Thuốc dùng điều trị bệnh liken phẳng pdf

Thuốc dùng điều trị bệnh liken phẳng

Liken phẳng là một bệnh da lành tính, mạn tính
mà chưa rõ nguyên nhân. Bệnh có biểu hiện dễ
nhận thấy: có những nốt sần dẹt, thường là màu
tím (có khi hồng, nâu) hình đa giác, có giới hạn
rõ, bề mặt sần thường nhẵn bóng, có khi hơi trũng
và có vẩy dính. Các sần liên kết lại thành những
mảng rộng, tròn hay bầu dục hoặc ngoằn ngoèo.
Nhìn bằng kính lúp hay bằng mắt thường thật kỹ
vào bề mặt thương tổn, sẽ thấy những vạch ngang dọc, tạo thành mạng lưới.
Thương tổn thường có ở mọi vị trí nhưng hay gặp là mặt trước cổ tay, cẳng tay, mặt trước
cẳng chân, vùng thắt lưng, không mấy khi thấy ở lòng bàn chân, bàn tay. Cũng có một số
người bị liken phẳng nhưng thương tổn lại ở niêm mạc. Nhiều khi thương tổn ở miệng
mà không có các thương tổn trên da.
Các loại thuốc bôi
Với liken phẳng có tổn thương trên da thường dùng các thuốc sau:
Acid salicylic: Dạng mỡ có các nồng độ 3%, 5% và 10%. Acid salicylic là một chất làm
tiêu hủy chất keratin manh (keratolytic) sẽ làm tiêu lớp thượng bì có tăng sừng dày, lớp
hạt và tăng gai, đồng thời làm cho da mỏng đi. Khi bôi lên da sẽ thấy các tổn thương
bong ra từng mảng. Nên bôi mỗi ngày 2- 3 lần.
Áp tuyết nitơ lỏng hay carbonic lỏng: Những chất này được để ở nhiệt độ nhất định sẽ
hóa lỏng. Dùng que bông, tẩm các chất lỏng này, bôi lên da. Các chất lỏng này sẽ làm
cho da mỏng ra, đỡ thương tổn. Khi liken phẳng thể khu trú dai dẳng thì cho dùng loại
nitơ hay carbonic lỏng. Thật ra, các chất này không phải là đắt, khó kiếm nhưng vì cần
phải dùng nhiệt độ khá thấp để hóa lỏng, nên chỉ ở các bệnh viện tuyến Trung ương mới
có. Do đó phải tới các bệnh viện này để bôi, khoảng 3 ngày hay mỗi tuần một lần. Khi
bôi cần áp đầu bông chứa thuốc vào sát da một lúc thì thuốc mới có hiệu quả (tuy có hơi
bị buốt nhẹ). Ở tuyến không có nitơ hay carbonic lỏng chỉ dùng riêng acid salicylic cũng

Tổn thương trong bệnh liken phẳng.

chữa được các triệu chứng (như nói trên) nhưng chậm đạt hiệu quả hơn (nhất là khi có
tổn thương dày, sần sùi).
Bôi kem corticoid: Thường dùng là kem clobap propionat 0,05%. Kem này sẽ có tác
dụng chống dị ứng nên chống được ngứa. Tuy nhiên cần lưu ý: Tuy dùng ngoài hầu hết
người bệnh đều dung nạp tốt, song kem cũng có một số độc tính do bản chất corticoid.
Nên tránh dùng liên tục dài ngày, không băng kín tổn thương khi dùng thuốc (vì băng kín
dễ bị nhiễm độc hơn, đặc biệt khi bôi cho trẻ, rồi quấn tã lót chật). Không bôi lên chỗ tổn
thương đã bị trầy xước (sợ clobap ngấm vào bên trong). Không bôi thuốc lên mắt (do bôi
thuốc xong, để tay còn thuốc đụng vào mắt). Nếu không tránh các điều trên thì clobap có
thể gây các tác dụng phụ, trong đó tác dụng phụ nặng nhất là ức chế tuyến thương thận.
Vì vậy, chỉ nên bôi cách mỗi ngày một lần, mỗi tuần không nên bôi quá 50g. Nếu phát
hiện một vài biểu hiện của nhiễm độc thì ngừng dùng ngay. Khi đã giảm nhiều hay hết
ngứa thì nên ngừng thuốc.
Lưu ý sau khi bôi một thuốc xong phải rửa sạch thuốc, lau khô rồi mới bôi xen kẽ thuốc
khác. Nếu không các thuốc sẽ tương tác với nhau gây hỏng hoặc không bôi được. Ví dụ:
bôi nitơ lỏng lên mỡ salicylic thì nitơ lỏng không thể thấm vào da do lớp mỡ salicylic
cản trở hay bôi mỡ acid salicylic lên nơi chưa khô nước thì mỡ salicylic cũng không dính
lên da được.
Với liken phẳng, có tổn thương niêm mạc miệng:
Bôi vitamin A acid (hay còn gọi là retinoic acid 1% - biệt dược aberel). Khi dùng cần lưu
ý: Tránh dùng với alcol, tránh ăn uống ngay sau khi dùng (làm cho thuốc trôi vào bên
trong), không bôi lên chỗ có sây xước, tránh bôi thuốc vào mắt.
Các loại thuốc uống
Kháng histamin: Dùng để chống ngứa. Liken phẳng có thể gây ngứa cả ngày, nên dùng
loại kháng histamin thế hệ mới (ít hay hầu như không gây ngủ) sẽ có lợi cho người bệnh.
Hay dùng là fexofenatidin, cũng có thể dùng loratidin, cetiridin. Lưu ý rằng, trong các
thuốc kháng histamin thế hệ mới, có một số chất như astemisol, terfenadin có thể gây
xoắn đỉnh (nhất là khi dùng phối hợp với các thuốc có tiềm năng gây xoắn đỉnh như
erythromycin, quinidin).

Thuốc ngủ: Có thể dùng thuốc ngủ (gardenal) hay thuốc an thần, gây ngủ (diazepam) với
liều thích hợp, nếu vì ngứa mà không ngủ được. Nhưng không được dùng kéo dài.
Các thuốc khác
Do có quan niệm nấm gây dị ứng, sinh ra liken phẳng, nên một số thuốc chống nấm kết
hợp với chống ngứa (như mỡ ketoconazol + corticoid) cũng được giới thiệu là thuốc dùng
cho bệnh liken phẳng. Dùng các thuốc này, có thể thấy giảm một số triệu chứng của
bệnh.
DS. Bùi Văn Uy