Dinh dưỡng với sự lão hóa doc

170
DINH DƯỢNG
VỚI SỰ LÃO HÓA
T
heo S. Day Olshansky, Trung tâm Lão khoa của Đại
học
Chicago thì “mọi sự vật đều tan rã dần theo
thời gian, cho nên lão hóa là diễn biến không thể đảo
ngược được. Đây là sự tích lũy của quá trình thoái hóa
diễn ra ngay trong cấu trúc căn bản của các phần tử tạo
thành cơ thể. Thoái hóa là sản phẩm của sự tăng trưởng,
xảy ra ở người già cũng như người trẻ.”
Nhưng người trẻ có thể dễ dàng tái tạo cũng như giới
hạn sự thoái hóa ở mức tối thiểu, còn người già thì sự thoái
hóa đã đi đến gần giới hạn cuối cùng của nó, nên vấn đề trở
nên nghiêm trọng hơn nhiều.
Tuổi già thường đưa tới sự suy yếu của cơ thể. Mà con
người thì không những “không muốn già” mà cũng “không
muốn yếu”. Nên từ xa xưa đã có rất nhiều cố gắng tìm tòi,
nghiên cứu khoa học nhằm chinh phục hoặc trì hoãn
sự lão
hóa
.
Mà muốn chinh phục, trì hoãn một trở ngại, bệnh tật
nào đó thì điều tất yếu là phải biết rõ căn bệnh đó ra sao,
diễn tiến như thế nào, nguyên nhân nằm ở đâu.
Về sự lão hóa thì cũng đã có nhiều lý thuyết đưa ra để
giải thích lý do, nhưng dường như chưa thuyết nào được đa
số các nhà nghiên cứu đồng ý. Cho nên, sự chinh phục tuổi
già cũng chỉ là những dò dẫm, ước mong có kết quả.
Dinh dưỡng và điều trò

172
Aging Medicine cũng tuyên bố rất lạc quan rằng “một xã
hội không tuổi tác đã thực sự bắt đầu với HGH
”.
Một số nhà khoa học gia tin rằng trong một tương lai
không xa, tuổi thọ trung bình của con người sẽ tăng tới 100
tuổi hoặc nhiều hơn nữa.
Nhưng trong thực tế đời sống hiện nay, đa số trong chúng
ta có thể chống lại tiến trình lão hóa đến mức nào và bằng
cách nào? Dưới đây xin trình bày một số vấn đề xem như
đáp án cho câu hỏi đó.
Hạ nhiệt độ cơ thể
Quan sát cho thấy con thằn lằn ở vùng New England
lạnh lẽo sống lâu hơn đồng loại ở
Florida với khí hậu ôn
hòa, và một vài loại cá sống trong hồ nước lạnh có tuổi thọ
cao hơn sống trong vùng nước ấm.
Từ các nhận xét này, nhiều nhà khoa học gia đã thử
nghiệm kéo dài tuổi thọ của súc vật bằng cách hạ nhiệt độ
cơ thể xuống từ 3 đến 5 độ. Kết quả ban đầu khá hứa hẹn,
và họ đang tiếp tục nghiên cứu ở động vật có xương sống.
Nhiều động vật hoang dã đi vào giấc ngủ suốt mùa đông
(
hibernation) và khi thức dậy chúng rất khỏe mạnh.
Ngăn chặn phản ứng gốc tự do
Mọi tế bào đều cần đến oxygen để chuyển hóa chất dinh
dưỡng thành năng lượng. Đó là phản ứng oxy hóa.
Phản ứng này tạo ra các phân tử có số lẻ điện tử gọi là gốc tự
do. Gốc tự do có công dụng cho cơ thể, đồng thời cũng gây ra tổn
thương cho màng tế bào, chất đạm và nhân DNA. Các gốc này

được nhà hóa học
Denham Harman coi như là nguyên nhân
Dinh dưỡng và điều trò
174
khả năng kéo dài tuổi thọ của các thuốc này và ngần ngại
chưa muốn sử dụng kê đơn cho người già muốn sống lâu.
Họ chờ kết quả nghiên cứu của khoa học chính xác hơn là
“
tin đồn”.
Sử dụng hormon
Với tuổi già, một số hormon trong cơ thể giảm xuống,
con người cũng yếu đi.
Chẳng hạn như
testosteron, hormon tăng trưởng HCG,
hormon tuyến thượng thận DHEA.
Dựa vào điều đó, nhiều người tin rằng việc bổ sung các
hormon nói trên có thể giúp con người trẻ lại, sống lâu
hơn.
Nhưng việc bổ sung các
hormon cũng gây ra tác dụng
không tốt cho cơ thể, nên khi dùng cũng cần dè dặt, cần
tham khảo ý kiến bác só điều trò.
Ngoài ra mỗi lần tiêm HCG cũng tốn khá nhiều tiền và
không phải chỉ tiêm một lần.
Giảm năng lượng tiêu thụ
Nghiên cứu tiết giảm năng lượng ở loài khỉ do Viện Lão
khoa Hoa Kỳ thực hiện cho thấy: nhóm khỉ giảm tiêu thụ
30% tổng số năng lượng đều nhẹ hơn, nhỏ con hơn nhóm
khỉ ăn uống bình thường, nhưng chúng dường như ít bò các
bệnh về tim cũng như ung thư.

Nghiên cứu đang được tiếp tục để kiểm chứng xem sự tiết
giảm năng lượng có làm con người khỏe mạnh hơn và sống
lâu hơn hay không.
Dinh dưỡng và điều trò
176
Đời sống tinh thần
Benjamin Franklin đã nói: “Keep up your spirits, that
will keep up your body
.” (Hãy giữ vững tinh thần, điều đó
sẽ giúp duy trì cơ thể khỏe mạnh.)
Trong Cung Oán Ngâm Khúc có câu rằng:
Giết nhau chẳng cái dao cầu,
Giết nhau bằng cái u sầu, độc chưa.
Khoa học cho thấy, khi ta tức giận thì lượng
adrenalin
trong máu lên cao, huyết áp tăng. Liên tục như vậy thì trái
tim sẽ mau suy yếu, sức khỏe sút giảm, tuổi thọ do đó ngắn
lại.
Cho nên “
giữ vững tinh thần” là điều cần làm. Một thái
độ sống tích cực, lạc quan cộng với không bệnh tật có tác
dụng tốt trên các chức năng tâm thần và thể xác. Và “
lạc
quan, trường thọ; bi quan, mệnh yểu
” là vậy.
Một vò hoàng đế hỏi lão sư Chi Po về bí quyết sống lâu,
Chi Po đáp: “
Con đường đi đến bách niên trường thọ là
phối hợp nếp sống tinh thần và thể xác.
”

Đức tin
Niềm tin tôn giáo cũng có ảnh hưởng tới sự sống lâu.
Kết quả các nghiên cứu của
Jeffrey S. Levin và Harold Y.
Vanderpool
cho thấy có những ảnh hưởng tốt của đức tin và
sự tham gia các nghi lễ tôn giáo đối với nhiều bệnh tật như
bệnh tim, huyết áp cao, tai biến mạch máu não, ung thư
và tình trạng sức khỏe toàn diện.
Nghiên cứu của các tác giả
D. A. Mathews, D. B. Larson
và
C. P. Barry cho hay yếu tố tinh thần và tôn giáo làm
Dinh dưỡng và điều trò
178
Với vận động cơ thể, ta có thể lấy lại một phần sinh lực
đã mất cũng như loại bỏ khả năng thể xác tiêu hao do sự ít
vận động chứ không phải do sự lão hóa.
Nhiều sự kiện thường bò gán cho sự lão hóa, nhưng thực
ra lại là do thiếu vận động. Thí dụ một cánh tay gãy bó bột
một thời gian, bàn tay teo nhỏ, yếu, nom như già đi, nhưng
thực ra không phải do lão hóa mà là do không vận động.
Sự không vận động làm cơ thòt và da mềm xệ, xương
yếu, hệ thống miễn dòch suy yếu tất cả đều góp phần đẩy
nhanh tiến trình lão hóa.
Dinh dưỡng với sự lão hóa
Dinh dưỡng đúng hoặc sai có ảnh hưởng rất lớn tới toàn
bộ cơ thể con người, từ tinh thần tới thể chất, từ chức năng
các cơ quan nội tại cũng như ngoại vi.
Hãy so sánh một người thiếu dinh dưỡng với một người

ăn uống đầy đủ. Một bên thì hồng hào, đầy sinh lực, yêu
đời. Bên kia thì ốm yếu, gầy còm, chậm chạp. Thiếu dinh
dưỡng kinh niên thì làm sao có năng lượng để sống lâu,
chẳng khác chi ngọn đèn cạn dầu, tắt lụi dần dần.
Cho nên biết ăn để mà sống lâu là cả một nghệ thuật.
Các cụ ta vẫn nói “
Bệnh tùng khẩu nhập”. Bệnh gây ra do
những thực phẩm mà ta đưa vào miệng, những thực phẩm
quá nhiều hoặc quá ít từ số lượng tới phẩm chất.
Vậy thì ăn như thế nào để vừa khỏe mạnh, vừa
sống lâu?
Khi ăn, không phải chỉ để no bụng cho hôm nay, tuần
này mà cần nhớ là ăn cho mai sau, cho sức khỏe của những
năm sắp tới.
Dinh dưỡng và điều trò
180
có thể trong ngày, trong tuần. Các chuyên gia dinh dưỡng
vẫn khuyên nên theo tỷ lệ 30% béo, 15–20% đạm, 45–50%
carbohydrat.
3. Đa dạng
Đừng để sở thích chi phối hoàn toàn việc chọn lựa món
ăn, mà cần phải lưu ý đến việc ăn nhiều món khác nhau.
Mỗi một thực phẩm có chất dinh dưỡng với công dụng riêng
mà những món khác không có và không thay thế được. Bỏ
quên một chất dinh dưỡng nào đó quá lâu sẽ đưa tới thiếu
dinh dưỡng.
Sau đây là một số hướng dẫn về việc sử dụng các chất
dinh dưỡng:
a. Chất đạm
Đạm gồm có nhiều acid amin, trong đó có một số cơ thể

không tự tổng hợp được và phải do thực phẩm cung cấp.
Đạm động vật có hầu hết các
acid amin, đạm thực vật có
thể thiếu một vài loại, nhưng khi ăn nhiều rau trái khác
nhau ta sẽ được bổ sung đầy đủ.
Khi sử dụng đạm động vật, chúng ta cũng cần lưu ý:
– Thòt bò, lợn, cừu thường kèm theo nhiều chất béo.
– Thòt gà, gà tây ít béo hơn nếu bỏ da; ăn cá tốt hơn nữa,
tôm hơi nhiều
cholesterol;
– Sữa, trứng, pho mát loại ít béo thì tốt hơn;
– Sữa chua giảm
cholesterol.
– Hạn chế các món chiên rán. Hấp, nướng bỏ lò tốt
hơn.
Dinh dưỡng và điều trò
182
cung cấp quá nhiều, năng lượng thừa sẽ chuyển thành ra
mỡ béo, dẫn đến béo phì.
Tiêu thụ nhiều đường cũng dễ gây sâu răng, làm tăng
nguy cơ mắc bệnh tiểu đường khi tuổi lên cao, làm tăng
cholesterol và bệnh tim mạch.
e. Muối ăn
Muối ăn (NaCl) là thành phần quen thuộc và không thể
thiếu trong hầu hết các bữa ăn. Nhưng ăn nhiều muối quá
có thể bò huyết áp cao. Thường thì chúng ta ăn nhiều hơn
nhu cầu cần thiết của cơ thể chỉ để thỏa mãn khẩu vò, và
như vậy là buộc thận phải hoạt động nhiều hơn để bài tiết
lượng muối thừa. Khi điều này thường xuyên xảy ra, thận
sẽ suy yếu, hư hao.

g. Vitamin và khoáng chất
Vitamin và khoáng chất rất cần thiết cho cơ thể, nhưng
điều đó không có nghóa là việc uống bổ sung các chất này
bao giờ cũng tốt cho sức khỏe. Trong thực tế, một người
khỏe mạnh với chế độ dinh dưỡng cân đối, đa dạng thì
không cần uống thêm vitamin và khoáng chất. Người ăn
chay thuần túy rau trái có thể cần dùng thêm
vitamin B
12
,
phụ nữ có thai cần thêm
folacin, sắt.
Một số
vitamin như các vitamin C, E, beta caroten hiện
nay rất phổ biến. Nhiều người dùng vì tác dụng chống oxy
hóa của chúng, nhưng nên tránh dùng liều quá cao.
h. Nước
Nước rất cần cho hầu hết các chức năng của cơ thể. Nước
điều hòa thân nhiệt, chuyên chở chất dinh dưỡng và dưỡng
Dinh dưỡng và điều trò
184
2. Thực phẩm có vitamin B
5
(pantothenic acid) có khả
năng vừa chống gốc tự do vừa làm giảm
cholesterol,
chống ô nhiễm, bảo vệ gan.
Vitamin B
5
có nhiều trong

men, gạo lức, hạt bí ngô, hạt mè
3.
Vitamin C có nhiều trong trái cam, chanh, dâu, cải lá
xanh, cà chua, súp lơ xanh, khoai tây, khoai lang
4. Vitamin E có trong mầm lúa mạch, đậu nành, bắp su,
súp lơ xanh, cải lá xanh
5. Thực phẩm chứa nhiều
calci gồm có sữa ít béo, đậu
phộng, sữa chua không béo, quả óc chó (
walnut), phó
mát, hạt hướng dương, đậu nành, các loại đậu khô, cá
đóng hộp (ăn cả xương), cải lá xanh, cá hồi (
salmon),
súp lơ xanh
6. Khoáng chất
iod có trong tảo bẹ (kelp), hành, các loại
hải sản, đa số cải lá xanh
7. Khoáng chất sắt có nhiều trong sò hến, quả hạch, đào
sấy khô, các loại đậu, thòt nạc, măng tây (
asparagus),
mật mía, trứng, bột yến mạch (
oatmeal)
8. Mầm lúa mạch (
wheat germ), cám, cá tuna, hành, cà
chua, súp lơ xanh chứa khoáng chất
selen.
9. Thực phẩm giàu chất đạm gồm có: cá, tôm cua, sữa ít
béo, sữa chua không béo, thòt gà, thòt cừu, thòt bò lọc
bỏ bớt mỡ, hạt hướng dương, hạt bí ngô, đậu phộng
rang, bơ đậu phộng

10. Trái cây chống lão suy gồm có: quả kiwi, nho đen
Hy Lạp, hồng qua, đu đủ, các loại quả thuộc giống
cam qt, dâu, ổi, đào lông (
peach), quả xuân đào
(
nectarine), dưa hấu Những loại quả này có chứa