Miễn dịch học lâm sàng part 6 pdf

chuyên nghic gi là phân tử vận chuyển gắn với xử lý kháng nguyên
(transporter associated with antigen processing - vit tt là TAP). Phân t này
hot chin các peptide  i vn
chuy ng qua màng ci ni nguyên
sinh vào bên trong h thn chuyn tích cc
c vi chiu chuyn dng ca protein là t ng hp
i nc ti màng nguyên sinh cht. Các
phân t MHC lp I va c tng hp ra bám nh vào mt trong c
 ch  
thì chúng s b các phân t MHC lp I bt gi  là các phân t MHC
lc tng hp  i ni nguyên si
gc v i chui c nh). Nu mt
phân t MHC lc mt peptide phù hp vi nó thì phc hp
peptide-phân t MHC lp I có tính c chuyn ra phô by  màng
t bào. Trong quá trình vn chuyn này, phc hp peptide-phân t MHC lp I
có th t s  MHC lp I lúc này không còn
kh n peptide nnh nên nó có th kháng lc
tác dng thu phân ca các enzyme protease ca endosome. Nu phân t
MHC lc peptide phù hi ni nguyên sinh
 gn vi nó thì phân t y s không có tính nh và b phá hu bi các
enzyme protease.
Cuc ching xuyên gia các vi sinh vt và túc ch cc thc
hin bng vô s  n s trình din kháng
ng phân t MHC lp I. Các mánh khoé ca virus bao gm
loi b các phân t MHC va mc tng hp ra khi ni nguyên sinh,
c ch quá trình phiên mã ca các gene mã hoá các phân t n
quá trình vn chuyn các peptide bng cách c ch ng
trình din kháng nguyên bi phân t MHC lp I, các virus làm gim s trình
din các kháng nguyên ca chúng cho các t bào TCD8
+
và vì th chúng có th

c s tn công ca h thng min dch thích ng. Các th n ln
tránh này ca các virus phn nào b tht bi do các t bào NK có kh n
din và tiêu dit nhng t bào ca túc ch nhim virus và không bc l phân
t MHC lp I ( min dch bm sinh). Chi ti các virus lé tránh
ng min dch s c trình bn dch trong các bnh
nhim trùng.

ng x lý các kháng nguyên xut hi  
ra trình din bi phân t MHC lp I
Ý nghĩa sinh l{ của việc trình diện kháng nguyên bên cạnh các phân tử MHC
i ta cho rng h thng x lý và trình dic vn hành
mt vai trò quan trng trong vic kích thích
ng min dch. Trên thc t rt nhin cng
min dch qua trung gian t bào T gn lin vi chn peptide
ca các phân t MHC.
m ca vic gii hn s nhn din ca các t bào T vi các peptide phi
c gn vi các phân t MHC  cho các t bào T ch nhn ding
vi các kháng nguyên có gn vi các t bào. Mt phn là vì các phân t MHC là
các protein trên màng ca t bào và mt phn là vì các quá trình thu np các
u l ca các phân t u ph thuc vào quá trình
sinh tng hp ráp các thành t vào vi nhau - tt c u din
ra bên trong t bào.
Nói cách khác là các phân t MHC ch có th thu nc các peptide bên
trong t a các tác nhân gây bnh b t 
vào hoc tác nhân gây bnh sng bên trong t bào to ra. Vì th các t bào
lympho T ch có th nhn din các kháng nguyên ca các vi sinh vt b 
hoc các vi sinh vt nhim vào t bào là các loi vi sinh vt cn phng
min dch qua trung gian t bào mi chng lc chúng.

Vic tn tng trình din kháng nguyên thông qua phân t MHC

lp I và phân t MHC l cho h thng min dch có th chng tr mt
cách hiu qu nhi vi các vi sinh vt ngoi bào và các vi sinh vt ni bào
(Hình 8.15). Các vi sinh vt ngoi bào b bt gi bi các t bào trình din kháng
nguyên (bao gm các các t i thc
trình din bi các phân t MHC lp II, hin nhiên là các phân t ch yc
bc l bi các t bào trình din kháng nguyên (và c trên các t bào có tua).
c hiu ca phân t CD4 vi phân t MHC lp II nên các peptide
c trình din bi phân t MHC lc nhn din bi các t bào TCD4
+

là các t bào có chc ng t bào T h tr. Các t bào T h tr này
s h tr các t bào lympho B to ra kháng th, h tr i thc bào nut
và phá hu vi sinh vt -  thc hin hu
hiu nh loi b các vi sinh vt ngoi bào và các vi sinh v các t bào
th
Tuy nhiên, c  u không có tác di vi các virus nhim
a các t bào ca túc ch. Các kháng
nguyên  c x lý ri trình din bi các phân t MHC lp I
là nhng phân t có  tt c các t bào có nhân b t c
các t bào có nhân có th b nhim vi mt s virus. Các peptide gn vi các
phân t MHC lc nhn din bi các t bào lympho TCD8
+
là các t bào
s bic. T c s git cht
t bào b nhim và loi b c nhi hu hiu nh
loi b các vi sinh vt sinh sa t bào túc ch.
Bng min dch bo v c tng cách liên kt các
m ca vic trình din kháng nguyên và nhn din kháng nguyên bi các
t ng x lý các kháng nguyên  trong các bng và
các kháng nguyên   biu l ca các phân t MHC lp I và

lp II trên các loi t c hiu ca các phân t ng th
th i vi các phân t ng là MHC lp II và MHC lp I, và
cha các t bào TCD4
+
là các t bào h tr còn các t bào TCD8
+
là
các t bào lympc.

Vai trò ca vic trình din kháng nguyên cùng vi phân t i vi vic
nhn din vi sinh vt ca các t bào TCD4
+
và TCD8
+

c m u bi hai câu hi: bng cách nào mà s ng ít i các
t c hiu vi kháng nguy
ng? và b tng min dch phù hp chng li các
vi sinh vt  bên ngoài và bên trong các t bào? Nhng hiu bi
các t bào trình din kháng nguyên và vai trò ca các phân t MHC trong vic
trình din các peptide c li tho  hai
câu hc bing min dch qua trung gian t bào do t bào
m trách.
Các chức năng khác của các tế bào trình diện kháng nguyên
Các t bào trình din kháng nguyên không ch trình din kháng nguyên cho các
t bào lympho T nhn din mà còn cung cu th  hot hoá
các t bào lympho T. Thuyt hoá t c
trình b  cn trong phn trình by v
ng ca các t 5 và 7. Xin nhc li kháng
nguyên là tín hiu th nht còn tín hiu th hai thì do các vi sinh vt hoc các

t bào trình din kháng nguyên phn ng vi các vi sinh vt y cung cp.
Yêu cu cn có tín hiu th  bng min dch thích
c t chng li các vi sinh vt ch không chng li các tác
nhân không có bn cht t vi sinh vt và vô hi khác, m vn có các
t bào lympho có kh n din các cht này. Các loi sn phm khác
nhau ca vi sinh vng min dch bm sinh có th hot hoá các t
bào trình din kháng nguyên bc l các tín hiu th  hot hoá các t bào
lympho.
Ví d t nhiu loi vi khun to ra cht lipopolysaccharide (vit tt là LPS
c gi là nc t). Khi các vi khun này b các t bào trình din
kháng nguyên bt gi ri các kháng nguyên cc trình din thì cht
nc t ng lên chính t bào trình din kháng nguyên bt gi các vi
khun sinh nc t ng li các ni
c t thì các t bào trình din kháng nguyên bc l các protein trên b mt
cc gng kích thích tng kích thích t này c
các th th ca t bào T nhn din.
i th hai là các t bào trình din kháng nguyên ch tit các cytokine,
các cytokine lc các th th ca t bào T dành cho cytokine nhn
ding kích thích t và cytokine phi hp cùng vi vic nhn din
kháng nguyên bi các th th ca t bào T dành cho kháng nguyên s kích
t hoá ca các t ng
hp này kháng nguyên là tín hiu th nhng kích thích t và
cytokine cung cp tín hiu th hai cho s phát trin cng min dch
qua trung gian t bào T.
Các kháng nguyên được nhận diện bởi tế bào B
Các t bào lympho B s dng các phân t kháng th trên b mt c
nhn din vô s các kháng nguyên khác nhau bao gm các protein, các
polysaccharide, lipid, và các hoá cht nh. Các kháng nguyên này có th có
trên b mt các vi sinh vt (ví d các kháng nguyên ca v hoc nha bào) hoc
chúng có th  dng hoà tan (ví d c t do các vi sinh vt tit ra).

ng vi s kích thích ca kháng nguyên và các tín hiu khác, t bào B s
bit hoá thành các t bào plasma ch tit kháng th ( min dch dch th).
Các kháng th ch tich tit ca màng nh gn
vào các kháng nguyên, có tác dng trung hoà và loi b 
Các th th ca t bào B dành cho kháng nguyên và các kháng th ch tit
ng nhn din các kháng nguyên  dng cu trúc không gian nguyên thu
ca chúng mà không cn phi có quá trình x lý và trình din kháng nguyên
bi các h thng chuyên trách. Có v n phi có các t bào
trình di trình din kháng nguyên cho các t

Vì th vic nhn din kháng nguyên ca t c kim soát
c nhn din kháng nguyên ca các t bào T. Do s hot hoá các t bào
B dich lympho nên
có th tn ph bt gi các vi sinh vt và
thm chí c các kháng nguyên ngoi sinh không có bn cht t các vi sinh vt
vi thành phn hoá hng. Rõ ràng là nu có nh
ch y thì chúng phi gi cho các kháng nguyên  dng nguyên thu và
duy trì các kháng nguyên này   cho các t bào B nhn din chúng.
t nhiu v cách thc các t c hiu vi
mt kháng nguyên nht ít i gi c
hiu vng y  
quan lympho.
Các nang lympho  trong các hch lympho và lách là vùng giu t bào B. Ti
a mt qun th t c gi là tế bào có tua ở nang lympho
(follicular dendritic cell). Các t bào này có chn các kháng
nguyên cho các t t hoá. Các t bào có tua  nang lympho s
dng các th th ca chúng dành cho Fc ca phân t kháng th  bt gi các
 ph kháng th.
Các t  th ca chúng dành cho yu t b th C3d
 bt gi  b th bám vào. Các kháng nguyên này

c các t c hiu nhn ding min dch dch th và
các kháng nguyên này có cha chn các t bào B có ái lc cao
vi kháng nguyên. Quá trình này s c trình by chi ti min
dch dch th.
Bảng: Đặc điểm của các gene và các phân tử MHC
m
Tm quan trng

Ti mt thi
m mi phân
t MHC ch
trình din mt
peptide
Mi t ng vi
mt peptide riêng bit
c gn vào phân t
MHC

Các peptide
c tip nhn
trong quá trình
lp ráp bên
trong các t bào
Các phân t MHC lp I và
lp II trình din các
peptide t nhng khoang
khác nhau ca t bào
Ái lc thp, tính
c hiu rng
Nhiu peptide khác nhau

có th c vào
cùng mt phân t MHC
T tách ri
rt thp
Phân t MHC trình din
peptide trong thi gian
  cho t bào T có
th nh v c peptide
Cn gn vi
peptide thì
phân t MHC
mi có tính n
nh
Ch có các phân t MHC
tham gia trình din
peptide mc biu l
ra b mt t  cho
t bào T nhn din
Các phân t
MHC ch gn vi
các peptide
Các t bào T hong
trong gii hn bi phân
t MHC ch ng vi
các kháng nguyên có bn
cht là protein ch không
ng vi các hoá cht
khác

BÀI 9. HỆ THỐNG BỔ THỂ

H thng b th bao gm ít nht là 30 protein và glycoprotein trong máu và
gn trên các màng. B th ng trong c ng min dch
bng min dch thích ng do kháng th thc hin. Sau khi có
s hot hoá ca mt thành phu tiên thì các thành phn b th khác nhau
i s u hoà cht ch ca mt chui các enzyme to
ra các sn phm phn ng có tác dy s thanh lc các kháng nguyên
và s to thành ca mng hot hoá b th: con
đường cổ điển (classical pathway), con đường không cổ điển (còn gi là con
ng khác - ng thông qua lectin gọi tắt là
con đường lectin (lectin pathway).
ng này khác nhau  cách khu có chung mt chui
phn ng cui cùng to ra mi phân t c gi là phức hợp tấn công
màng (membrane attack complex - vit tt là MAC) có tác dng làm tan mt s
t bào, vi khun và virus khác nhau. Hot hoá b th ng c n
là m phòng v cng min dch dch th (mt nhánh ca min
dch thích ng) do các kháng th thc hin. Hot hoá b th ng
không c  phòng v ca min dch bm
 tìm hiu v các thành phn b th, s
ging và khác nhau ging hot hoá b th, s u hoà h thng
b th, các cha các thành phn b th khác nhau và hu qu ca
vic thiu ht bm sinh mt s thành phn b th.
Các thành phần bổ thể
Các protein và glycoprotein to nên h thng b th ch yc tng hp
bi các t  c to ra bi các
t i thc bào  mô, các t bào biu mô cng
ng tit niu sinh dc. Các thành phn này chim khong 5%
trng các globulin trong huyt thanh

i các dng không hong v mt cht nhiu trong s các dng
này là các ti trí hong
y li.
S hot hoá ca tin enzyme làm phân ct phân t lonh c ch và bc
l ra v trí hong enzyme. S hot hoá ca h thng b th n
mt chui các enzyme k tin phm tin enzyme cc
này tr thành enzyme chuyn hoá cc tip theo. Mi mt thành phn 
dng hot hoá có thi gian bán hu ngn, ni thành phn
tip theo thì nó s nhanh chóng b bt hot.
Mi thành phn b th c ký hiu bng các ch và s (ví d C1-C9), ch (ví
d B, D, H), hoc bng.
Ch C vit tt ca ch b th trong Tiu t
n 9 phn ánh th t phát hin ra chúng ch không phi trình t ca các
thành phn này trong chui phn ng hot hoá b th. Sau khi mt thành
phc hot hoá thì các mc ký hiu bng các ch vit
ng. Mnh nh c ký hiu bng ch nh lc ký
hiu bng ch  i tr ng hp C2 thì kí hiu C2a
là mnh ln, C2b là mnh nh - tuy nhiên vn có tài liu kí hiu C2a là mnh
nh). Các mnh ln vi v trí hot hoá còn các mnh nh
ch tán ra khi v c hình thành mt
ng viêm cc b. Các mnh b th i mt m to
thành các phc hp chng phc hp nào có hot tính enzyme thì
c ký hiu bng gch ngang phía trên các kí t ch hoc s ví d 
C4b2b, C3bBb.

Các bước hoạt hoá bổ thể
u tiên trong quá trình hot hoá b th kt thúc bng vic hình
thành ca C5b có th ding: c n, không c n
c cui cùng dn hình thành mt phc hp tn công
màng thì ging nhau  c ng. Các thành phn b th trong mi con

ng và trình t c trình by trong hình 6.1.



Hình 6.1: Tng quan v ng hot hoá b th. ng c n
c khng khi C1 gn vào phc hp kháng nguyên-kháng thng
không c c khng khi C3b gn vào các b mt ho
ca t bào vi khuc khng khi lectin gn mannose
(MBL) gn vào b mt vt l. C u to ra enzyme C3
convertase, C5 convertase và C5b. Thành phc chuyn
thành mt phc hp tn công màng theo trình t chung c
cui ging nhau  c ng
Con đường cổ điển
S hot hoá b th ng c c bu bng s
hình thành ca các phc hp kháng nguyên-kháng th hoà tan hoc bng s
gn ca kháng th vào kháng nguyên trên mp ví d t t
bào vi khun. IgM và mt s phân lp IgG nhnh (IgG1, IgG2 và IgG3) có th
hong c n git s yu t hot hoá không có bn
cht min dch. Gu tiên ca quá trình hon mt
chui liên tip các enzyme ca C1, C4, C2 và C3 có mt trong huyi
các dng không hong ch

Vic to thành phc hp gia kháng nguyên vi kháng th ng
bii v mt hình thái  phn Fc ca phân t kháng th, bc l mt v trí
kt hp dành cho thành phn b th C1. C1 tn ti trong huyi
dng phc hi phân t bao gm C1q, hai phân t C1r và hai phân t C1s
gn vi dng phc hp (C1qr
2
s
2

). Phc hc gi cho n
nh nh ion Ca
2+
. Phân t c cu thành bi 18 chui polypeptide liên
kt vi nhau to nên 6 cánh tay xon kiu lò xo chp ba git bó hoa
nh ca các cánh tay này (là các bông hoa) gn vào các v trí
kt hc bc l  lãnh vc C
H
2 ca phân t kháng th (hình 6.1). Phc
hp C1r
2
s
2
có th tn ti hai dng.  dng t do không gn vào C1q nó có
hình ch n vào C1q thì C1r2s2 có hình s 8. M
C1r và C1s có cha mt lãnh vc xúc tác và mt lãnh vc phn ng có tác dng
y s i C1q hon nhau gia các C1r hoc C1s.



Hình 6.2: Phc hp C1qr
2
s
2
gn vào kháng th o phc hp vi kháng
nguyên trên b mt vi sinh vt

Hình 6.3: C1q cn phi gn vi ít nhu hình c to ra
liên kt bn vng
Ð nh gia kháng th và C1q xut hin thì mi phân t C1q
phi gn vi ít nhu hình cu ca nó. Khi mt phân t IgM
pentamer gn vào kháng nguyên hoc vào mt b m có ít nht là 3 v
trí kt hc bc l. Tuy nhiên hình dng ca IgM trong máu
li là hình phng và  dng này thì các v trí kt hp vi C1q lc bc
l (hình 6.3). Vì th t IgM trong máu không có kh t hoá chui b
thc li thì phân t IgG ch cha có 1 v trí kt hp C1q  phn Fc, khi
hai phân t IgG  cách nhau 30-40 nm  trên mt b mc  trong
mt phc hp s cho ra hai v trí gn C1q và do vy có th tc liên kt
vng chc vi C1q. S khác nhau v n cu trúc gia IgM và IgG ct
i sao ch mt phân t IgM gn vào mt t bào hng c  hot
c b th ng c n và làm tan t bào hng cu, trong khi
i cn ti 1.000 phân t IgG, phân b mt cách ng có hai
phân t  gn nhau mi bc s gn C1q.

Bng 6.1: Các thành phn cng c n tham gia hình thành C5
convertase
Thành
phần
Protein hoạt
động/ sản
phẩm phân
cắt
Chức năng miễn dịch
C1
C1q
Gn vào vùng Fc ca IgM và IgG

C1r
Serine protease: enzyme hot hoá C1s

C1s
Serine protease: enzyme hot hoá C4 và C2
C4
C4a
Peptide trung gian hoá hc ca phn ng viêm
c t phn v - anaphylatoxin)

C4b
Gn và to phc hp vc phân
ct bi C1s to ra C4b2a
C2
C2a
Serine protease: C4b2a ho
convertase

C2b

C3
C3a
Peptide trung gian hoá hc ca phn ng viêm
c t phn v - anaphylatoxin)

C3b
Gn vào C4b2a to ra C5 convertase; cht
opsonin chính

S gn ca C1q vào v trí liên kt ca nó  phn Fc ca phân t kháng th to

ra mt bii v hình thái ca C1r làm chuyi C1r thành mt enzyme
serine protease là C1r hoC1r phân ct C1s thành mt enzyme
ho C1s. C1s t là C4 và C2 ( 6.1). Thành phn
C4 là mt glycoprotein có 3 chuc hot hoá
khi C1s thu phân mt mnh nh (C4a) khu tn cùng amine ca chui
a, bc l ra mt v rí kt hp  mnh ln (C4b). Mnh C4b dính vào b mt
n enzyme C2 gn vào v trí kt hc
bc l ra trên C4b. T enzyme lân cn là C1s phân ct, mnh
nh (C2a) vc to ra s khu khác. Phc hp C4b2b to
c g nói lên vai trò ca nó trong vic làm
chuyi c tin enzyme C3 thành dng enzyme hong. Mnh nh C4a
c to ra do phân ct C4 là mc t phn v (anaphylatoxin) hay mt
cht trung gian hoá hc ca phn ng viêm. Mnh này không trc tip tham
gia vào chui hot hoá b th. Các mnh nh cc t
phn v s c trình by trong phn tip theo.

Cu thành C3 nguyên thu bao gm 2 chui polypeptide là a và b. Enzyme C3
convertase thu phân mnh ngn (C3a) khu tn cùng amine ca chui
a to ra C3b. Mt phân t C3 convertase có th to ra trên 200 phân t C3b,
kt qu c khui mt cách mnh m  c này. Mt s
C3b gn vào C4b2a  to thành phc hp gm 3 phân t là C4b2a3b c
gi là C5 convertase. Cu thành C3b ca phc hp này gi
cu hình không gian ca C5 do vy cu thành C4b2a có th phân cc C5
thành C5a và C5b. C5a khub thì g châm ngòi cho
s hình thành ca phc hp tn công màng theo mt trình t s c mô t
sau. Mt s c to ra bi C3 convertase không kt hp vi C4b2a mà
khui ph lên các phc hp min dch hoc các kháng nguyên hu
hình. Cha C3b s c trình by chi tit trong
phn sau.
Con đường không cổ điển

Thành phn C5b c  tc bng hot hoá
th hai mà không cn phi có kháng thc tìm ra sau
cng c  phân bit vng c n chúng tôi gi tên
ng không c n (mc dù tên Ting Anh ca con
t s tài
liu Ting Vit khác vng không c n không cn có s
tham gia ca kháng th nên nó là mt thành phn c min dch bm
n 4 protein huyu t B,
yu t D và properdin. Khác vng c u tiên cn phi có
kháng th  hot hoá thì trong hu hng hng không c
u tiên lc hot hoá bi các thành phn ca b mt t bào khác
nhau mà các thành phc coi là l i vi túc ch (bng 15.2).
Ví d c vi khun gram âm ln vi khuu có các thành phn
ca thành t bào có th hong không c n.
Bng 15.2. Các yu t gây hong không c n
Các tác nhân gây bnh và các ht có
ngun gc t vi sinh vt
Các tác nhân không gây bnh
Nhiu chng vi khun gram âm
Các lipopolysaccharide ca vi khun
gram âm
Nhiu chng vi khu
Acid techoic ca thành t bào gram

Thành t bào nm và nm men
Các phc hp IgG, IgA và IgE ca
i
Các phc hp IgG ca th và chut
lang
Mt yu t trong nc rn h (Cobra

venom factor)
Các hng cu d loài (th, chut, gà)
(zymosan)
Mt s virus và t bào nhim virus
Mt s t 
Các ký sinh trùng (các loài
Trypanosoma)
Các cht cao phân t n tích
âm (dextran sulfate)
Các hp cht carbohydrate tinh khit
(agarose, inulin)

Thành phn C3 trong huyt thanh có mt liên kt thioester không bn là ch
d b thu phân t nhiên mt cách t t thành C3a và C3b. C3b có th gn vào
các kháng nguyên trên b mt l (ví d uyên trên các t bào
vi khun hoc các ht virus) hoc vi ngay c các t bào ca bn thân túc ch (
15.5c). Trong thành phn ca màng  hu hng vng
u này góp phn làm bt hot nhanh các phân t n
trên các t bào ca túc ch. Vì các b mt có kháng nguyên l 
bào vi khun, thành t bào nm men, v ca mt s virus nhng
acid sialic thp do vy C3b gn vào các màng này gi c trng thái
hong trong mt thi gian dài. C3b c nh có th gn vào mt protein
huyc gi là yu t B bng mt liên kt ph thuc Mg
2+
.
S gn ca C3b làm bc l ra mt v trí  trên yu t 
cht cho yu t D. Yu t D, mt protein huyt thanh có hot ng chuyn hoá
enzyme, phân ct yu t n C3b gii phóng ra mt mnh nh (mnh Ba),
mnh này khuo ra C3bBb. Phc hp C3bBb gic
hng c n có c hot tính C3 và C5 convertase. Hot

tính C3 convertase ca C3bBb có thi gian bán hu ch 5 phút tr khi có
protein huyt thanh khác là properdin gn vào nó làm nh nó và kéo dài
thi gian bán hu ca hot tính enzyme convertase ca nó lên ti 30 phút.

c tng không c n có th hot hoá C3 không
b thu  to ra nhing t chuyn hoá. Kt qu
c lp li và khui, vì th y 5

6
phân t C3b lng trên b mt có kháng nguyên.
Ging c hng c n, hong C3
convertase ca C3bBb to ra phc hp C3bBb3b có hot tính C5 convertase.
Hot tính C5 convertase c n vào phc
h to ra C5a và C5b, mnh C5b s gn vào b mt có kháng nguyên.
Con đường lectin
Gi ta mi phát hin thêm mng hot hoá b th khác
n có s tham gia ca kháng thc khi
ng thông qua các protein có kh c gi là các
lectin, vì th ng hot hoá b th c gng lectin
(lectin pathway). Ging không c n, do không cn kháng
th n cng min dch bm sinh.
c khng khi protein trong huyt thanh có tên gi là
mannose-binding lectin (lectin gn mannose, vit tt là MBL) gn vào các gc
mannose là thành phn ca các glycoprotein hoc các phân t carbohydrate
trên b mt ca các vi sinh vt. Vì các gc mannose ch có trên b mt các vi
sinh vt ch không có trên các t bào cng vng lectin
c coi là mt bi h thng min dch phân bi-
Tuy nhiên v  hong lectin ging vng c
mt protein ca pha cc to ra trong các phn ng
viêm. V cu trúc thì MBL có hình d  C1q và v chc

  C1q trong quá
trình hong c n. Phân t MBL có hai phân t enzyme
protease có cu trúc và ho 
mannose-associated serine protease 1 và 2 (lc kí hiu là MASP1 và
MASP2). Phc hp MBP-MASP1-MASP2 ho to thành
C4bC2a mang hot tính C3 convertang c y con
ng lectin hoà vào vng c n t c hot hoá C3. Các cu
n s hình thành cng
c n, không c c tóm tt trong bng 6.3.
Bảng 6.3. Các thành phần liên quan đến sự hình thành của C3 convertase và
C5 convertase

Con đường cổ
điển
Con đường
lectin
Con đường không
cổ điển
Các protein tin
thân
C4 + C2
C4 + C2
C3 + yu t B
Protease hot hoá
C1s
MASP
Yu t D
C3 convertase
C4b2a
C4b2a

C3bBb
C5 convertase
C4b2a3b
C4b2a3b
C3bBb3b
Cu thành gn C5
C3b
C3b
C3b
Sự hình thành phức hợp tấn công màng
Nhc cui ca quá trình hot hoá b th n C5b, C6, C7,
C8 và C9. Các thành phn t v to ra mt cu
i phân t c gi là phc hp tn công màng. Phc hp này chim
ch ca các phospholipid màng, to thành mt kênh xuyên màng, gây ri lon
màng và cho phép các ion cùng các phân t nh khuch tán ra vào qua màng
mt cách t do.



Hình 6. Quá trình hình thành phc hp tn công màng
n trong phc,  c ng (c n, không c n
và lectin), thành phn C5 gm 2 chuu b enzyme C5
convertase phân ct. Sau khi C5 gn vào cu thành C3b không có tính enzyme
cu tn cùng amine ca chui (b phân ct to ra mnh nh
C5a khunh ln C5b. Mnh C5b này cung cp mt v trí kt hp
cho các ca phc hp tn công màng ( 15.4d). Cu thành C5b
rt kém n nh và b bt hot trong vòng 2 phút nc thành phn
C6 gn vào và làm nh hot tính cho nó.

Không ít thì nhiu tt c a b th u din ra trên mc

ca các màng hoc trên các phc hp min dch trong pha dch lng. Trong khi
phc hp C5b6 gn vào C7 nó tri qua quá trình chuyi cc -
ng cc bc l ra nhng vùng k c, nh
nhng v trí kt hp vi phospholipid ca màng. Nn ra trên
màng t  trí kt hp k c có th cho phép phc hp C5b67
c màng phospholipid kép ( 15.4e). Tuy nhiên ny ra
trên mt phc hp min dch hoc trên mt b mt hot hoá không thuc t
 trí kt hp k c không th gi c c phc
hp và nó b gii phóng. Phc hc gii phóng ra có th gn vào
các t bào lân cn dn làm tan các t i pht s
bnh có s to thành ca các phc hp min dch thì t
hin tn công nhn lng phu mà li ph
làm tan các t i pht t min này s
c trình bnh t min.

S gn cc trên màng to nên mt bii v hình
thái ca C8 và vì th i qua quá trình chuyn trng thái cu trúc ái
c-ng cc bc l ra mt vùng k c, vùng này s i màng
nguyên sinh cht. Phc hp C5b678 to nên mt l nh ng kính khong
10Å; l c hình thành có th dn ti tan các t bào hng c
tan các t c cui cùng trong quá trình hình thành phc hp
t gn và polymer hoá C9 vào phc hp C5b678. C
khong t n 16 phân t C9 có th gn vào và b polymer hoá bi 1 phc
hp C5b678.
Trong quá trình polymer hoá, các phân t i qua quá trình chuyn
c-ng cc và vì th  cài cc vào màng (
15.4f). Phc hp tn công màng hoàn chnh s có dng hình c
l hot ng ch 70 - 100 Å, bao gm 1 phc hp C5b678 bao xung
quanh là mt phc hp polymer ca C9. Vì th các ion và các phân t nh có
th khuch tán qua li t do qua kênh trung tâm ca phc hp tn công màng,

t bào không th c tình trng nh v áp xut thm thu ca nó
và b tan do cha quá nhic và mt các yu t n gii.
Ðiều hoà hệ thống bổ thể
Vì h thng b th c hiu, nó có th tn công c các vi sinh
v bào ca túc ch, do vy cn phi  u hoà
chi ti gii hn cho phn ng ch tp trung vào các t bào nhnh mà
thôi. C ng c ng không c u có mt s thành
phn rt kém bn vng, nhng thành phn này tri qua quá trình bt hot mt
cách t nhiên khi chúng khuch tán ra khi các t ng h
trí kt ha C3b b thu phân mt cách t nhiên khi mà nó khuch tán
i các enzyme C4b2b hoc mt quãng 40nm.
Hong thu phân nhanh chóng này có tác dng làm hn ch không cho
C3b gn vào các t bào lân cn ca túc ch.
 na trong c ng hot hoá b th u có hàng lot
u hoà có tác dng bt hot các thành phn b th khác nhau. Mt
glycoprotein có tên là yu t c ch C1 (C1Inh) có th to phc hp vi C1r2s2
làm cho nó c ch C1q và vì th a không cho C4 hoc C2 hot hoá
thêm (hình 15.8a).

Các enzyme C3 convertase cng c ng không c n
tc khui ch yu trong quá trình hot hoá b th to ra hàng
 C3b. C3b do các enzyme này to ra có th gn vào các t bào lân
cn dn t bào kho mnh bng cách opsonin hoá các t
bào này cho các t bào làm nhim v thc bào có th th dành cho C3b thc
bào chúng, hoc bng cách to ra phc hp tc tính
rng mi ngày các t bào hng cu trong máu b tip xúc vi hàng ngàn phân
t C3b.
Ð a t bào kho mnh do C3b, mt h u
c ti u hoà hong ca enzyme C3 convertase trong
ng c n và không c n. H u hoà hong ca

C3 convertase này có liên quan v n cu trúc bng s có mt ca
n lp li ngn 60 acid amine (hay các motif) có tên n lp li
ng dng ngn (short consensus repeats vit t
liên quan v n di truyc mã hoá bi mt v trí
duy nht trên nhim sc th s c gi là cm gene mã hoá các yu t u
hoà hot hoá b th (regulators of complement activation, vit tt là RCA).
Cm gene RCA bao gm các gene mã hoá protein cofactor màng t bào (MCP
hay CD46), yu t  th dành cho b th
type I (CR1 hay CD35), th th dành cho b th type II (CR2 hay CD21), protein
liên kt C4b (C4bBP) và yu t H.

Mt s a s lp ráp cng
c n có 3 protein khác nhau v mt c
 a s lp ráp li ca C3 convertase (hình 15.8b). Ba protein
u hoà này là protein liên kt C4b hoà tan (C4bBP) và hai protein gn màng
là th th dành cho b th type I (CR1) và protein cofactor màng (MCP hay
CD46). Mi protein trong s u hoà này gn vào C4b và 
cho nó kt hp vi vi C2b. Khi mà C4bBP, CR1 hon vào vi C4b
thì mu hoà khác là yu t I s phân ct C4b thành C4d c nh và
C4c hoà tan ( 15.9a). Mt trình t n ra trong con
ng không c ng hp này thì CR1, MCP hay mt thành
phu hoà có tên là yu t H s gn không cho nó kt
hp vi yu t B (hình 15.8c). Mt khi CR1, MCP hay yu t n vào C3b
thì yu t I s phân ct C3b thành mt mnh C3bi c nh và mt mnh C3f
hoà tan. C3bi còn b yu t I phân ct thêm n gi li
 gn vào màng (hình 15.9b).

ng c lên C3 convertase dp ráp ri làm
phân tách phc hp enzyme này ra. Trong s u hoà này có các
protein v cu t H, ngoài ra còn có

yu t t tt là DAF). DAF là mt
u li nh liên kng hoá tr vi mt glycophospholipid trong
thành phn protein màng t bào. T
phân rã (bng cách tách ra) ca C3 convertase gii phóng phn enzyme (C2b
hoc Bb) ra khi cu thành gn vi t bào (C4b hoc C3b) (hình 15.8d). Khi C3
convertase phân tách nhau ra thì yu t I phân ct phn còn li gn vào màng
c C3b làm bt hon enzyme convertase này.

u hoà còn hong  mc phc hp tn công màng. Do
C5b67 có th c gii phóng ra rn vào các t bào lân cn gây
 bào kho mnh. Mt s protein
huyt thanh có th chng li nguy có này bng cách gn vào phc hp C5b67
vc gin không cho nó cài vào màng các t bào lân
cn. Mt protein huyt thanh có tên là protein S có th gn vào C5b67 gây
chuyc và vì th a s cài cm ca C5b67 vào màng các t
bào lân cn (hình 15.8e). S gn ca protein vào C5b67 còn gi không cho C9
gn vào C5b67 hoà tan và polymer hoá do vc s tiêu th C9
mt cách vô ích.

Trong nhit rng s tan t bào bi b th s hiu qu
 th c ly t các loài khác vi loài ca t bào b 
Cui cùng thì guyên nhân ca phát hin l c tìm ra nh
s khám phá ra 2 protein màng có trên màng ca rt nhiu loi t bào khác
nhau có tác dn s to thành phc hp tn công màng. Hai protein
u t gii hng loài (homologous restriction factor vit tt là HRF)
và CD59. C hai protei bào b tan bi b
th mc hiu bng cách gp ráp
t. Trong c ng
hp thì các protein màng này ch n s lp ráp ca C9 n th là
b th ca cùng mt loài vi t  i ta gi tên HRF

là gii hng loài.

Các thụ thể dành cho bổ thể
Mi t bào hng cch cu bc l các
th th dành cho các mnh b th. Các th th dành cho b th này tham gia
vào rt nhiu hong sinh hc ca h thng b th na mt s th
th dành cho b th u hoà hong ca b th
bng cách gn các thành phn b th có hong sinh hc và thoái hoá
chúng thành các sn phm bt hot. Các th th dành cho b th và các phi
t u c các thành phn b th khác nhau và các
sn phm phân rã protein cc lit kê trong bng 15.4


Bng 6.4: Các th th dành cho b th và phi t ng
Thụ thể
Các phối tử
chính
Chức năng
Phân bố trên tế bào
CR1 (CD35)
Ceb, C4b

hình thành C3
convertase; gn các
phc hp min
dch vào các t bào
Hng cu, bch cu trung
tính, t i thc
bào, bch cu ái toan, t
bào có tua  nang lympho,

t bào B, mt s t bào T
CR2 (CD21)
C3d, C3dg*,
iC3b

Các t bào B, mt s t bào
T

Thụ thể
Các phối tử
chính
Phân bố trên tế bào
CR1
CR2
CR3 và
CR4
Thụ thể
C3b, C4b
C3d, C3dg*,
C3bi
C3bi
C3a, C4a
T i thc bào, bch cu trung tính,
t bào NK, mt s t bào T
Các t bào mast, bch cu ái kim, bch cu ht
Các t bào mast, bch cu ái kim, bch cu ht,
t i thc bào, tiu cu, t bào ni
dành cho
C3a/C4a
Thụ thể

dành cho
C5a
C5a
mô
Thụ thể type 1 dành cho bổ thể (CR1)
Th th type 1 dành cho b th (CR1) là mt glycoprotein có ái lc cao vi C3b,
 gn vi C3bi, C4b và C4bi vi ái lc thp. Th th này
có trên các t bào hng cu, các t i thc bào, bch cu trung
tính, bch cu ái toan, các t bào B và mt s t bào T. Vì quá trình hot hoá
c khui chính trong c ng c n
và không c n, các phc hp min dc bit là các kháng nguyên
ng tr nên b bao ph bi C3b trong quá trình hot hoá b th. Các t bào
có các th th CR1 có th gn vào c các phc hp min dch ln các kháng
c bi C3b gy quá trình thanh lc
kháng nguyên. S bc l các th th CR1 trên các t bào B, mt s t bào T và
các t  cho phép các t bào này có th bt gi các phc
hp min d ph C3b trong các hch lympho và lách, làm cho các kháng
nguyên tn t nhng v trí này và vì th có th tc m
ng min dch hiu qu 

y  t vai trò quan trng trong viu
hoà chui b th. Vic gn ca C3b hoc C4b vào CR1 làm cho protein có th b
thoái hoá nh yu t I (hình 15.9). Hou hoà này rt quan trng trong
vic hn ch chui b th  không xy ra các tng.
Chi ti vai trò sinh hc ca CR1 s c trình by trong các phn sau.
Thụ thể type 2 dành cho bổ thể (CR2)
Th th type 2 dành cho b th (CR2) là mt glycoprotein có kh n vào
rt nhiu sn phm phân gii ca C3b bao gm C3d, C3dg và C3bi. Khác vi
CR1 xut hin trên tt c các t bào tun hoàn trong máu thì CR2 ch bc l
trên các t bào B và mt s t bào T.

Tht thú v CR2 li là mt th th u này gii
thích cho ti sao các t bào B li mn cm vi virus Epstein-y.
- n phm phân
rã C3dg cho phép virus này có kh n vào cùng mt loi th th. Chc
a CR2  các t bào B vt rõ. Có mt s bng chng cho
thy s gn ca C3dg liên kt chéo vào CR2 có th có vai trò trong vic hot
hoá t bào B.
Thụ thể type 3 và 4 dành cho bổ thể (CR3 và CR4)

Các th th type 3 và 4 dành cho b th gn ch yu vào sn phm phân rã
ca C3b là C3bi. CR3 và CR4 có  trên các t i thc bào, bch cu
trung tính, t bào NK và mt s tiu qun th t bào T. Các th th này là các
d dimer cha 2 glycoprotein (1 chui ( và mt chui () liên kng hoá
tr vi nhau. CR3 còn gi là MAC-c gi là p150,95. C u
thuc h th th dành cho intergrin cùng vi LFA-1p; các th th ng
gn vào các phân t kt dính t bào. Mi mt th th dành cho intergrin có
mt chui ( chung. Chui ( ca CR3 và CR4 có th gn
vào C3bi. Mt s bng chng còn cho thy rng CR3 còn có th gc vào
các phân t kt dính liên t bào (ICAMs) và có th y quá trình thoát
mch ca bch cu trung tính t mao mch vào khe k mô trong quá trình
viêm. S gn ca các h b th vào CR3 châm ngòi cho quá trình thc
bào bi các t bào làm nhim v thc bào.

Các thụ thể dành cho C3a, C4a và C5a
C3a, C4a, C5a là các mnh b th có trng phân t thp có kh 
khuch tán ra khi v trí hot hoá b th. Các th th dành cho các mnh này
có  trên các t bào bch cu ái kim, t bào mast và các bch cu ht . S gn
ca C3a, C4a và C5a vào các th th dành cho chúng trên các t bào mast hoc
các bch cu ái kim làm cho các t bào này thoát ht gii phóng ra các cht
trung gian hoá hc có hoc lý.

Vai trò sinh học của bổ thể
B th t thành phn trung gian quan trng cng th
dch bng cách khung lên và chuy 
kháng hu hi phá hu các vi sinh vt và các virus xâm nh.
Tan tế bào
Phc hp tc hình thành trong quá trình hot hoá b th có
kh u loài vi sinh vt, các virus, hng cu và các t bào có
nhân. Vì quá trình hot hoá b th ng không c ng xut
hin mà không cn phi có s a kháng nguyên và kháng th ban
u, do vt h thng t nhiên quan trng
 khánc hiu chng li nhim các vi sinh vt. Yêu cu cn
phu ca kháng nguyên vi kháng th  hot hoá b th
ng c n b xung vào h th kháng t c
hiu cng không c n m  c hi

Không ít thì nhiu cu cn vai trò cng min
dch qua trung gian t  kháng ca túc ch chng li nhim virus.
Tuy nhiên kháng th và b th l kháng chng virus và
ng là cc k quan trng trong vic kim ch s lan rng ca virus trong
thi k nhim ca tái nhim. Hu ht - hy vng là tt c - các
virus có v u nhy cm vi hing tan t bào nh b th. V ca virus
hu ht có ngun gc t màng nguyên sinh cht ca t bào túc ch b nhim
virus và vì th nó d b hình thành các l do phc hp tn công màng. Các virus
gây bnh b tiêu hu bng cách tan t bào do b th gm có các virus herpes,
các virus myxo (myxovirusses), paramyxo (paramyxoviruses) và các virus retro
(retroviruses).

H thng b ng rt hiu qu trong vic làm tan các vi khun gram âm.
c li, các vi khung kháng li hing này vì chúng
có mt lp peptidoglycan  thành ca chúng, lp này có tác dng n

không cho phc hp tn công màng cài vào màng trong ca vi khun. Mt vài
vi khu kháng li hing tan t bào bi b th, các
ng hc lc ca vi sinh vng hp
Escherichia coli và Salmonella kháng li b th ng liên quan vi phân type
vi khum là có các chui bên dài có bn cht là
các polysaccharide trong thành phn lipopoly-saccharitde (LPS) thành t bào vi
khui ta cho rng các chng kháng li b th ng PLS thành t
c s cm ca phc hp tn công màng vào
màng vi khun và vì th mà phc hp này b gii phóng ra khi màng ch
không to thành các l. Các chng Neisseria gonorrhoeae kháng li hing
git cht thông qua b th ng hp nhim gnococcus
ri rác  i.
Có mt s bng chng cho thy các protein màng ca các chng Neisseria
ng hoá tr vi phc hp tn công màng và cn tr s cài
cm ca nó vào màng ngoài ca t bào. Các ví d v vi khun gram âm kháng
li hing tan t bào do b th này ch là ngoi l còn hu ht các vi khun
u nhy cm vi hing này.
Các t ng kháng li hing tan t bào do b th 
là các t bào hng cu. Ð c các t bào có nhân thì cn phi to ra
c nhiu phc hp t cn mt phc hp
tn công màng là có th c t bào hng cu. Rt nhiu t bào có
u ht các t  n chìm các phc
hp tn công màng vào trong t bào. Nu phc hp tn công màng b lo
 sm thì t bào có th sa cha li bt c tp
li trng thái nh v áp xut thm thu ca nó.
Ðó là lý do ti sao vic s dng kháng th c hiu vi kháng nguyên
ca t  to ra hing tan t bào nh b th ng không
có kt qu; thc ra thì các kháng th c gc t
hoc các chng v phóng x là các tác nhân có kh t cht t bào


6.2. Ðáp ứng viêm
 cp, các sn phm phân tách ca b th c gi
c t phn v, gn vào các th th trên các t bào mast và các bch cu
ái kim trong máu gây thoát ht và gii phóng ra histamin cùng các cht trung
gian hoá hc có hoc lý khác. Các cht trung gian hoá hc này gây
m thành mng cùng vi
nhau gây kt dính các t bào mono và bch cu trung tính vào các t bào ni
mô mch máu, thoát ra khi mch máu qua khe gia các t bào ni mô ca
mao mch và di chuyn v phía có din ra hing hot hoá b th trong
mô. C5a là có tác dng mnh nht trong các quá trình này, ch cn mng 
mc picomolar là ng. Vì th s hot hoá ca h thng b th s
dn s tích t ca các dch có mang theo các kháng th và các t bào làm
nhim v thn v trí có kháng nguyên xâm nhp.
Bảng 15.5. Hoạt tính sinh học của các sản phẩm phân tách của bổ thể góp
phần tạo nên mng viêm hiu qu
Sản
phẩm
Hoạt tính sinh học
C3a
C3b
C3c
C4a
m thành mch; gây thoát ht các t bào
mast và các bch cu ái king thi gii phóng histamin; gây
thoát ht các bch cu ái p tiu cu.
Opsonin hoá các ht và làm tan các phc hp min dch và hu