Kiến thức lớp 10 "Phú sông Bạch Đằng" - Trương Hán Siêu ppt

Kiến thức lớp 10
"Phú sông Bạch Đằng" - Trương Hán
Siêu –phần6
I. Giới thiệu chung

+ Trương Hán Siêu là vị quan thời Trần , tính tình cương trực học
vấn uyên thâm ,vừa có tài về trính trị , vừa có tài về văn chương .
Ông cùng Nguyễn Trung Ngạn theo lệnh của vua trần Dụ Tông
soạn bộ Hoành Triều đại điển ( nói về những điều lệ quy tắc lớn
của triều đại ) và bộ Hình thư ( nói về pháp luật ) để ban hành cho
xã hội.

Tác phẩm của Trương Hán Siêu hiện còn 4 bài thơ và 3 bài văn ,
trong đó Bặch Đằng giang phú là tác phẩm đặc sắc của lịch sử
văn học Việt Nam.

+ Bạch Đằng giang phú là tác phẩm xuất sắc của Trương Hán
Siêu , đồng thời cũng là tác phẩm tiêu biểu của văn học yêu nước
thời Lý - Trần ,một đỉnh cao nghệ thuật của thể phú trong văn học
Việt Nam

+ Bạch Đằng giang phú thể hiện lòng yêu nước và niềm tự hào
về truyền thống anh hùng bất khuất và truyền thống đạo lý nhân
nghĩa sáng ngời của dân tộc Việt Nam .Do đó,Bặch Đằng giang
phú cũng thể hiện tư tưởng nhân văn cao đẹp của việc đè cao vai
trò , vị trí của con người trước lịch sử .

II.Phân tích

1.Sơ lược vài nét về tác phẩm:

- Bặch Đằng là một nhánh của sông Kinh Thầy .Tại đây , năm
938 Ngô Quyền đã đánh tan quân Nam Hán ,giết Lưu Hoằng
Thao ( con vua Nam Hán ), năm 981 Lê Hoàn chiến thắng quân
Tống và năm 1288 , Trần Hưng Đạo đánh tan quân Nguyên –
Mông bắt sống Ô Mã Nhi. Sông Bặch Đằng thành di thích lịch sử
lừng danh và trơ thành nguồn cảm hứng cho bao tác phẩm nghệ
thuật.

- Trương Hán Siêu nhân dịp dạo chơi sông Bạch Đằng đã làm bài
phú này . Chưa rõ bài phú viết năm nào , chỉ ước đoán sáng tác
khoảng 50 năm sau cuộc kháng chiến chống giặc Nguyên –
Mông thắng lợi.

- Bạch Đằng giang phú được viết theo phú cổ thể , nguyên tác
viết bằng chữ Hán . Cấu tứ của tác phẩm theo hình thức đối đáp
giữa chủ và khách.Khách là người yêu cảnh trí thiên nhiên ,có thú
du ngoạn , tâm hồn khoáng đạt , tâm huyết với lịch sử dân tộc
.Khách tìm đến sông Bạch Đằng không chỉ vì yêu thiên nhiên mà
còn vì lòng ngưỡng mộ nơi có chiến công oanh liệt và khát vọng
tìm hiểu lịch sử dân tộc , noi gương của Tử Trường xưa ( sử gia
nổi tiếng Trung Quốc đời Hán ) .Chủ là những bô lão ở ven sông
Bạch Đằng mà khách gặp , vừa là dân địa phương , vừa là
những người đã từng chứng kiến , từng tham gia chiến trận
.Cũng có thể nhân vật bô lão là nhân vật có tính chất hư cât\ú ,
tác giả xây dựng lên đẻ dễ dàng bộc lộ cảm xúc , suy nghĩ về đất
nước , dân tộc.

2. Bài phú đã làm sống dậy hào khí chiến thắng của trận
Bạch Đằng:

- Cảnh sông Bạch Đằng được khắc hoạ hùng vĩ , hoành tráng
qua cái nhìn của khách

Bát ngát sóng kình muôn dặm,
Thướt tha đuôi trĩ một mầu.
Nước trời:một sắc,
Phong cảnh :ba thu

- Giữa lúc khách đang hồi tưởng về quá khứ thì các bô lão xuất
hiện cho khách nghe về những trận đánh thuỷ chiến đã xảy ra nơi
đây:

Đây là chiến địa buổi Trùng Hưng nhị thánh bắt Ô Mã,
Cũng là bãi đất xưa , thuở trước Ngô chúa phá Hoằng Thao.

Các bô lão đã nhắc lại hai chiến thắng lớn theo dòng hồi tưởng
,năm 1288 Trùng Hưng nhị thánh bắt Ô Mã ,kể đến là chiến thắng
của Ngô Quyền năm 938.Bài phú chủ yếu tái hiện trận đánh năm
1288.

- Lúc đầu ta ra quân trong thế trận giằng co , ngang tài ngang sức
bất phân thắng bại , báo hiệu một cuộc thuỷ chiến ác liệt:

Thuyền tàu muôn đội,
Tinh kỳ phấp phới.
Hùng hổ sáu quân,
Giáo gươm sáng chói.
Trận đánh được thua chửa phân,
Chiến luỹ Bắc Nam chống đối.
Ánh nhật nguyệt chừ phải mờ ,

Bầu trời đất chừ sắp đổi.

- Kẻ thù xuất hiện với tư thế hung hăng kiêu ngạo , cậy đông và
mạnh có thể quyết sạch cả nước ta :

Kìa:
Tất Liệt thế cường,
Lưu Cung chước dối.
Nhưng tưởng gieo roi một lần,
Quét sạch Nam bang bốn cõi.

- Cuối cùng , quân ta với lòng yêu nước , tinh thần quyết chiến ,
ngọn cờ chính nghĩa đã chiến thắng :

Khác nào như khi xưa :
Trận Xích Bích , quân Tào Tháo tan tác tro bay,
Trận Hợp Phì , giặc Bồ Kiên hoàn toàn chết trụi.

Nghệ thuật so sánh nhằm đề cao trận thuỷ chiến Bạch Đằng
ngang tầm với những trận oánh liệt nhất trong lịch sử Trung
Quốc.

- Cách miêu tả trận đánh thật tình đã làm sống dậy hào khí chiến
thắng của Bạch Đằng .Lời kể súc tích , ngắn gọn mà vẫn cụ thể ,
tỉ mỉ khiến người đọc tưởng như cuộc kháng chiến đang diễn ra
trước mắt , chuyện quá khứ mà như đang xẩy ra trong hiện
tại.Câu văn dài gợi không khí trang nghiêm , thiêng liêng ; câu
văn ngắn gợi không khí gấp gáp , căng thẳng.

3. Bài phú làm sáng lên những chân lý muôn đời của dân

tộc:

- Trước hết , qua lời kể của các bô lão , bài phú muốn nói khẳng
định vai trò , sức mạnh của con người:

Từ có vũ trụ,
Đã có giang san.
Quả là : trời đất cho nơi hiểm trở,
Cũng nhờ : nhân tài giữ cuộc điện an.
Hội nào bằng hội Mạnh Tân : có vương sư họ Lã,
Trận nào bằng trận Duy Thuỷ : có cuốc sĩ họ Hàn.
Kìa trân Bặch Đằng mà đại thắng,
Bởi đại vương coi thế giặc nhàn.

Ta thắng giặc vì ta có thiên thời , địa lợi trời cho nơi hiểm trở,
nhưng điều quyết định là ta có nhân tài.Mượn những danh nhân
và điển tích của Trung Quốc , bài thơ phú nhằm ca ngợi con
ngươi Đại Việt , đặc biệt là Trần Hưng Đạo , người có tài mưu
lược , phán đoán tình hình, lãnh đạo thắng lợi cuộc kháng chiến .

- Nếu lời nói của các bô lão khẳng định con người là yếu tố quyết
định thì khách trong lời ca của mình đã bổ sung thêm , có người
tài là cần thiết nhưng quan trọng hơn , đó là đức cao , tức là có
tình nghĩa , đạo lý của dân tộc:

Anh minh hai vị thánh quân,
Sông đây rửa sạch mấy lần giáp binh.
Giặc tan muôn thuở thanh bình,
Bởi đâu đát hiểm , cốt mình đức cao.

- Cuối cùng , bài phú muốn nêu lên chân lý về sự bất tử của
những anh hùng như dòng sông kia hùng vĩ và bất biến:

Sông Đằng một dải dài ghê,
Sóng hồng cuồn cuộn tuôn về bể Đông.
Những người bất nghĩa tiêu vong ,
Nghìn thu chỉ có anh hùng lưu danh!

III.Tổng kết

- Bạch Đằng giang phú đạt đỉnh cao về nghệ thuật phú , khẳng
định niềm tự hào về truyền thống anh hùng , nhân nghĩa , ca ngợi
người tài của dân tộc

- Chân lý mà Bặch Đằng giang phú nêu lên mãi mãi là bài học về
việc giữ nước và dựng nước.