Thuốc điều trị tăng canxi máu trong ung thư di căn xương doc

Thuốc điều trị tăng canxi máu trong
ung thư di căn xương





Một trong những biến chứng nghiêm trọng của di căn xương do
ung thư là tăng canxi máu, biến chứng này thường có tiên lượng xấu.
Các triệu chứng đi kèm là chán ăn, buồn nôn, nôn, buồn ngủ, lú lẫn và
hôn mê. Tỷ lệ sống trung bình của các bệnh nhân bị tăng canxi huyết do
ung thư khoảng 1-3 tháng.
Hầu hết các ung thư có khả năng di căn xương. Tỷ lệ di căn xương
của ung thư vú, tiền liệt tuyến lên tới 65-70%; ung thư phổi, dạ dày, đại
tràng khoảng 15-40%. Di căn xương gây đau, hạn chế vận động, gãy xương,
chèn ép tủy. 90% di căn xương gặp ở các vị trí cột sống, xương chậu, đầu
trên xương đùi, các xương sườn, đầu trên xương cánh tay, khi chẩn đoán
thường đã đa ổ.
Điều trị như thế nào?
Mục tiêu lý tưởng của điều trị tăng canxi máu do ung thư là phục hồi
nước đầy đủ, bình thường hóa nồng độ canxi huyết thanh và điều trị bệnh lý
ác tính là nguyên nhân. Do đó kiểm soát ban đầu tình trạng tăng canxi máu
bao gồm truyền nước muối sinh lý đường tĩnh mạch để điều chỉnh giảm thể
tích nội mạch, cải thiện tốc độ lọc cầu thận và tăng cường đào thải canxi qua
nước tiểu. Dùng furosemid không còn được khuyến cáo sử dụng thường quy
do có nguy cơ làm tăng canxi máu nặng hơn, gia tăng đào thải kali và magiê,
có thể dẫn đến loạn nhịp tim. Corticoid giảm nồng độ canxi huyết thanh chỉ
ở những bệnh nhân đáp ứng với steroid như lymphoma và đa u tủy xương,
nhưng có nguy cơ gây nhiều biến chứng.
Khi bù đủ dịch, thì hầu hết các bệnh nhân đều cần đến ức chế đặc
hiệu hủy xương để đạt được canxi máu bình thường. Calcitonin ức chế trực

tiếp và nhanh chóng các hủy cốt bào nhưng tác dụng của nó ngắn hạn và chỉ
nên dùng cho điều trị ban đầu tăng canxi máu trầm trọng.
Biphosphonat - một hướng mới để điều trị tăng canxi máu.
Các thuốc biphosphonat mở ra hướng mới trong những năm gần đây.
Biphosphonat là một nhóm các hợp chất có cấu trúc dựa trên cấu trúc của
pyrophosphat, nhưng chứa một khung phospho-cacbon-phospho (P-C-P),
rất ổn định và đề kháng với enzym thủy phân, do đó cho phép gắn kết tốt
hơn vào xương. Biphosphonat là các thuốc ức chế đặc hiệu hủy cốt bào
mạnh nhất hiện có, làm giảm tình trạng hủy xương, do đó làm bình thường
lượng canxi máu. Pamidronic acid với liều 90mg dùng theo đường truyền
tĩnh mạch trong 2 giờ, bình thường hóa nồng độ canxi máu ở 70-90% bệnh
nhân và được dung nạp tốt, có thể dùng tiếp sau 3-4 tuần. Các nghiên cứu
trên bệnh nhân tăng canxi máu cho thấy đáp ứng khoảng 80% với alendronic
acid hay ibandronic acid. Mới đây nhất là zoledronic acid, được các nước
Âu, Mỹ dùng từ năm 2001. Zoledronic acid tiêm tĩnh mạch được Cục Quản
lý thuốc và thực phẩm Hoa kỳ (FDA) phê chuẩn trong điều trị tăng calci
máu trong các bệnh đa u tủy xương Kahler, di căn của ung thư xương. Đây
là một biphosphonat thế hệ ba, có tác dụng ức chế mạnh mẽ hoạt tính của
hủy cốt bào. Sau khi bù nước đầy đủ ở những bệnh nhân bị tăng canxi huyết
từ trung bình đến nặng, bệnh nhân nên được cho truyền tĩnh mạch liều đơn
zoledronic acid 4 mg (liều khuyến cáo của zoledronic acid là 4mg, pha với
100ml dung dịch sodium chloride 9% hay glucose 5%, truyền tĩnh mạch
trong vòng 15 phút mỗi 3 hay 4 tuần). Với liều này tiêm tĩnh mạch 1 lần
trong điều trị tình trạng tăng canxi huyết nặng do ung thư, có tác dụng bình
thường hóa nồng độ canxi huyết thanh vào ngày thứ 10. Thời gian trung
bình cho tới khi tái phát và thời lượng của đáp ứng hoàn toàn cũng dài gấp
đôi so với bệnh nhân dùng một loại thuốc biphosphonat khác là pamidronic
acid. Do vậy ở bệnh nhân có tình trạng tăng canxi máu do ung thư,
zoledronic acid được mong đợi sẽ trở thành một điều trị được lựa chọn.
Thuốc có tác dụng hạ canxi máu mạnh hơn từ 5-25 lần so với các thuốc

biphosphonat khác như risedronat, ibandronat, có hiệu quả cả với các trường
hợp thất bại với pamidronate. Tái điều trị có thể xem xét lại sau 7 ngày nếu
nồng độ canxi trong huyết thanh vẫn còn cao.
Tuy nhiên khi dùng, cần kiểm tra chặt chẽ chức năng thận ở tất cả các
bệnh nhân dùng thuốc này. Nếu suy giảm thì nên ngừng điều trị. Không cần
điều chỉnh liều ở những bệnh nhân bị tăng canxi huyết do ung thư nhập viện
có suy thận ở giai đoạn nhẹ đến vừa. Nên thận trọng khi dùng zoledronic
acid cho bệnh nhân hen phế quản nhạy cảm với aspirin. Cũng cần thận trọng
khi dùng zoledronic acid với aminoglycosid hay thuốc lợi tiểu quai do gia
tăng nguy cơ hạ canxi máu. Như vậy zoledronic acid bình thường hóa nồng
độ canxi máu và cho khởi phát tác động nhanh hơn, tỷ lệ đáp ứng cao hơn và
thời lượng đáp ứng lâu hơn so với các biphosphonat khác. Do đó zoledronic
acid được mong đợi trở thành điều trị lựa chọn cho chỉ định này.