Nam Quốc Sơn Hà - Lý Thường Kiệt

Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm ?
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư !
Đôi dòng tiểu sử
• Lý Thường Kiệt tên thật là Ngô Tuấn. Thường Kiệt là tự; sau này
ông được ban quốc tính nên mới đổi tên thành Lý Thường Kiệt.
• Theo tài liệu mới phát hiện (bài văn khắc trên chuông chuà Bắc
Biên và cuốn Tây Hồ Chí) thì ông là người làng An Xá, huyện
Quảng Đức, thuộc khu vực phía nam hồ Tây trong thành Thăng
Long.
• Ông sinh năm 1019 và mất tháng Sáu năm Ất Dậu (tức từ 13
tháng Bảy đến 11 tháng Tám năm 1105).
• Lý Thường Kiệt tinh thông thao lược, lại có tài thơ văn. Năm 23
tuổi, ông đã được bổ làm Hoàng môn chi hậu rồi thăng đến chức
Thái úy. Ông có công rất lớn trong công cuộc xây dựng và bảo vệ
đất nước: phá Tống, bình Chiêm, dẹp tan phản loạn
• Tác phẩm còn lại gồm có bài Lộ Bố Văn phát ra cho nhân dân
Trung Quốc ở các châu Ung Khâm Liêm nhân dịp chủ động đem
quân sang đánh Tống năm 1075, lời tâu xin vua Lý Nhân Tông
cho đi dẹp loạn Lý Giác năm 1103, và tiêu biểu nhất là bài thơ
Nam Quốc Sơn Hà.
Tác phẩm chọn lọc
Nam Quốc Sơn Hà
Tài liệu tham khảo
• Thơ Văn Lý Trần, tập I, NXB Khoa Học Xã Hội, 1977.
• Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, NXB Khoa Học Xã Hội, 1993, theo mộc bản khắc năm Chính Hòa thứ
18 (1697).
• Việt Nam Văn Học Sử Yếu, Dương Quảng Hàm.
• Lý Thường Kiệt, Hoàng Xuân Hãn.
• Việt Nam Sử Lược, Trần Trọng Kim.
Nam Quốc Sơn Hà
Nam Quốc sơn hà Nam Đế cư

Tiệt nhiên định phận tại thiên thư
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm ?
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư !
Dịch thơ:
Sông Núi Nước Nam
Sông núi nước Nam vua Nam ở
Rành rành định phận tại sách trời
Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm ?
Chúng bay sẽ bị đánh tơi bời !
Chú thích:
• Đây là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên trong lịch sử dân tộc. Bài
thơ xuất hiện năm 1077 giữa cuộc chiến đấu oanh liệt trên phòng
tuyến sông Như Nguyệt (khúc sông Cầu thuộc huyện Yên Phong,
tỉnh Hà Bắc ngày nay) giữa quân dân Đại Việt và mấy chục vạn
quân Tống do Quách Quỳ chỉ huy. Tương truyền giữa lúc khó
khăn, quân sĩ hai bên một đêm bỗng nghe tiếng ngâm vang vọng
của bài thơ trên từ đền thờ Trương Hống Trương Hát (hai tướng
tài của Việt Vương Triệu Quang Phục). Bài thơ góp phần khích lệ
tinh thần chiến đấu của quân ta và khiến quân Tống hoang mang,
rúng động, dẫn đến thất bại thảm hại của chúng chẳng bấy lâu
sau đó.
• Lĩnh Nam Chích Quái có chép một dị bản:
Nam Quốc sơn hà Nam Đế cư
Hoàng thiên dĩ định tại thiên thư
Như hà Bắc lỗ lai xâm lược ?
Bạch nhận phiên thành phá trúc dư !
|