97
Hỗnh 8 - 6. Sồ õọử traỷm bồm bọỳ trờ phờa haỷ lổu õỏp.
1- họử chổợa; 2- thaùp lỏỳy nổồùc; 3- cổớa lỏỳy nổồùc ; 4- van sổợa chổợa; 5- cọỳng thaùo õaùy;
6- cỏửu cọng taùc; 7- õỏỷp õỏỳt; 8- nhaỡ maùy bồm; 9, 10- cổớa van vaỡ th.bở õo lổu lổồỹng;
11- ọỳng huùt; 12- xaớ nổồùc; 13- kónh thaùo tióu nng.
Hỗnh 8 - 7. Sồ õọử traỷm bồm kóỳt hồỹp vồùi õỏỷp.
1- haỷ lổu õỏỷp; 2- cỏửu truỷc vaỡ cổớa van õỏỷp traỡn; 3- gian maùy; 4- õốnh xi phọng
thaùo; 5- haỡnh langlổu thọng; 6- BXCT bồm hổồùng truỷc; 7- ọỳng huùt cong.
- Caùc traỷm bồm lỏỳy nổồùc trón kónh thổồỡng choỹn sồ õọử bọỳ trờ kóỳt hồỹp nhaỡ maùy
bồm vồùi cọng trỗnh lỏỳy nổồùc ( xem Hỗnh 8 - 8 ). Sồ õọử nỏửy, nhaỡ maùy vaỡ cổớa lỏỳy nổồùc
thổồỡng lióửn khọỳi . Dổồùi õỏy laỡ traỷm bồm lỏỳy nổồùc tổỡ kónh chờnh, õổa nổồùc vaỡo bóứ thaùo
98
bàòng hçnh thỉïc xi phäng, gim âỉåüc cạc cỉía van chàûn nỉåïc chy ngỉåüc tỉì bãø thạo ngỉåüc
vãư äúng âáøy.
Hçnh 8 - 8. Så âäư bäú trê kãút håüp, láúy nỉåïc trãn kãnh chênh.
1- cäng trçnh chàõn rạc; 2- nh mạy; 3- äúng âáøy; 4- xi phäng thạo.
- Nhỉỵng vng tỉåïi nh ven säng, ven häư chỉïa cọ mỉûc nỉåïc thay âäøi nhiãưu, âëa
hçnh, âëa cháút phỉïc tảp, lỉu lỉåüng khäng låïn ( dỉåïi 5 m
3
/s ) nãn dng cạc trảm båm âàûc
biãût, nhỉ: trảm båm thuưn, trảm båm âàût trãn ray ( xem Hçnh 8 - 9 )
Cạc loải trảm båm cáúp nỉåïc dán dủng láúy nỉåïc tỉì säng cng tỉång tỉû nhỉ cạc trảm
båm tỉåïi tiãu â trçnh by trãn, chè khạc l tỉì bãø thạo tråí âi l âỉåìng äúng ạp lỉûc hồûc cọ
thãm bãø lc nỉåïc
Hçnh 8 - 9. Trảm båm âàût trãn ray.
1- âỉåìng ray; 2- khung; 3- giạ tỉûa; 4- kãút cáúu pháưn trãn;
5- täø mạy båm; 6- äúng âáøy; 7- dáy kẹo.
99
B. TRẢM BÅM TỈÅÏI.
Trảm båm tỉåïi cọ nhỉỵng âàûc âiãøm sau âáy:
- Lm viãûc vo thåìi k khä hản trong nàm;
- Viãûc ngỉìng lm viãûc chè cho phẹp ty thüc vo cáúp an ton cáúp nỉåïc;
- Nọi chung khäng u cáưu nỉåïc phi sảch vãư bn cạt v váût näøi, chè cáưn khäng âãø
nhỉỵng âäúi tỉåüng v hảt cọ kh nàng mi mn v lm hỉ hng bạnh xe cäng tạc ca mạy
båm. Riãng nhỉỵng trảm båm cáúp nỉåïc cho cạc mạy tỉåïi phun mỉa thç u cáưu nỉåïc
phi qua lỉåïi lc k âãø loải b nhỉỵng hảt cọ âỉåìng kênh låïn láúp nhẹt läø phun;
Do trảm båm lm viãûc theo ma do váûy cho phẹp âån gin nhiãưu vãư kãút cáúu nh
mạy, gim u cáưu vãư kh nàng äøn âënh nhiãût ca trang thiãút bë v kãút cáúu bao che
Nh trảm cn cọ thãø âỉåüc thay thãú bàòng trảm di âäüng hồûc phao nhẻ nhng hån khi
mạy båm nh nhẻ. Gian mạy cho phẹp tháúp hån do âàût cáưn trủc bãn ngoi.
Viãûc bäú trê trảm båm tỉåïi láúy nỉåïc màût ráút âa dảng; kiãøu bäú trê hay gàûp nháút nhỉ
Hçnh 8 - 9. Ngoi nhỉỵng cäng trçnh chênh cn cọ nhỉỵng nh mạy phủ, âỉåìng xạ, cáưu,
cäng trçnh dáùn nỉåïc, tiãu nỉåïc, pháưn xáy ạp âãø âàût thiãút bë âiãûn, tỉåìng chàõn v.v
Hçnh 8 - 9. Så âäư cạc cäng trçnh ca trảm båm láúy nỉåïc màût.
1- ngưn nỉåïc màût; 2,6,10- cạc cäng trçnh tỉång ỉïng: cỉía láúy nỉåïc, lỉåïi chàõn rạc
v bãø thạo; 3- bãø làõng cạt; 4,11- kãnh dáùn, kãnh thạo; 5- bãø táûp trung nỉåïc; 7- bãø hụt;
8- nh mạy; 9,12- äúng âáøy v äúng hụt.
Viãûc lỉûa chn thnh pháưn cäng trçnh ty thüc vo âiãưu kiãûn thỉûc tãú. Vê dủ, cäúng
âiãưu tiãút âáưu nụt cỉía vo ca kãnh dáùn chè cọ màût khi cọ nhu cáưu âiãưu chènh mỉûc nỉåïc
hồûc u cáưu lm khä âãø sỉỵa chỉỵa cạc bäü pháûn cäng trçnh nàòm dỉåïi mỉûc nỉåïc kãnh.
100
Cng våïi cäúng âiãưu tiãút thỉåìng cọ bäú trê cäng trçnh bo vãû cạ. Bãø làõng cạt âỉåüc âỉa vo
thnh pháưn trảm khi trong nỉåïc cọ chỉïa nhiãưu bn cạt lå lỉíng v cạc hảt cọ hải cho an
ton ca mạy båm v lm làõng âng mảng lỉåïi tỉåïi. Âãø lm sảch nỉåïc khi bn cạt cọ
thãø xáy nhỉỵng tụi bàõt cạt v dng rnh thạo cạt âi.
Hçnh 8 - 10 thãø hiãûn viãûc bäú trê cạc pháưn diãûn têch xáy ạp sạt nh mạy âãø âàût cạc thiãút
bë phán phäúi âiãûn v trảm mạy biãún ạp, mäúi quan hãû vãư vë trê giỉỵa nh mạy v thiãút bë
ca trảm båm tỉåïi loải låïn.
Hçnh 8 - 10. Màût bàòng cạc diãûn têch xáy ạp ca mäüt trảm båm låïn.
1- bãø táûp trung nỉåïc; 2- lỉåïi chàõn rạc; 3- kãút cáúu ngàn cạ; 4- gian mạy ; 5- trảm
phán phäúi ; 6- trảm Mạy biãún ạp.
Trong thỉûc tãú xáy dỉûng Thy låüi chụng ta hay gàûp nhỉỵng trỉåìng håüp nhỉ: giao âäüng
mỉûc nỉåïc ngưn låïn hån hồûc bàòng 5 m, bi trn räüng hån 300 m, båì säng khäng â
chiãưu cao, låïp nỉåïc trn khạ dy mang âáưy bn cạt, âiãưu kiãûn âëa cháút báút låüi âäúi våïi
viãûc xáy dỉûng kãnh dáùn v nh mạy båm, âoản lng säng kẹm äøn âënh v khäng â âäü
sáu âãø bäú trê läù nháûn nỉåïc vv , khi âọ nh mạy cáưn phi chça ra phêa lng säng hồûc
häư chỉïa ( ngoi vng dng chy båì ). Trong trỉåìng håüp ny, chn så âäư nh mạy kãút
håüp våïi lỉåïi chàõn rạc, cäng trçnh bo vãû cạ v bãø hụt thnh khäúi, khäng cn cäúng âiãưu
tiãút kãnh dáùn v bãø táûp trung nỉỵa.
Trảm båm tỉåïi cọ thãø âỉåüc bäú trê bãn cảnh âáûp, nh mạy ca trảm thỉåìng âỉåüc âàût åí
cạc trủ ca âáûp trn hồûc åí hả lỉu. Trong trỉåìng håüp ny kêch thỉåïc pháưn khäúi dỉåïi ca
nh mạy thỉåìng láúy theo kêch thỉåïc âáûp v nh mạy tråí thnh mäüt pháưn ca âáûp hồûc bë
càõt ra khi mại hả lỉu âáûp. Thäng thỉåìng nh mạy nhỉ thãú thêch håüp våïi båm trủc âỉïng
lỉu lỉåüng låïn ( xem Hçnh 8 - 7 â trçnh by åí trãn ).
101
Trổồỡng hồỹp khaùc, khi cọỹt nổồùc cỏửn bồm lồùn hồn cọỹt nổồùc maỡ maùy bồm coù khaớ nng
taỷo ra, luùc naỡy trón tuyóỳn dỏựn coù thóứ xỏy dổỷng hai hoỷc hồn hai traỷm bồm nọỳi tióỳp. Khi
õoù trổồùc traỷm bồm sọỳ hai vaỡ caùc traỷm bồm tióỳp theo ( nóỳu coù ) ngổồỡi ta xỏy dổỷng hoỷc laỡ
mọỹt bóứ õióửu tióỳt hồớ ( nhổ kónh hoỷc bóứ õióửu tióỳt ) hoỷc thaùp õióửu aùp ( xem Hỗnh 8 - 11 ).
Nhaỡ maùy cuớa traỷm bồm II vaỡ caùc traỷm bồm nỏng tióỳp theo ( khi laỡm vióỷc cuỡng mọỹt
õổồỡng ọỳng ) õổồỹc bọỳ trờ theo caùch naỡo õoù õóứ baớo õaớm caùc maùy bồm luọn laỡm vióỷc ồớ chóỳ
õọỹ nổồùc dỏng khọng lồùn. Nhồỡ thaùp õióửu aùp 4 õỷt trón ọỳng aùp lổỷc nón aùp lổỷc nổồùc taùc
õọỹng lón maùy bồm khọng vổồỹt quaù trở sọỳ an toaỡn khi khồới õọỹng maùy traỷm bồm nỏng sọỳII
( khi õoù lổu lổồỹng traỷm bồm II bũng 0, cọỹt nổồùc do traỷm bồm I taỷo thaỡnh seợ laỡm tng cọỹt
nổồùc cổaớ vaỡo cuớa traỷm bồm II ) vaỡ cuợng nhồỡ coù thaùp õióửu aùp 4 maỡ giaớm õổồỹc trở sọỳ aùp
lổỷc nổồùc va taùc õọỹng lón maùy bồm cuớa traỷm sọỳ II
Hỗnh 8 - 11. Sồ õọử bọỳ trờ nọỳi tióỳp bỏỷc thang caùc traỷm bồm .
1- nguọửn nổồùc; 2,5- traỷm bồm nỏng sọỳ I vaỡ sọỳ II; 3- caùc õổồỡng ọỳng aùp lổỷc; 4- thaùp õióửu
aùp ( thaùo sổỷ cọỳ ); 6- kónh thaùo; 7,8,9- bióứu õọử cọỹt nổồùc tổồng ổùng: khi hai traỷm laỡm vióỷc
bỗnh thổồỡng, khi Q
I,II
= 0 vaỡ ngừt sổỷ cọỳ , khi bồm II coù Q
II
= 0 vaỡ thaùo sổỷ cọỳ.
vuỡng nuùi vaỡ trung du, caùc khu tổồùi thổồỡng coù õỷc õióứm: ruọỹng õỏỳt coù õọỹ dọỳc lồùn vaỡ
ruọỹng bỏỷc thang, dióỷn tờch tổồùi nhoớ, phỏn taùn, caùc khu tổồùi laỷi xa nguọửn nổồùc, sọng suọỳi
mióửn nuùi coù lổu lổồỹng thay õọứi lồùn giổợa luợ vaỡ kióỷt, doỡng chaớy mang nhióửu phuỡ sa vóử muỡa
luợ, cao trỗnh õỷt maùy laỷi cao so vồùi mổỷc nổồùc bióứn nhổợng õỷc õióứm naỡy gỏy bỏỳt lồỹi vóử
giaù thaỡnh lỏựn vỏỳn õóử khờ thổỷc. Do vỏỷy khi bọỳ trờ traỷm cỏửn phaới coù nhổợng giaới phaùp thờch
hồỹp õóứ giaớm õỏửu tổ vaỡ õaớm baớo an toaỡn cho traỷm, nhổ:
+ Vỗ ruọỹng bỏỷc thang nón cỏửn phỏn cỏỳp caùc traỷm bồm theo khu tổồùi õóứ tióỳt kióỷm
nng lổồỹng khi bồm;
+ Do ọỳng õỏứy daỡi, cọỹt nổồùc cao õóứ giaớm giaù thaỡnh ọỳng cỏửn giaớm hồỹp lyù õổồỡng
kờnh ọỳng õỏứy vaỡ phaới kióứm tra nổồùc va õổồỡng ọỳng khi dổỡng maùy õọỹt ngọỹt;
102
+ Giao õọỹng mổỷc nổồùc giổợa hai muỡa kióỷt vaỡ luợ rỏỳt lồùn , cao trỗnh õỷt maùy laỷi cao
so vồùi cao trỗnh bióứn, doỡng chaớy nhióửu buỡn caùt vióỷc choỹn cao trỗnh õỷt maùy cỏửn phaới
õaớm baớo chọỳng khờ thổỷc v.v
Coù nhổợng caùch bọỳ trờ sau õỏy aùp duỷng vồùi traỷm bồm tổồùi vuỡng cao ( Hỗnh 8 - 12 ):
Bọỳ trờ traỷm bồm mọỹt cỏỳp ( Hỗnh 8 - 12,a ): Duỡng mọỹt traỷm bồm coù bóứ thaùo õỷt ồớ
cao trỗnh khọỳng chóỳ toaỡn bọỹ dióỷn tờch tổồùi. Sồ õọử naỡy thổồỡng thờch hồỹp vồùi vuỡng õọửi ven
sọng, khu tổồùi raợi thaỡnh nhổợng reớo nhoớ;
Bọỳ trờ cuỡng mọỹt traỷm bồm bồm lón nhióửu bóứ thaùo coù cao trỗnh khaùc nhau , mọựi bóứ
thaùo khọỳng chóỳ mọỹt khu tổồùi ( Hỗnh 8 - 12,b):coù thóứ duỡng ọỳng õỏứy chung rọửi phỏn nhaùnh
õổa nổồùc vóử caùc bóứ thaùo ồớ caùc cao õọỹ khọỳng chóỳ;
Bọỳ trờ nhióửu traỷm bồm rióng bióỷt cung cỏỳp nổồùc cho tổỡng khu tổồùi coù cao trỗnh
khọỳng chóỳ khaùc nhau ( Hỗnh 8 - 12,c ). Caùch bọỳ trờ naỡy thổồỡng õổồỹc aùp duỷng khi khu
tổồùi traới doỹc theo bồỡ nguọửn nổồùc;
Bọỳ trờ traỷm bồm nhióửu cỏỳp, nọỳi tióỳp tổỡ traỷm cỏỳp 1 lón õóỳn traỷm cỏỳp cuọỳi cuỡng .
taỷi mọựi cỏỳp seợ cỏỳp nổồùc tổồùi tổồng ổùng vaỡ bồm tióỳp lón traỷm trón ( Hỗnh 8 - 12,d ).
Nhổợng caùch bọỳ trờ sau õem laỷi lồỹi ờch kinh tóỳ hồn so vồùi vióỷc duỡng mọỹt traỷm tổồùi cho
caớ vuỡng coù cao trỗnh khaùc nhau.
103
Hçnh 8 - 12. Mäüt säú så âäư bäú trê trảm båm tỉåïi vng cao.
a) Trảm båm mäüt cáúp ; b) Mäüt trảm båm nhiãưu bãø thạo ;
c) Nhiãưu trảm riãng biãût ; d) Trảm båm nhiãưu cáúp.
C. TRẢM BÅM TIÃU V TRẢM BÅM TỈÅÏI TIÃU KÃÚT HÅÜP
Trảm båm tiãu âỉåüc xáy dỉûng âãø båm nỉåïc tỉì kãnh tiãu håí, tỉì cạc giãúng khoan
âỉïng, tỉì cạc häú mọng ca vng ngáûp nỉåïc ÅÍ nỉåïc ta do cạc säng chia càõt rüng âáút
thnh tỉìng vng cọ âã ngàn l bo vãû, do váûy vãư ma mỉa, l mỉûc nỉåïc säng lãn cao
hån màût rüng trong âäưng , nỉåïc thỉìa trong âäưng khäng tiãu tỉû chy ra säng âỉåüc gáy
nãn ụng ngáûp âäưng, do váûy cáưn phi båm tiãu ụng ch âäüng.
Trảm båm tiãu âỉåüc phán ra cạc loải: trảm tiãu nỉåïc màût, trảm tiãu nỉåïc ngáưm, trảm
båm tiãu kãút håüp c nỉåïc màût láùn nỉåïc ngáưm.
Thåìi gian lm viãûc ca cạc trảm båm tiãu cng khạc nhau: cạc trảm båm tiãu nỉåïc l
v nỉåïc mỉa ro lm viãûc cọ tênh chu k, thåìi gian ngàõn trong nàm, cn båm nỉåïc
ngáưm thäng thỉåìng lm viãûc quanh nàm. ÅÍ nỉåïc ta hiãûn nay ch úu l tiãu nỉåïc màût
cho cáy träưng. Trảm båm tiãu cọ nhỉỵng âàûc âiãøm sau:
- Lỉu lỉåüng båm ráút khäng âãưu v ráút låïn. Mỉïc âäü khäng âãưu ty thüc nhiãưu vo sỉû
giao âäüng ca nỉåïc màût v nỉåïc ngáưm.
- Lm viãûc giạn âoản. Thåìi gian trảm khäng lm viãûc ty thüc vo sỉcï chỉïa ca
dung têch âiãưu tiãút v thåìi gian ngáûp cho phẹp ca khu vỉûc.Thåìi gian trảm båm tiãu lm
viãûc trong nàm tuy êt nhỉng ráút càng thàóng.
- Cäüt nỉåïc cáưn båm tháúp nhỉng thay âäøi liãn tủc.
-
Lỉu lỉåüng tênh toạn ca cạc mạy båm chênh trong trảm båm tiãu âỉåüc chn cáưn
phi tênh âãún ngáûp củc bäü cọ thãø xy ra trong thåìi gian ngàõn. Båíi váûy pháưn trãn ca kãút
cáúu dỉåïi nỉåïc nh mạy v sn pháưn trãn nh mạy cáưn phi âàût cao hån tỉì ≥ 0,5 m so
våïi cao trçnh nãưn hồûc mỉûc nỉåïc tênh toạn låïn nháút khi cọ sọng dáng.
Trong âiãưu kiãûn vo thåìi âiãøm no âọ cạc kãnh tiãu cọ kh nàng thạo tỉû chy thç cáưn
xem xẹt tênh håüp l viãûc xáy dỉûng cäng trçnh thạo tỉû chy. Cäng trçnh thạo tỉû chy âàût
tạch biãût våïi nh mạy båm nãúu lỉu lỉåüng thạo tỉû chy låïn hån lỉu lỉåüng ca trảm båm;
hồûc cäng trçnh tỉû chy kãút håüp våïi nh mạy nãúu nhỉ lỉu lỉåüng ny khäng vỉåüt quạ lỉu
lỉåüng ca trảm båm v khäng âỉåüc måí räüng pháưn dỉåïi nỉåïc ca nh mạy. Âãø mại däc
kãnh thạo khäng bë phạ hoải thç lỉu lỉåüng ca trảm cáưn âỉåüc thay âäøi mäüt cạch âãưu âàûn.
104
u cáưu ny s âảt âỉåüc åí cạc trảm båm cọ säú lỉåüng täø mạy båm chênh nhiãưu hồûc cọ
âàût cạc mạy båm " thay thãú " hồûc cạc mạy båm cọ kh kh nàng thay âäøi säú vng quay.
Mäüt säú trảm båm tiãu do chãnh lãûch lỉu lỉåüng v cäüt nỉåïc tiãu nhiãưu cọ thãø phi chn
mäüt säú mạy båm khạc loải trong mäüt nh mạy âãø trạnh viãûc chn quạ nhiãưu mạy båm
chênh khäng kinh tãú. Tuy nhiãn chn nhỉ váûy s gáy khọ khàn cho qun l, váûn hnh.
Kãnh tiãu thỉåìng mang mäüt lỉåüng rạc v váût träi låïn båíi váûy trảm båm tiãu phi
trang bë lỉåïi chàõn rạc an ton. Hçnh 8 - 13 dỉåïi âáy trçnh by cạc så âäư chung ca trảm
båm tiãu. Thnh pháưn ca trảm phủ thüc vo cạc thäng säú ca trảm v âiãưu kiãûn thiãn
nhiãn nåi âàût trảm:
- Khi cäüt nỉåïc trảm tỉång âäúi nh ( âãún 5 m ) v våïi viãûc dng mạy båm låïn, nh
mạy båm cọ thãø lm kãút håüp våïi cäng trçnh thạo ( Hçnh 8 - 13,b ). Thỉåìng dng âỉåìng
äúng dáùn âãø âỉa nỉåïc cáưn tiãu âãún nh mạy båm. Khi âỉåìng äúng lm chỉïc nàng kãnh
chênh váûn chuøn nỉåïc thç trảm båm âỉåüc thiãút kãú nhỉ trảm båm náng cáúp II thäng
thỉåìng. Cn nãúu nhỉ âỉåìng äúng lm viãûc våïi chãú âäü thỉåìng xun khäng âáưy, thç trỉåïc
nh mạy âàût mäüt bãø âiãưu tiãút láúy mỉûc nỉåïc låïn nháút trong bãø tháúp hån tám âỉåìng äúng
(xem Hçnh 8 - 13, ,∂ ).
Hçnh 8 - 13. Cạc så âäư trảm båm tiãu.
a), ) - Så âäư bäú trê tạch biãût v kãút håüp nh mạy våïi cäng thạo tỉû chy ; b) - så âäư trảm
khäng cọ cäng trçnh thạo tỉû chy ; ) - trảm båm bäú trê trãn äúng tiãu ; ∂ ) - trảm båm láúy
nỉåïc tỉì giãúng thạo: 1- säng ( hồûc häư chỉïa ); 2- âã; 3- cäúng thạo tỉû chy; 4- bãø táûp
trung; 5- kãnh dáùn; 6,10 - lỉåïi chàõn rạc v bãø thạo; 7 - bãø hụt ; 8 - nh mạy; 9 - äúng âáøy;
11- giãúng gọp nỉåïc tiãu.
ÅÍ nỉåïc ta viãûc tỉåïi v tiãu nỉåïc cho mäüt vng sn xút näng nghiãûp l mäüt trong
nhỉỵng âàûc âiãøm thỉåìng gàûp ca cäng tạc thy låüi vç canh tạc näng nghiãûp cọ hai ba vủ
trong nàm, mỉa nàõng lải báút thỉåìng gáy nãn lục ụng lục hản xen k nhau. Do váûy, xáy
trảm båm tỉåïi tiãu kãút håüp s náng cao hiãûu qu sỉí dủng mạy v cäng trçnh, hả giạ
thnh hån so våïi viãûc xáy cạc trảm båm tỉåïi v trảm båm tiãu riãng. Vç låüi êch ny nãn