cần làm gì để cảnh giác với hạ đường huyết không có triệu chứng báo rước?
Cần theo dõi chặt chẽ đường huyết và thử lại ngay khi nghi ngờ.
TS.BS. NGUYỄN THẾ THÀNH