Giúp trẻ học tốt dạng toán có lời văn

GIÚP TRẺ HỌC TỐT DẠNG BÀI GIẢI TOÁN CÓ LỜI
VĂN
Gi i toán có l i v n là d ng toán khó nh t v i h c sinh ti u h c . Nhi uả ờ ă ạ ấ ớ ọ ể ọ ề em làm t t các d ng toán khác ố ạ
nh ng sang d ng bài này các em v n không ti p thu c. Không hi u không trình bày c bài gi i . ư ạ ẫ ế đượ ể đề đượ ả
V y ta s gi i quy t ra sao. ây là kinh nghi m d y con b n h c lo i toán nàyậ ẽ ả ế Đ ệ ạ ạ ọ ạ
A. Nguyên nhân
Có 2 nguyên nhân:
- Nguyên nhân th nh t:ứ ấ là do tâm lý b n thân c a h c trò ó, làm cho h c sinh ó c m th y nó là m t v nả ủ ọ đ ọ đ ả ấ ộ ấ
khó, nên d n n không c k bài, a n không t suy lu n c yêu c u bài toán t ra là gi? đề ẫ đế đọ ỹ đề đư đế ự ậ đượ ầ đặ
khi không suy ngh c cách tr l i thì không màymò làm ti p, ho c làm i khái qua loa! t t d n n ĩ đượ ả ờ ế ặ đạ ừ ừ ẫ đế
chuy n không làm c toán luôn.ệ đượ đố
- Nguyên nhân th hai:ứ là m t c n b n toán h c v các phép toán c ng tr nhân chia! không bi t các thu tấ ă ả ọ ề ộ ừ ế ậ
ng nh : "g p bao nhiêu l n" hay "kém h n" hay "it h n" hay "nhi u h n" thì ch c ch n tr khôngữ ư ấ ầ ơ ơ ề ơ ắ ắ ẻ làm
cđượ các bài toán !đố
và hai nguyên nhân này c n ph i gi i quy t nguyên nhân th nh t là tâm lý không làm c toán c a ầ ả ả ế ứ ấ đượ đố ủ
b n thân h c sinh! B n ph iả ọ ạ ả ch u khó rèn luy n v i tr , nên a các bài toán c b n, cho tr làm, làm ị ệ ớ ẻ đư đố ơ ả ẻ
c thì tr s t tin h n, b nđượ ẻ ẽ ự ơ ạ nên h t s c kiên nh n d y tr , ng n t n tr , s làm tr s và ch c ế ứ ẫ để ạ ẻ đừ ạ ộ ẻ ẽ ẻ ợ ắ
ch n là không làm c toán !ắ đượ đố
B. Quy trình giúp tr gi i toánẻ ả
B c 1. D y tr c và hi u yêu c u bàiướ ạ ẻ đọ ể ầ đề
Kh n ng gi i toán liên quan n kh n ng c hi u, vì v y b nả ă ả đố đế ả ă đọ ể ậ ạ nên cho tr c sách nhi u h n. T t ẻ đọ ề ơ ố
nh t là n u có th i gian, b n có th cùng c v i tr , cùng th o lu n v i tr .ấ ế ờ ạ ể đọ ớ ẻ ả ậ ớ ẻ
Trong cu n sách "Em ph i n Harvard h c kinh t " k v kinh nghi m c a 2 v ch ng ng i Trung Qu c ố ả đế ọ ế ể ề ệ ủ ợ ồ ườ ố
nuôi d y con gái c a h . Trong ó h có k l i tr ng h p khi cô bé không làm c các bài toán , ạ ủ ọ đ ọ ể ạ ườ ợ đượ đố
nguyên nhân là do ng v n kém nên không hi u c yêu c u c a bài. Sau ó h t p trung rèn luy n ữ ă ể đượ ầ ủ đề đ ọ ậ ệ
môn ng v n cho cô bé nh ch ng , v ng , ngh a c a câu v.v ữ ă ư ủ ữ ị ữ ĩ ủ
u tiên b n h ng d n tr c th t ch m, th t k bài, ( t c thành ti ngĐầ ạ ướ ẫ ẻ đọ ậ ậ ậ ỹ đề ừ đọ ế t i c th m) g n nh nh ớ đọ ầ ầ ư ớ
c các s li u bài cho nh ng không ph i theo cách tr h c thu c v t. Nhi u khi tr c làu làu cho đượ ố ệ đề ư ả ẻ ọ ộ ẹ ề ẻ đọ
b n nghe c bài c ng ch a ch c tr ã hi u. V y bây giạ ả đề ũ ư ắ ẻ đ ể ậ ờ b n làm sao? n gi n ; b nạ Đơ ả ạ có th ki m tra ể ể
tr b ng vi c h i các d ki n bài. Ví d nh :ẻ ằ ệ ỏ ữ ệ đề ụ ư
- Bài toán ã cho bi t gì?( ây là câu h i khó) hay bài toán có…( câu h i c th h n cho tr tr l i)đ ế đ ỏ ỏ ụ ể ơ ẻ ả ờ

- Bài toán h i gì?ỏ
C ng có th tr không thu c c bài nh ng khi h i tr bi t nhìn nhanh vào tr l i c. Nh v yũ ể ẻ ộ đượ đề ư ỏ ẻ ế đềđể ả ờ đượ ư ậ
ta c ng có th coi là tr ã nh c , có th ph n x t t h n khi ta gi ng sau ó.ũ ể ẻ đ ớ đượ đề ể ả ạ ố ơ ả đ
Trong nh ng l n u, b n có th h ng d n tr cách c , ch ng h n nh bi t cách ng t ngh úng ch , ữ ầ đầ ạ ể ướ ẫ ẻ đọ đề ẳ ạ ư ế ắ ỉ đ ỗ
th ng là sau m i m t con s thì nên ng t ý d hi u.ườ ỗ ộ ố ắ để ễ ề
B n c ng có th yêu c u tr nêu l i d ki n bài toán, n u có th b n nên g i ý cho tr ghi chú ra gi y nháp ạ ũ ể ầ ẻ ạ ữ ệ ế ể ạ ợ ẻ ấ
t ng thành ph n c a d ki n và mô hình hóa d ki n ó b ng hình v n u c. B t k lúc nào b n c ng ừ ầ ủ ữ ệ ữ ệ đ ằ ẽ ế đượ ấ ể ạ ũ
nên luôn nh c cho tr bi t, mình ã có gì gi i bài toán. Khi tr nh n th c c nh ng cái có trong , ắ ẻ ế đ để ả ẻ ậ ứ đượ ữ đề
b n s sang b c 2.ạ ẽ ướ
B c 2. D y tr phân tích toán lo i b nh ng d ki n bài toán không c n thi tướ ạ ẻ đề ạ ỏ ữ ữ ệ ầ ế
Sau khi b c 1 ã t t, b n có th h ng d n ti p hay gi ng cho tr theo h ng ng t t ng ý, B nướ đ ố ạ ể ướ ẫ ế ả ẻ ướ ắ ừ ạ c và đọ
d ng âu thì b n h i bé xem câu ó có ngh a gì, hay có th suy ra c i u gì t ý ó. D y tr bi t b iừ ở đ ạ ỏ đ ĩ ể đượ đề ừ đ ạ ẻ ế ỏ đ
các d ki n bài táon không c n thi t ch l i nh ng d ki n quan tr ng. T t nh t là m vi t ra và g ch ữ ệ ầ ế ỉ để ạ ữ ữ ệ ọ ố ấ ẹ ế ạ
chân nó.
ng th i b n có th tóm t t bài toán b ng cáchĐồ ờ ạ ể ắ ằ v s cho tr xem, ho c h ng d n tr trẽ ơ đồ ẻ ặ ướ ẫ ẻ để ẻ t làm . ự
B n yêu c u tr nêu ra i u mà bài toán b t ph i tìm, có th d a trên hình v trên g ch ph n còn l i, ạ ầ ẻ đề ắ ả ể ự ẽ ở để ạ ầ ạ
ph n thêm vào, ầ
B n c ng nên chú ý h i bé xem ã hi u t ng b c ch v a gi i thích ch a, n u ch a thì ch kiên trì gi ng l iạ ũ ỏ đ ể ừ ướ ị ừ ả ư ế ư ị ả ạ
t u n ch ó, và ti p t c h i trong quá trình gi ng tr chú ý vào ph n ch gi ng và b n c ng có th ừ đầ đế ỗ đ ế ụ ỏ ả để ẻ ầ ị ả ạ ũ ể
bi t c tr ang tr ng ki n th c ph n nào. Khi phát hi n tr ng ki n th c, B nế đượ ẻ đ ố ế ứ ầ ệ ố ế ứ ạ quay l i gi ng ngay ki n ạ ả ế
th c tr ng ó, có nh v y, tr m i hi u ti p c nh ng gì b n gi ng. M t i u c ng r t quan tr ng, b nứ ố đ ư ậ ẻ ớ ể ế đượ ữ ạ ả ộ đ ề ũ ấ ọ ạ
ph i luôn h i tr xem bài yêu c u làm gì, tr xác nh c ích n. Có thả ỏ ẻ đề ầ để ẻ đị đượ đ đế ể b n h c ch ng trình ạ ọ ươ
ngày tr c khác nhi u so v i tr , nên b nướ ề ớ ẻ ạ c g ng giành th i gian d y tr hàng ngày theo úng nh ng ố ắ ờ ạ ẻ để đ ữ
gì cô giáo d y tr trên l p, tránh tình tr ng "cô d y m t ki u, m d y m t ki u" tr s r t khó ti p thu.ạ ẻ ớ ạ ạ ộ ể ẹ ạ ộ ể ẻ ẽ ấ ế ( Ph ụ
huynh c xem sách giáo khoa ph n khung xanhứ ầ gi i làm sao thì d y nh v y)ả ạ ư ậ
B c 3. D y tr ch n phép tính úng , b cướ ạ ẻ ọ đ ướ gi i úng tìm k t quả đ để ế ả
Ph i ch cho tr liên h c nh ng d ki n ã có (b c 1) v i yêu c u c a bài toán (b c 2) có th là ả ỉ ẻ ệ đượ ữ ữ ệ đ ướ ớ ầ ủ ướ ể
b ng công th c ho c công th c thi u. Khi tr th y d ki n không , b n s yêu c u cháu ph i tìm cho ằ ứ đủ ặ ứ ế ẻ ấ ữ ệ đủ ạ ẽ ầ ả
. M c tiêu c a b n ng nên b t tr tìm ra áp s , b n nên t o cho trđủ ụ ủ ạ đừ ắ ẻ đ ố ạ ạ ẻ suy ngh cách gi i quy t bài toán. ĩ ả ế
T các y u t còn thi u c a bài toán tìm c b n t l i câu h i là tr ã tìm c gì, r i sau ó yêu c u ừ ế ố ế ủ đượ ạ đặ ạ ỏ ẻ đ đượ ồ đ ầ

tr vi t xu ng d ki n ó t c là l i gi i cho d ki n tìm c.ẻ ế ố ữ ệ đ ứ ờ ả ữ ệ đượ
B n hãy xem ví d m t bài toán l p 4 sau ây:ạ ụ ộ ớ đ
M t hình ch nh t có chi u dài 22m, chu vi 80m. H i di n tích hình ch nh t ó.ộ ữ ậ ề ỏ ệ ữ ậ đ
B n ph i bi t tr nh n ra mình có: Chi u dài: 22m Chu vi: 80m B n có th v cái hình ch nh t và ghi chi u ạ ả ế ẻ ậ ề ạ ể ẽ ữ ậ ề
dài vào, tô m cái khung và ghi 80m vào Yêu c u toán h i di n tích. B n s h i cháu cách tính di n đậ ầ đề ỏ ệ ạ ẽ ỏ ệ
tích. Cháu s nói b ng dài x r ng và b n xác nh là mình ã có chi u dài, v y con ph i tìm cái nào n a ẽ ằ ộ ạ đị đ ề ậ ả ữ để
tính di n tích. Lúc này cháu s hi u là ph i tìm chi u r ng. Khi ó b n nh c cháu, mình không có chi u ệ ẽ ề ả ề ộ đ ạ ắ ề
r ng, nh ng có chu vi, làm sao tìm chi u r ng t chu vi? Và cái này cháu ã c h c "l y n a chu vi tr iộ ư ề ộ ừ đ đượ ọ ấ ử ừ đ
chi u dài" (SGK l p 4).Conề ớ b n ã ch n phép tính úng . Khi làm xong b c này r i b n cho tr chuy n ạ đ ọ đ ướ ồ ạ ẻ ể
sang b c 4.ướ
B c 4. D y tr bi t cách trình bày l i gi iướ ạ ẻ ế ờ ả
V n ví d tính di n tích hình ch nh t trên, sau khi tìm c chi u r ng b n b t cháu vi t l i gi i. Cu i cùngẫ ụ ệ ữ ậ đượ ề ộ ạ ắ ế ờ ả ố
b n yêu c u tr thayạ ầ ẻ th giá tr ó vàoế ị đ công th c tính di n tích và l i b t cháu vi t l i gi i.V i vi c gi i m t ứ ệ ạ ắ ế ờ ả ớ ệ ả ộ
bài toán có l i gi i, b n c ng nên h ng d n tr c cách trình bày, nhi u khi t ng ch ng nh không đố ờ ả ạ ũ ướ ẫ ẻ ả ề ưở ừ ư
quan tr ng nh ng l i r t quan tr ng. B i trình bày sáng s a, rõ ràng khi n tr nhìn ra c cách làm và các ọ ư ạ ấ ọ ở ủ ế ẻ đượ
b c ti p theo c a bài toán (ví d nh vi t l i gi i m t dòng, phép tính m t dòng, l i gi i lùi vào hai ô, phép ướ ế ủ ụ ư ế ờ ả ộ ộ ờ ả
tính lùi vào 3 ô, trong phép nhân thì s nào ng tr c, s nào ng sau, c th s có n v ph i ng ố đứ ướ ố đứ ụ ể ố đơ ị ả đứ
tr c, tùy theo cô Khi vi t l i gi i cho m i phép tính, b nướ ế ờ ả ỗ ạ ph iả h ng d n tr vi t d a trên nh ng t có ướ ẫ ẻ ế ự ữ ừ
trong bài, sau khi lo i b nh ng t mang ngh a h i (ví d : h i, bao nhiêu, ) và thêm ch "là" cu i đề ạ ỏ ữ ừ ĩ để ỏ ụ ỏ ữ ố
câu có c m t l i gi i hoàn ch nh. Ví d cho cách vi t phép tính trong phép nhân: bài cho, 1 gi cóđể đượ ộ ờ ả ỉ ụ ế Đề ỏ
10 qu cam. H i 2 gi có bao nhiêu qu cam?ả ỏ ỏ ả
B nạ ph i ý ngay c cách vi t nh sau: B t h i "h i", "bao nhiêu", vi t l i gi i: "2 gi có s qu cam ả để ả ế ư ỏ ừ để ỏ ỏ ế ờ ả ỏ ố ả
là:"; n v cho l i gi i trên là "qu " do ó s 10 ph i c vi t tr c, phép tính nh sau: 10 x 2 = 20 (qu ), đơ ị ờ ả ả đ ố ả đượ ế ướ ư ả
không c vi t ng c l i vì nh v y s sai ý ngh a phép toán.đượ ế ượ ạ ư ậ ẽ ĩ
Th nh tho ng, b n có th c nh ng bài ng n (2-3 d ki n) liên quan n dùng b n mua v (k o, ỉ ả ạ ể đọ ữ đề ắ ữ ệ đế đồ ạ ề ẹ
bánh ), Hãy h i tr tr l iỏ ẻ ả ờ mi ng các câu h i v ò v t ó. Nh v y rèn c cho bé kh n ng nh , t ệ ỏ ề đ ậ đ ư ậ đượ ả ă ớ đề ư
duy nhanh và c bi t bé th y h ng thú h n khi h c toán. Ví d : khi ch i ch v , tr h i b nđặ ệ ấ ứ ơ ọ ụ ị đ ợ ề ẻ ỏ ạ mua cái ó đ
h t bao nhiêu ti n, b nế ề ạ có th h i vui bé b ng cách a ra nh ng con s d tính r i nh tr tính h xem k tể ỏ ằ đư ữ ố ễ ồ ờ ẻ ộ ế
qu nh th nào. Vi c làm này, không t o ra cho tr áp l c ph i ng i h c, vì tr mu n bi t nên s nhanh ả ư ế ệ ạ ẻ ự ả ồ ọ ẻ ố ế ẽ
chóng ph n x l i câu h i c a b n.ả ạ ạ ỏ ủ ạ

B c 5. D y tr cách ki m tra áp s và ki m tra l i bàiướ ạ ẻ ể đ ố ể ạ
ây là khâu cu i cùng nh ng vô cùng quan tr ng, b n ph i rèn cho tr tính c n th n và tính chính xác trongĐ ố ư ọ ạ ả ẻ ẩ ậ
b c này, Hãy t câu h i áp s ã phù h p bài ch a? Có phù h p danh s không? Có gì phi th c t ướ đặ ỏ đ ố đ ợ đề ư ợ ố ự ế
không? Hãy ki m tra l i các phép tính v a làm.ể ạ ừ

Tóm l i:ạ Tôi có c trong sách giáo khoa c a n c ngoài, tr c khi d y tr ti u h c gi i bài toán có l i v nđọ ủ ướ ướ ạ ẻ ể ọ ả ờ ă
làm bài t p c th , b n hãy th d y tr ph ng pháp lu n gi i quy t bài toánậ ụ ể ạ ử ạ ẻ ươ ậ để ả ế nh sau:ư
- c th t k bàiĐọ ậ ỹ đề
- Hi u rõ câu h iể ỏ
- Tìm các y u t liên quan n câu h iế ố đế ỏ
- T ó tìm ra phép tóan c n thi t (+, -, x , : ) s d ngừ đ ầ ế để ử ụ
- Làm toán và sau ó ki m tra l iđ ể ạ
d y tr quen ph ng pháp lu n nh v y, b n c n dành th i gian gi i các bài toán cùng trĐể ạ ẻ ươ ậ ư ậ ạ ầ ờ ả ẻ theo t ng ừ
b c nh trên, sau m t th i gian tr có th t làm, gi i các bài toán .ướ ư ộ ờ ẻ ể ự ả đố
Chúc b n thành công.ạ