THU HÚT TINH HOA KHO TRUYỆN CỦA CÁC DÂN TỘC ANH EM – Phần 2 ppt

THU HÚT TINH HOA KHO TRUYỆN CỦA
CÁC DÂN TỘC ANH EM – Phần 1

Trong cuộc hành trình của các dân tộc vào vũ đài lịch sử, Việt-nam đã
góp mặt khá sớm bằng nhiều kỳ công dựng nước và giữ nước. Điều kiện
thiên nhiên vùng nhiệt đới làm cho mỗi bước phát triển của dân tộc có
những thuận lợi và khó khăn nhất định. Đó là một quá trình phấn đấu gian
nan, quyết liệt và trường kỳ nhằm chiến thắng mọi trở ngại thiên nhiên, đẩy
lùi mọi nguy cơ đồng hóa và "thực dân hóa", giành bằng được cơm áo và
độc lập tự do, xây dựng cho mình một nền văn hóa riêng biệt ở một góc
Đông nam châu Á. Điều đó là hiển nhiên, vì những gì còn để lại dấu vết từ
lòng đất, hoặc còn được chép trong thư tịch, đều đã chứng thực.
Tuy nhiên, một số người trước đây chỉ biết nhìn một cách cận thị vào
những hoạt động chính trị, văn hóa chính thống của nhà nước quân chủ, nghĩ
rằng văn hóa Việt-nam chẳng qua là bản sao lại của văn hóa Hán mà thôi.
Một số người khác tầm nhìn có rộng rãi hơn nhưng cũng không kém phần
hình thức khi cho rằng Việt-nam - một trong ba nước Đông-dương - có vị trí
nằm giữa ngã ba đường của các dân tộc, vốn là nơi đụng đầu của hai nền văn
minh lớn thế giới: Ấn-độ và Trung-quốc, nên đã là nơi trộn lẫn bao nhiêu
nhân chủng cũng như thu hút bao nhiêu nguồn văn hóa khác nhau mà thành
của mình. Đã vậy thì ở đó làm gì có một nền văn hóa độc lập, cũng làm gì có
một chủng tộc riêng biệt?
Những ý kiến nông nổi nói trên dần dần đã bị thực tiễn khoa học bác
bỏ. Và tới nay, không phải ít những công trình nghiên cứu của những khoa
học gia tên tuổi quốc tế, bao gồm nhiều chuyên nghành: sử học, văn học,
chính trị, quân sự, xã hội học đã đưa ra nhiều "thiết chứng" xác nhận bản
sắc đặc thù của văn hóa Việt-nam, một nền văn hóa không phải mới xuất
hiện gần đây và mang từ đâu đến mà là một nền văn hóa bản địa, tồn tại từ
lâu, và được kế thừa, tiếp nối ngay trên mảnh đất này.
Dĩ nhiên không ai phủ nhận mảnh đất Việt-nam vốn nằm ở ngã ba
đường, điểm nút của nhiều mối giao tiếp phức hợp, do đó không tránh khỏi

giữa nhiều tộc người đã có sự chiếu ứng, bồi đắp lẫn nhau. Nhưng hẳn cũng
không ai bác bỏ là trong số những tộc người cư trú trên lãnh thổ Việt-nam
xưa kia, tộc người Lạc-việt đã sớm có trình độ phát triển cao và khả năng
tích hợp và dung hóa mạnh mẽ. Nhờ đó mà từ xa xưa, trên đất nước Văn-
lang lịch sử đã dần dần hình thành nền văn hóa tổng hợp của các cộng đồng
cư dân phương Nam với chiều hướng ngày càng hội tụ, nền văn hóa này
cũng có những đóng góp nhất định vào văn minh chung của loài người.
Trong giai đoạn phong kiến hóa, điều kiện lịch sử đã đặt văn hóa Việt
nam vào trong khu vực của nền văn hóa Hán. Ảnh hưởng nhiều mặt của văn
hóa Hán đối với văn hóa chúng ta cũng là bình thường.
Nhưng nếu thừa nhận một cách thực tế rằng bộ phận sống động nhất,
nằm chìm khuất trong bề sâu tâm hồn, cốt tính con người Việt-nam là văn
hóa dân gian, thì điều cũng khá lạ lùng là chính bộ phận này của văn hóa dân
tộc lại ít chịu những áp lực "ngoại nhập" cưỡng chế hơn cả; không những
thế, đấy còn là môi trường lý tưởng để "thanh lọc", "hóa giải" mọi sự pha
trộn sống sượng của các yếu tố văn hóa bên ngoài.
Vào các thời kỳ nền văn tự khối vuông còn được sử dụng như một
công cụ ngôn ngữ chính thống, sự sáng tạo văn học viết trước sau chỉ giới
hạn trong dòng văn học bác học của nho sĩ trí thức và quý tộc phong kiến.
Quần chúng nhân dân từ Nam chí Bắc vẫn sáng tác một cách nôm na bằng
các thể loại văn học truyền thống vốn phổ cập từ lâu trước khi khai sinh ra
nền văn học viết, và lưu truyền cho nhau bằng phương tiện duy nhất có thể
có đối với mình: nghìn năm "bia miệng" vẫn còn và trong kho "bia miệng"
đó, thì các loại hình tự sự, đặc biệt là truvện cổ tích, bao giờ cũng là bộ phận
quan trọng hàng đầu, vì nó là một hình thức phát triển cao của ý thức nghệ
thuật, ý thức thẩm mỹ của dân tộc.
Mặc dù chỉ lưu hành bằng con đường truyền miệng, nó lan truvền rất
nhanh chóng, được mọi thế hệ người Việt đời này, đời khác, thuộc mọi lứa
tuổi và mọi tầng lớp xã hội khác nhau đón nhận, thích thú. Có thể nói loại
hình cổ tích, từ sáng tác đến ứng diễn, đã xóa bỏ trong khoảnh khắc nnhững

sự cách bức nghiêm mật để tạo nên những mối giao cảm, làm cho không khí
tinh thần của xã hội có mặt nào đó trở nên cân bằng.
Từ đời này qua đời khác, kho tàng truyện cổ tích Việt-nam còn thu
hút rất nhiều nguồn truyện, "biển truyện" của các dân tộc anh em và các dân
tộc gần xa. Giao lưu văn hóa vốn là hành động tự nhiên của xã hội loài
người, vì thế sự di chuyển của truyện cổ tích cũng là hiện tượng thông
thường trên thế giới. Một số truyện thần kỳ chịu ảnh hưởng từ phía Ấn-độ,
một số khác tiếp thu từ phía Trung-quốc, nhưng nhiều trường hợp đã được
tái tạo thành những truyện mới khỏe mạnh hơn, phù hợp với tâm tính dân
tộc hơn.
Rõ ràng, trong hàng nghìn năm bền bỉ phấn đấu xây dựng cho mình
một nền văn hóa riêng, chỉ đứng vè phương diện cổ tích, con người Việt
nam - người bình dân Việt-nam - đã không tự co lập mình với xung quanh,
với cái mặc cảm cho rằng chỉ mình mới là tài nhất, như cách nghĩ của những
lực lượng thống trị cực quyền xưa nay trong lịch sử. Con người ấy luôn luôn
biết thâu thái dung nạp những tư tưởng khác với nó, biết thừa hưởng mọi
thành quả tốt đạp của nhân loại, và cũng biết "tái chế" những thành quả ấy
để trả lại cho nhân loại cái phần đích thực của riêng mình.
Trước cả một gia tài bộn bề phong phú của cổ tích nhân loại, như hình
ảnh lão cự phú Thạch Sùng, người bình dân Việt-nam chỉ đem thêm vào một
chiếc "mẻ kho" cũng đủ làm cho thế giới cổ tích nhân loại có thêm một nụ
cười hài hước trong trẻo và thâm thúy.
Trước vô vàn hình tượng thần kỳ tài ba siêu việt, phép thuật vô biên
của cổ tích nhân loại, như hình ảnh những chàng dũng sĩ chém chằn tinh,
diệt dại bàng mà thế giới ai ai cũng sợ phục, người bình dân Việt-nam chỉ
tặng thêm cho chàng một chiếc đàn độc huyền nhỏ bé, và thế là chàng có
được một kho báu âm thanh dịu ngọt bên trong, như một nỗi nhớ nhung
khắc khoải, làm cho trái tim cô công chúa ngọc ngà phải thổn thức, và quân
đội 18 nước chư hầu đành lui binh.
Và hãy thử tưởng tượng xem, bao giờ trên thế gian này không còn nữa

những vị hoàng đế "thiên triều" nham hiểm, quyền uy, để cho những chàng
Lê Như Hổ chỉ có mỗi một tài "ăn" khỏi cần nhận lời thách đố khó khăn ăn
gọn "cỗ đầu người" hóc hiểm? Bao giò không còn nữa những chàng Phạm
Đình Trọng chữ nghĩa đầy túi mà trước quyền lực tỏ ra khúm núm, để cho
những chàng Nguyễn Hữu Cầu thôi không phải ước mơ vùng vẫy đôi cánh
tự do "Phá vòng vây bạn với kim ô"? Bao giờ không còn nữa những tập
đoàn "bảy thằng ác nghiệt" nham hiểm, độc tài, để người dân lành khỏi mỏi
mắt trông chờ một Hoàng Tín Hầu đại diện cho sự công minh của luật pháp?
Truyện cổ tích Việt-nam là như vậy đấy, rất chung mà rất riêng, rất xưa mà
rất mới. Truyện cổ tích - một lời mời gọi đầy ắp tính hiện đại.