Bai 3 - Văn hóa nhận thức ppsx

CHƯƠNG II
VĂN HÓA NHẬN THỨC
I.
Nhận thức về vũ trụ :
1. Tư tưởng xuất phát về bản chất vũ trụ
2. Triết lý về cấu trúc không gian của vũ trụ
3. Triết lý về cấu trúc thời gian của vũ trụ
II
. Nhận thức về con người :
1. Nhận thức về con người tự nhiên
2. Nhận thức về con người xã hội
I. NHẬN THỨC VỀ VŨ TRỤ :
1.TƯ TƯỞNG XUẤT PHÁT VỀ BẢN THỂ VŨ TRỤ -
TRIẾT LÝ ÂM DƯƠNG :
1.1. Bản chất và khái niệm :
- Tư duy lưỡng phân-lưỡng hợp của cư dân
nông nghiệp : phân chia vũ trụ thành từng cặp
biểu tượng vừa đối lập vừa thống nhất.

- Âm và dương được xem là hai tố chất cơ bản
hình thành nên vũ trụ vạn vật
1.2. Hai quy luật của triết lý âm-dương :

Không có gì hoàn toàn âm hoặc hoàn toàn dương,
trong âm có dương và trong dương có âm.

Âm và dương luôn gắn bó mật thiết và chuyển hóa
cho nhau : âm cực sinh dương, dương cực sinh âm.
1.3. Triết lý âm-dương và tính cách người Việt :
- Triết lý sống quân bình, hài hòa.
- Khả năng thích nghi cao với mọi hoàn cảnh

- Tinh thần lạc quan.
2. TRIẾT LÝ VỀ CẤU TRÚC KHÔNG GIAN
CỦA VŨ TRỤ :
2.1. Mô hình Tam tài : là mô hình cấu trúc không
gian gồm ba yếu tố :
- Thể thuần âm
- Thể thuần dương
-
Thể kết hợp âm-dương
- Mô hình tam tài trong văn hóa Việt Nam : thiên-
địa-nhân, cha-mẹ-con…
2.2. Mô hình Ngũ hành : là mô hình cấu trúc không
gian gồm năm yếu tố (Thủy, Hỏa, Mộc, Kim, Thổ),
có quan hệ tương sinh, tương khắc
- Tương sinh : Thủy->Mộc->Hỏa->Thổ ->Kim ->Thủy
- Tương khắc: Thủy≠Hỏa ≠ Kim ≠ Mộc ≠ Thổ ≠Thủy
- Ứng dụng ngũ hành trong văn hóa Việt Nam : y
học, bói toán, phong thủy…
3. TRIẾT LÝ VỀ CẤU TRÚC THỜI GIAN
CỦA VŨ TRỤ :
3.1.Lịch âm dương :
-
Kết hợp việc xem xét chu kỳ mặt trăng và mặt trời,
định tháng bằng ngày trăng tròn.
-
Phản ánh khá chính xác sự biến đổi có tính chu kỳ
của thời tiết.
3.2. Hệ đếm can chi : sử dụng các yếu tố
biểu trưng gần gũi với đời sống.


Hệ CAN : gồm 10 yếu tố do 5 hành phối hợp âm
dương mà thành ( Giáp-Ất, Bính– Đinh, Mậu-Kỷ,
Canh-Tân, Nhâm- Quý.)

Hệ CHI : gồm 12 yếu tố, mỗi chi ứng với một con
vật ( Tí, Sửu, Dần, Mão, Thìn, Tị, Ngọ, Mùi, Thân,
Dậu, Tuất, Hợi.)
II. NHẬN THỨC VỀ CON NGƯỜI :
1. Nhận thức về con người tự nhiên :
- Con người là một tiểu vũ trụ, cũng có
cấu trúc mô hình 5 yếu tố.
- Ứng dụng : trong ăn uống, chữa bệnh
và bảo vệ sức khỏe ( theo nguyên lý
cân bằng âm dương )
NGŨ HÀNH TRONG CƠ THỂ CON NGƯỜI
2.Nhận thức về con người xã hội :
Áp dụng các mô hình nhận thức về vũ trụ, dựa
trên các quan hệ tương sinh, tương khắc để lý
giải con người xã hội :

Con người định mệnh : giải đoán vận mệnh con
người ( thuật tử vi, tướng số…)

Con người cộng đồng : dự đoán các mối quan hệ
giữa cá thể và cộng đồng (tam hợp, tứ xung)