Điện Tử - Kỹ Thuật Mạch Điện Tử (Phần 2) part 4 ppt

162


Hình 2.133: Bộ biến đổi xung tam giác thành hình sin dùng JFET
2.6. NGUỒN MỘT CHIỀU
2.6.1. Khái niệm chung
Ngu
ồ
n m
ộ
t chi
ề
u có nhi
ệ
m v
ụ
cung c
ấ
p n
ă
ng l
ượ
ng m
ộ
t chi
ề
u cho các m
ạ
ch và
các thi

ế
t b
ị

đ
i
ệ
n t
ử
ho
ạ
t
độ
ng. N
ă
ng l
ượ
ng m
ộ
t chi
ề
u c
ủ
a nó t
ổ
ng quát
đượ
c l
ấ
y t

ừ

ngu
ồ
n xoay chi
ề
u c
ủ
a l
ướ
i
đ
i
ệ
n thông qua m
ộ
t quá trình bi
ế
n
đổ
i
đượ
c th
ự
c hi
ệ
n trong
ngu
ồ
n m

ộ
t chi
ề
u.





Hình 2.134: Sơ đồ khối nguồn một chiều
Hình 2.134 bi
ể
u di
ễ
n s
ơ

đồ
kh
ố
i c
ủ
a m
ộ
t b
ộ
ngu
ồ
n hoàn ch
ỉ

nh v
ớ
i ch
ứ
c n
ă
ng các
kh
ố
i nh
ư
sau:
– Bi
ế
n áp
để
bi
ế
n
đổ
i
đ
i
ệ
n áp xoay chi
ề
u U
1
thành
đ

i
ệ
n áp xoay chi
ề
u U
2
có giá
tr
ị
thích h
ợ
p v
ớ
i yêu c
ầ
u. Trong m
ộ
t s
ố
tr
ườ
ng h
ợ
p có th
ể
dùng tr
ự
c ti
ế
p U

1
không c
ầ
n
bi
ế
n áp.
– M
ạ
ch ch
ỉ
nh l
ư
u có nhi
ệ
m v
ụ
chuy
ể
n
đ
i
ệ
n áp xoay chi
ề
u U
2
thành
đ
i

ệ
n áp m
ộ
t
chi
ề
u không b
ằ
ng ph
ẳ
ng U
t
(có giá tr
ị
thay
đổ
i nh
ấ
p nhô). S
ự
thay
đổ
i này ph
ụ
thu
ộ
c
c
ụ
th

ể
vào t
ừ
ng d
ạ
ng m
ạ
ch ch
ỉ
nh l
ư
u (xem 2.1.3).
– B
ộ
l
ọ
c có nhi
ệ
m v
ụ
san b
ằ
ng
đ
i
ệ
n áp m
ộ
t chi
ề

u
đậ
p m
ạ
ch U
t
thành
đ
i
ệ
n áp m
ộ
t
chi
ề
u U
01
ít nh
ấ
p nhô h
ơ
n.
Bi
ế
n áp Ch
ỉ
nh
l
ư
u

B
ộ
l
ọ
c
Ổ
n áp
(
Ổ
n dòng)
T
ả
i
U
1
∼


163

– B
ộ

ổ
n áp m
ộ
t chi
ề
u (
ổ

n dòng) cáo nhi
ệ
m v
ụ

ổ
n
đị
nh
đ
i
ệ
n áp (dòng
đ
i
ệ
n)
ở

đầ
u
ra c
ủ
a nó U
o2
(I
t
) khi U
o1
b

ị
thay
đổ
i theo s
ự
m
ấ
t
ổ
n
đị
nh c
ủ
a U
o1
hay I
t
. trong nhi
ề
u
tr
ườ
ng h
ợ
p n
ế
u không có yêu c
ầ
u cao thì không c
ầ

n b
ộ

ổ
n áp hay
ổ
n dòng m
ộ
t chi
ề
u.
Tu
ỳ
theo
đ
i
ề
u ki
ệ
n và yêu c
ầ
u c
ụ
th
ể
mà b
ộ
ch
ỉ
nh l

ư
u có th
ể
m
ắ
c theo nh
ữ
ng s
ơ

đồ
khác nhau và dùng các lo
ạ
i van ch
ỉ
nh l
ư
u khác nhau. B
ộ
ch
ỉ
nh l
ư
u công su
ấ
t v
ừ
a
và l
ớ

n th
ườ
ng dùng m
ạ
ch ch
ỉ
nh l
ư
u ba pha. D
ướ
i
đ
ây kh
ả
o sát t
ừ
ng kh
ố
i nêu trên
trong b
ộ
ngu
ồ
n m
ộ
t chi
ề
u. Riêng ph
ầ
n m

ạ
ch ch
ỉ
nh l
ư
u xem (2.1.3) và (2.4).
2.6.2. Lọc các thành phần xoay chiều của dòng điện ra tải
Trong các m
ạ
ch ch
ỉ
nh l
ư
u nói trên
đ
i
ệ
n áp hay dòng
đ
i
ệ
n ra t
ả
i tuy có c
ự
c tính
không
đổ
i, nh
ư

ng giá tr
ị
c
ủ
a chúng thay
đổ
i theo th
ờ
i gian m
ộ
t cách có chu kì, g
ọ
i là
s
ự

đậ
p m
ạ
ch c
ủ
a
đ
i
ệ
n áp hay dòng
đ
i
ệ
n sau khi ch

ỉ
nh l
ư
u.
M
ộ
t cách t
ổ
ng quát khi t
ả
i thu
ầ
n tr
ở
, dòng
đ
i
ệ
n t
ổ
ng h
ợ
p ra t
ả
i là:
ω
tcosnBsinn
ω
iAIi
1n

n
1n
not
∑∑
∞
=
∞
=
++=

Trong
đ
ó I
o
là thành ph
ầ
n m
ộ
t chi
ề
u và
ω
tcosnBsinn
ω
iA
1n
n
1n
n
∑∑

∞
=
∞
=
+

là t
ổ
ng các sóng hài xoay chi
ề
u có giá tr
ị
, pha và t
ầ
n s
ố
khác nhau ph
ụ
thu
ộ
c vào lo
ạ
i
m
ạ
ch ch
ỉ
nh l
ư
u. V

ấ
n
đề

đặ
t ra là ph
ả
i l
ọ
c các sóng hài này
để
cho i
t
ít
đậ
p m
ạ
ch, vì
các sóng hài gây s
ự
tiêu t
ố
n n
ă
ng l
ượ
ng vô ích và gây ra nhi
ễ
u lo
ạ

n cho s
ự
làm vi
ệ
c
c
ủ
a t
ả
i.
Trong m
ạ
ch ch
ỉ
nh l
ư
u hai n
ử
a chu kì thành m
ộ
t chi
ề
u I
o
t
ă
ng g
ấ
p
đ

ôi so v
ớ
i ½ chu
kì, thành ph
ầ
n sóng hài c
ơ
b
ả
n (n=1) b
ị
tri
ệ
t tiêu, ch
ỉ
còn các sóng hài có b
ậ
c n=2 tr
ở

lên. V
ậ
y m
ạ
ch ch
ỉ
nh l
ư
u hai n
ử

a chu kì có tác d
ụ
ng l
ọ
c b
ớ
t sóng hài. Ng
ườ
i ta
đị
nh
ngh
ĩ
a h
ệ
s
ố

đậ
p m
ạ
ch K
p
c
ủ
a b
ộ
l
ọ
c:

K
p
= Biên
độ
sóng hài l
ớ
n nh
ấ
t c
ủ
a i
t
(hay U
t
) / Giá tr
ị
trung bình c
ủ
a i
t
(hay U
t
)
K
p
càng nh
ỏ
thì ch
ấ
t l

ượ
ng c
ủ
a b
ộ
l
ọ
c càng cao.
Ng
ườ
i ta
đ
ã tính toán r
ằ
ng khi ch
ỉ
nh l
ư
u ½ chu kì K=1,58 , khi ch
ỉ
nh l
ư
u hai n
ử
a
chu kì K=0,667.
Để
th
ự
c hi

ệ
n nhi
ệ
m v
ụ
l
ọ
c nói trên, các b
ộ
l
ọ
c sau
đ
ây th
ườ
ng
đượ
c dùng:
a- Bộ lọc bằng tụ điện
Tr
ườ
ng h
ợ
p này
đ
ã
đượ
c nêu trong ph
ầ
n b

ộ
ch
ỉ
nh l
ư
u t
ả
i dung tính
ở
2.1.3. Nh
ờ

có t
ụ
n
ố
i song song v
ớ
i t
ả
i,
đ
i
ệ
n áp ra t
ả
i ít nh
ấ
p nhô h
ơ

n. Do s
ự
n
ạ
p và phóng c
ủ
a t
ụ

qua các l/2 chu kì và do các sóng hài b
ậ
c cao
đượ
c r
ẽ
qua m
ạ
ch C xu
ố
ng
đ
i
ể
m
chung, dòng
đ
i
ệ
n ra t
ả

i ch
ỉ
còn thành ph
ầ
n m
ộ
t chi
ề
u và m
ộ
t l
ượ
ng nh
ỏ
sóng hài b
ậ
c
th
ấ
p. Vi
ệ
c tính toán h
ệ
s
ố

đậ
p m
ạ
ch c

ủ
a b
ộ
l
ọ
c dùng t
ụ
d
ẫ
n t
ớ
i k
ế
t qu
ả
:

164

t
p
ω
CR
2
K = (2-265)
Ngh
ĩ
a là tác d
ụ
ng l

ọ
c càng rõ r
ệ
t khi C và R
t
càng l
ớ
n (R
t
tiêu th
ụ
dòng
đ
i
ệ
n nh
ỏ
).
V
ớ
i b
ộ
ch
ỉ
nh l
ư
u dòng
đ
i
ệ

n công nghi
ệ
p (t
ầ
n s
ố
50Hz hay 60 Hz), tr
ị
s
ố
t
ụ
C th
ườ
ng
có giá tr
ị
t
ừ
vài µF
đế
n vài nghìn µF (t
ụ
hóa).
b - Lọc bằng cuộn dây L (cuộn chặn)
M
ạ
ch l
ọ
c b

ằ
ng cu
ộ
n L
đượ
c cho
ở
hình 2.135b. Cu
ộ
n L m
ắ
c n
ố
i ti
ế
p v
ớ
i t
ả
i R
t

nên khi dòng
đ
i
ệ
n i
t
ra t
ả

i bi
ế
n thiên
đậ
p m
ạ
ch, trong cu
ộ
n L s
ẽ
xu
ấ
t hi
ệ
n s
ứ
c
đ
i
ệ
n
độ
ng t
ự
c
ả
m ch
ố
ng l
ạ

i. Do
đ
ó làm gi
ả
m các sóng hài (nh
ấ
t là các sóng hài b
ậ
c cao).
V
ề
m
ặ
t
đ
i
ệ
n kháng, các sóng hài b
ậ
c n có t
ầ
n s
ố
càng cao s
ẽ
b
ị
cu
ộ
n L ch

ặ
n càng
nhi
ề
u. Do
đ
ó dòng
đ
i
ệ
n ra t
ả
i ch
ỉ
có thành ph
ầ
n m
ộ
t chi
ề
u I
o
và m
ộ
t phân l
ượ
ng nh
ỏ

sóng hài.

Đ
ó chính là tác d
ụ
ng l
ọ
c c
ủ
a cu
ộ
n L. H
ệ
s
ố

đậ
p m
ạ
ch c
ủ
a b
ộ
l
ọ
c dùng cu
ộ
n
L là :
K
p
= R

t
/3ωL (2-266)

Hình 2.135: Sơ đồ các bộ lọc
a) Lọc bằng tụ điện; b) Lọc bằng cuộn chặn; c) Lọc hình L ngược; d) Lọc hình
∏



165

Ngh
ĩ
a là tác d
ụ
ng l
ọ
c c
ủ
a cu
ộ
n L càng t
ă
ng khi R
t
càng nh
ỏ
(t
ả
i tiêu th

ụ
dòng
đ
i
ệ
n l
ớ
n). Vì vây, b
ộ
l
ọ
c này thích h
ợ
p v
ớ
i m
ạ
ch ch
ỉ
nh l
ư
u công su
ấ
t v
ừ
a và l
ớ
n. Giá
tr
ị

cu
ộ
n L càng l
ớ
n thì tác d
ụ
ng ch
ặ
n càng t
ă
ng; tuy nhiên c
ũ
ng không nên dùng L quá
l
ớ
n, vì khi
đ
ó
đ
i
ệ
n tr
ở
m
ộ
t chi
ề
u c
ủ
a cu

ộ
n L l
ớ
n, s
ụ
t áp m
ộ
t chi
ề
u trên nó t
ă
ng và hi
ệ
u
su
ấ
t b
ộ
ch
ỉ
nh l
ư
u gi
ả
m.
c - Bộ lọc hình L ngược và hình
π

Các b
ộ

l
ọ
c này s
ử
d
ụ
ng t
ổ
ng h
ợ
p tác d
ụ
ng c
ủ
a cu
ộ
n L và t
ụ
C
để
l
ọ
c (h.2.135c
và 2.135d), do
đ
ó các sóng hài càng b
ị
gi
ả
m nh

ỏ
và dòng
đ
i
ệ
n ra t
ả
i (hay
đ
i
ệ
n áp trên
t
ả
i) càng ít nh
ấ
p nhô.
Để
t
ă
ng tác d
ụ
ng l
ọ
c có th
ể
m
ắ
c n
ố

i ti
ế
p 2 hay 3 m
ắ
t l
ọ
c hình π
v
ớ
i nhau. Khi
đ
ó dòng
đ
i
ệ
n và
đ
i
ệ
n áp ra t
ả
i g
ầ
n nh
ư
b
ằ
ng ph
ẳ
ng hoàn toàn.

Trong m
ộ
t s
ố
tr
ườ
ng h
ợ
p
để
ti
ế
t ki
ệ
m và gi
ả
m kích th
ướ
c, tr
ọ
ng l
ượ
ng c
ủ
a b
ộ

l
ọ
c, ta có th

ể
thay cu
ộ
n L b
ằ
ng R trong các m
ắ
t l
ọ
c hình L ng
ượ
c hay hình π
(h.2.135c). Lúc
đ
ó R gây s
ụ
t áp c
ả
thành ph
ầ
n m
ộ
t chi
ề
u trên nó d
ẫ
n t
ớ
i hi
ệ

u su
ấ
t và
ch
ấ
t l
ượ
ng b
ộ
l
ọ
c th
ấ
p h
ơ
n khi dùng cu
ộ
n L. Th
ườ
ng ng
ườ
i ta ch
ọ
n giá tr
ị
R sao cho
s
ụ
t áp m
ộ

t chi
ề
u trên nó b
ằ
ng (10-20)% U
o
kho
ả
ng vài Ω
đế
n vài kΩ.
d - Bộ lọc cộng hưởng
Hình 2.136a bi
ể
u th
ị
b
ộ
l
ọ
c c
ộ
ng h
ưở
ng dùng m
ạ
ch c
ộ
ng h
ưở

ng song song L
k
C
k

m
ắ
c n
ố
i ti
ế
p v
ớ
i t
ả
i R
t
nh
ờ
v
ậ
y s
ẽ
ch
ặ
n sóng hài có t
ấ
n s
ố
b

ằ
ng t
ầ
n s
ố
c
ộ
ng h
ưở
ng
c
ủ
a nó. Ngoài ra t
ụ
C
1
còn có tác d
ụ
ng l
ọ
c thêm.
Hình 2.136b bi
ể
u th
ị
b
ộ
l
ọ
c c

ộ
ng h
ưở
ng dùng m
ạ
ch c
ộ
ng h
ưở
ng n
ố
i ti
ế
p L
K
C
K

m
ắ
c song song v
ớ
i t
ả
i R
t
.
Ở
t
ầ

n s
ố
c
ộ
ng h
ưở
ng n
ố
i ti
ể
p c
ủ
a m
ạ
ch L
K
C
K
tr
ở
kháng c
ủ
a nó r
ấ
t nh
ỏ
nên nó
ng
ắ
n m

ạ
ch các sóng hài có t
ầ
n s
ố
b
ằ
ng hay g
ầ
n b
ằ
ng t
ầ
n s
ố
c
ộ
ng h
ưở
ng.


Hình 2.136: Mạch điện các bộ lọc cộng hưởng


166

2.6.3. Đặc tuyến ngoài của bộ chỉnh lưu
Trong m
ạ

ch ch
ỉ
nh l
ư
u do có
đ
i
ệ
n tr
ở
thu
ầ
n c
ủ
a các cu
ộ
n dây bi
ế
n áp c
ủ
a các
đ
iôt và c
ủ
a các ph
ầ
n t
ử
b
ộ

l
ọ
c m
ắ
c n
ố
i ti
ế
p v
ớ
i t
ả
i nên khi dòng
đ
i
ệ
n t
ả
i I
o
t
ă
ng,
đ
i
ệ
n
áp 1 chi
ề
u ra tài U

o
gi
ả
m.
Đườ
ng bi
ể
u th
ị
quan h
ệ
gi
ữ
a U
o
và I
o
g
ọ
i là
đặ
c tuy
ế
n ngoài c
ủ
a b
ộ
ch
ỉ
nh l

ư
u. Ta
có th
ể
bi
ể
u th
ị
giá c
ủ
a
đ
i
ệ
n áp ra U
o
nh
ư
sau:
U
o
= E
o
– (Σ∆U
D
+ I
a
r
b-a
+ I

O
R
L
) (2-267)
U
D
là giá tr
ị
trung bình c
ủ
a
đ
i
ệ
n áp h
ạ
trên các
đ
iôt c
ủ
a m
ộ
t v
ế
ch
ỉ
nh l
ư
u: I
a

r
b-a
là
giá tr
ị
trung bình c
ủ
a s
ụ
t áp trong các cu
ộ
n s
ơ
c
ấ
p và th
ứ
c
ấ
p bi
ế
n áp khi có dòng
đ
i
ệ
n qua 1 v
ế
, I
0
R

L
là s
ụ
t áp trên ph
ầ
n t
ử
l
ọ
c m
ắ
c n
ố
i ti
ế
p.
Hình 2.137 bi
ể
u th
ị
các
đặ
c tuy
ế
n ngoài c
ủ
a b
ộ
chinh l
ư

u hai n
ử
a chu kì v
ớ
i các
b
ộ
l
ọ
c khác nhau.
Để
so sánh các tr
ườ
ng h
ợ
p trên, có th
ể
c
ă
n c
ứ
vào:
-
Đ
i
ệ
n áp ra khi không t
ả
i E
o

-
Độ
d
ố
c c
ủ
a
đặ
c tuy
ế
n và d
ạ
ng c
ủ
a chúng
Tr
ườ
ng h
ợ
p không l
ọ
c,
đ
i
ệ
n áp không t
ả
i b
ằ

ng tr
ị
s
ố
hi
ệ
u d
ụ
ng c
ủ
a d
ạ
ng m
ộ
t
n
ử
a hình sin t
ầ
n s
ố
100Hz. Trong các tr
ườ
ng h
ợ
p khác, do
đ
i
ệ
n tr

ở
trong c
ủ
a van ph
ụ

thu
ộ
c vào dòng
đ
i
ệ
n t
ả
i nên
đặ
c tuy
ế
n h
ơ
i cong,
độ
d
ố
c c
ủ
a
đặ
c tuy
ế

n ph
ụ
thu
ộ
c
đ
i
ệ
n
tr
ở
ra c
ủ
a b
ộ
ch
ỉ
nh l
ư
u.
Đườ
ng 2
ứ
ng v
ớ
i tr
ườ
ng h
ợ
p t

ụ
l
ọ
c C. Do có t
ụ
l
ọ
c nên
đ
i
ệ
n áp không t
ả
i t
ă
ng
lên khi dòng I
o
t
ă
ng, ngoài ra
ả
nh h
ưở
ng c
ủ
a van, bi
ế
n áp, s
ự

phóng nhanh c
ủ
a t
ụ
C
qua t
ả
i c
ũ
ng làm cho U
o
gi
ả
m nhanh h
ơ
n khi gi
ả
m giá tr
ị
t
ụ
l
ọ
c.

Hình 2.137: Đặc tuyến ngoài của bộ chỉnh lưu
I
o

U
o

L
ọ
c C
Không l
ọ
c
L
ọ
c RC

L
ọ
c h
ì
nh
π

167

Đườ
ng 3
ứ
ng v
ớ
i tr
ườ
ng h
ợ
p l
ọ
c RC. Khi I
o
t
ă
ng, s
ụ
t áp trên
đ
i
ệ
n tr
ở
l
ọ
c R t
ă

ng
nhanh nên
đ
i
ệ
n áp ra tài U
o
gi
ả
m nhanh nh
ấ
t so v
ớ
i các tr
ườ
ng h
ợ
p nêu
ở

đ
ây.
Đườ
ng 4
ứ
ng v
ớ
i tr
ườ
ng h

ợ
p l
ọ
c LC (hình L ng
ượ
c). Ph
ầ
n
đặ
c tuy
ế
n gi
ả
m
nhanh do
đ
ó dòng t
ừ
hóa cho cu
ộ
n L ch
ư
a
đủ

để
g
ầ
y s
ụ

t áp c
ả
m tính. Sau
đ
ó cùng
v
ớ
i s
ự
t
ă
ng c
ủ
a dòng t
ừ
hóa cu
ộ
n L, s
ụ
t áp c
ả
m tính trên cu
ộ
n L và
ả
nh h
ưở
ng c
ủ
a

nó t
ă
ng lên làm cho U
o
gi
ả
m ch
ậ
m nh
ư
ng v
ẫ
n có
độ
d
ố
c l
ớ
n h
ơ
n khi không l
ọ
c do
cu
ộ
n L có
đ
i
ệ
n tr

ở
1 chi
ề
u.
Đườ
ng 5
ứ
ng v
ớ
i b
ộ
l
ọ
c hình Π g
ầ
n gi
ố
ng v
ớ
i tr
ườ
ng h
ợ
p l
ọ
c t
ụ
C do
đặ
c tuy

ế
n
ch
ị
u
ả
nh h
ưở
ng ch
ủ
y
ế
u c
ủ
a t
ụ
C.
Nhìn chung,
độ
d
ố
c c
ủ
a
đặ
c tuy
ế
n ngoài ph
ả
n ánh

đ
i
ệ
n tr
ở
ra (
đ
i
ệ
n tr
ở
trong)
c
ủ
a b
ộ
ch
ỉ
nh l
ư
u. Do yêu c
ầ
u chung
đố
i v
ớ
i m
ộ
t ngu
ồ

n áp, chúng ta mong mu
ố
n
đ
i
ệ
n
tr
ở
này càng nh
ỏ
càng t
ố
t.
2.6.4. Ổn định điện áp và dòng điện
a - Ổn định điện áp
Nhi
ệ
m v
ụ

ổ
n
đị
nh
đ
i
ệ
n áp (g
ọ

i t
ắ
t là
ổ
n áp) m
ộ
t chi
ề
u ra t
ả
i khi
đ
i
ệ
n áp và t
ầ
n s
ố

l
ướ
i
đ
i
ệ
n thay
đổ
i, khi t
ả
i bi

ế
n
đổ
i (nh
ấ
t là
đố
i v
ớ
i bán d
ẫ
n) r
ấ
t th
ườ
ng g
ặ
p trong th
ự
c
t
ế
.
Đ
i
ệ
n tr
ở
ra c
ủ

a b
ộ
ngu
ồ
n cung c
ấ
p yêu c
ầ
u nh
ỏ
,
để
h
ạ
n ch
ế
s
ự
ghép kí sinh gi
ữ
a
các t
ầ
ng, gi
ữ
a các thi
ế
t b
ị
dùng chung ngu

ồ
n ch
ỉ
nh l
ư
u.
Vi
ệ
c
ổ
n
đị
nh
đ
i
ệ
n áp xoay chi
ề
u b
ằ
ng các b
ộ

ổ
n áp xoay chi
ề
u có nhi
ề
u h
ạ

n ch
ế

nh
ấ
t là khi
đ
i
ệ
n áp l
ướ
i thay
đổ
i nhi
ề
u. Dùng b
ộ

ổ
n áp m
ộ
t chi
ề
u b
ằ
ng ph
ươ
ng pháp
đ
i

ệ
n t
ừ

đượ
c s
ử
d
ụ
ng ph
ổ
bi
ể
n h
ơ
n
đặ
c bi
ệ
t khi công su
ấ
t t
ả
i yêu c
ầ
u không l
ớ
n và t
ả
i

tiêu th
ụ
tr
ự
c ti
ế
p
đ
i
ệ
n áp 1 chi
ề
u.
Các ch
ỉ
tiêu c
ơ
b
ả
n c
ủ
a m
ộ
t b
ộ

ổ
n áp là:
- H
ệ

s
ố

ổ
n áp xác
đị
nh b
ằ
ng t
ỉ
s
ố
gi
ữ
a l
ượ
ng bi
ế
n thiên t
ươ
ng
đố
i c
ủ
a
đ
i
ệ
n áp
đầ

u vào và
đ
i
ệ
n áp
đầ
u ra khi gi
ữ
t
ả
i
ở
m
ộ
t giá tr
ị
không
đổ
i.
const=R
U/dU
U/dU
=K
t
rara
vàovào
đ
.ô
(2-268)
Phân bi

ệ
t h
ệ
s
ố

ổ
n áp theo
đườ
ng dây:

%
U
U∆
=K
ra
1ra
dây
là h
ệ
s
ố

ổ
n áp theo t
ả
i
%
U
U∆

=K
ra
2ra
tai

Ở

đ
ây ∆U
ra1
đượ
c xác
đị
nh khi dU
vào/
U
vào
= 10%
∆U
ra2

đượ
c xác
đị
nh khi ∆I
tải
= I
tmax.

-

Đ
i
ệ
n tr
ở
ra
đặ
c tr
ư
ng cho s
ự
bi
ế
n thiên c
ủ
a
đ
i
ệ
n áp ra khi dòng
đ
i
ệ
n t
ả
i thay
đổ
i
(l
ấ

y giá tr
ị
tuy
ệ
t
đố
i vì th
ườ
ng ∆U
ra
> 0 khi ∆I
t
> 0)

168

const=U
dt
dU
=R
v
t
ra
ra
(2-269)
- Hi
ệ
u su
ấ
t:

đ
o b
ằ
ng t
ỉ
s
ố
công su
ấ
t ra t
ả
i và công su
ấ
t danh
đị
nh
ở

đầ
u vào:
vvào
tra
IU
I.U
=η
(2=270)
- L
ượ
ng trôi (l
ượ

ng không
ổ
n
đị
nh) c
ủ
a dòng (
đ
i
ệ
n áp) m
ộ
t chi
ề
u ra t
ả
i:
∆U
trôi
= ∆U
vào
/ K
ô.đ



Các d
ạ
ng b
ộ

ổ
n áp trên th
ự
c t
ế

đượ
c chia thành ba loài chính:
ổ
n áp ki
ề
u tham
s
ố
,
ổ
n áp ki
ể
u bù tuy
ế
n tính và
ổ
n áp ki
ể
u bù xung.
Ổn áp kiểu tham số. Nguyên Ií và
đặ
c tuy
ế

n c
ủ
a b
ộ

ổ
n áp ki
ể
u tham s
ố
dùng
đ
iôt
zener
đ
ã
đượ
c nêu
ở
2.l.3.
Ở

đ
ây, ch
ỉ
c
ầ
n nh
ắ
c l

ạ
i vài nh
ậ
n xét chính sau:
+ Khi
đ
i
ệ
n áp vào U
1
bi
ế
n
đổ
i l
ượ
ng ∆U
1
khá l
ớ
n, t
ừ

đặ
c tuy
ế
n
đ
iôt
ổ

n áp silic, ta th
ấ
y
đ
i
ệ
n áp
ổ
n
đị
nh bi
ế
n
đố
i r
ấ
t ít và dòng
đ
i
ệ
n qua
đ
iôt I
ô
t
ă
ng lên khá l
ớ
n. V
ậ

y toàn b
ộ

l
ượ
ng t
ă
ng gi
ả
m c
ủ
a U
1
h
ầ
u nh
ư
h
ạ
trên R
hc

đ
i
ệ
n áp ra t
ả
i h
ầ
u nh

ư
không
đổ
i.
+ Tr
ườ
ng h
ợ
p n
ế
u nh
ư
U
1
= const và ch
ỉ
có dòng t
ả
i ít t
ă
ng s
ẽ
gây nên s
ự
phân ph
ố
i
l
ạ
i dòng

đ
i
ệ
n. Khi
đ
ó I
o
gi
ả
m xu
ố
ng. K
ế
t qu
ả
là
đ
òng
đ
i
ệ
n I
r
h
ầ
u nh
ư
không thay
đổ
i và

U
2
gi
ữ
không
đổ
i.

Hình 2.138: Mạch dùng nhiều điôt ổn áp mắc nối tiếp cho nhiều mức theo yêu cầu
+ H
ệ
s
ố

ổ
n
đị
nh c
ủ
a m
ạ
ch t
ỷ
l
ệ
v
ớ
i t
ỷ
s

ố
R
hc
/r
i
(r
i
là
đ
i
ệ
n tr
ở
trong c
ủ
a ph
ầ
n t
ử

ổ
n
đị
nh
lúc làm vi
ệ
c) ngh
ĩ
a là r
i

càng nh
ỏ
càng t
ố
t và gi
ớ
i h
ạ
n trên c
ủ
a R
hc
do dòng I
min
c
ủ
a
ph
ầ
n t
ử

ổ
n
đị
nh quy
ế
t
đ
inh. Khi c

ầ
n
ổ
n
đị
nh
đ
i
ệ
n áp cao quá
đ
i
ệ
n áp
ổ
n
đị
nh c
ủ
a
đ
iôt
có th
ể
m
ắ
c n
ố
i ti
ế

p 2 hay nhi
ề
u
đ
iôt
ổ
n áp, khi
đ
ó có th
ể
nh
ậ
n
đượ
c nhi
ề
u m
ứ
c
đ
i
ệ
n
áp
ổ
n
đị
nh (h. 2.138).