Miễn dịch học lâm sàng part 10 docx

trung tâm mm. Ti các trung tâm mm này thì các t 
t s ng g ng bau sau 6 gic tính sau
mt tun thì mt t u có th to ra khong 5.000 t bào con cháu
ca nó. (Tên gt phát t nhng quan sát hình thái hc
cho thy mt s nang lympho có các trung tâm bt mu sáng khi nhum, vùng
p trung r t
nhiu t t).
 ca t bào B tr
nên nhy cm vt bim ding ca enzyme
deaminase sinh ra do quá trình hoc tính tn sut ct bin
m này vào khong 1 trên 1.000 cp base (base pair) trong mi t 
y tn sut bing 1.000 ln so vi tn
sut bin  hu ht các gene. V t bin  các gene mã
hoá kháng th c gi là siêu đột biến thân (somatic hypermutation). Quá
t bin d di này s to ra nhiu clone t bào B khác nhau có các phân
t kháng th có th gn vi ái lã kích thích
tu.



Hình 10.12: S chn lc các t bào lympho B có ái lc cao vi kháng nguyên 
trung tâm mm
ng thì các t bào B  trung tâm mm s cht bi quá trình cht t
 hn din kháng nguyên.
Vào thi dim dit bin thân  các gene mã hoá kháng th 
trung tâm mm thì kháng th c ch tin sm ca
ng to kháng th t ti ch. Các phc
hp kháng nguyên-kháng th c hình thành t hot hoá b th.
Các phc hc các t bào có tua  nang trình din. Các t bào có tua
 nang là các t i các nang lympho và có các th th dành
cho phn Fc ca kháng th c sn phm phân ct ca b th. Hai

loi th th  bào có tua  nang trình dic các phc hp
kháng nguyên-kháng th.
Vì l  t bii gn
vào kháng nguyên trên b mt các t bào có tua  nang lympho và vì th
 cht t 
ng min dch phát trin hoc kc gây min dch nhc li thì s ng
kháng th c ty làm cho s ng kháng nguyên có
mt b gim xung. Các t bào B muc chn l sng sót thì phi có
kh c vào kháng nguyên vi n ngày càng thp h
vy các t bào này phi là nhng t bào có các th th có ái lc ngày càng cao
 c tuyn chn y s ri các trung tâm mm và ch tit
kháng th, kt qu c ca các kháng th c to ra theo thi
 ng min dch phát trin.


Hình 10.13: Các v trí gii phu ding min dch dch th
ng to kháng th chng li các kháng nguyên protein ph thuc t
bào T din ra theo trình t thành mt s n khác nhau  các v trí gii
phu khác nhau c 
n din các kháng nguyên  trong các nang
lympho ri di chuyn ra vùng rìa c tip xúc vi các t bào T h tr.
a vùng giu t bào B và vùng giu t bào T. T
các t bào lympho B bt hoá thành các t bào ch tit
kháng th.
Các t bào ch tit kháng th phát tring này s 
ng  bên ngoài các nang giu t bào B) còn các
kháng th do chúng ch ti vào máu. Mt s t bào plasma ch
tit kháng th thì di chuyn tu  sng hàng
tháng thp tc sn sinh ra các kháng th ngay c khi kháng
 c loi bi sao mà mt na trong tng s các

kháng th trong máu  mng thành kho mc to ra bi
các t bào ch tit kháng th ng t 
có th phc tiu s ci này rp xúc vi nhng
i.
Các kháng th này cung cp kh  kháng nhnh và tc thì n
kháng nguyên (vi sinh vt hoc t) tái xâm nh. Quá trình
chuyn lp chui nc bu bên ngoài các nang lympho. Quá
trình thun thc ái lc, và có th c quá trình chuyn lp chui nng, din ra
trong các trung tâm mc hình thành bên trong các nang lympho. Tt c
các s kiu có th thy trong vòng mt tun sau khi tip xúc vi kháng
nguyên.
Có mt s t ng là các t bào con cháu ca t 
kinh qua quá trình chuyn lp chui nng, li không bit hoá thành các t bào
ch tit kháng th mà tr thành các t bào mang trí nh min dch. Các t bào
B mang trí nh min dch không ch tit kháng th 
trong máu và có th tn ti hàng tháng ho c khi không còn
 nt khi kháng nguyên tái xut hin thì
chúng s ng vi kháng nguyên.
Các đáp ứng tạo kháng thể chống lại kháng nguyên không phụ thuộc tế bào T
Các polysaccharide, lipid, và các kháng nguyên không phi protein khác có th
ng to kháng th mà không cn có s h tr ca các t bào
T h tr. Xin nhc li là các kháng nguyên không có bn cht là protein thì
không th gc vào các phân t MHC và do vy các t bào T không th
nhn dic chúng ( 3).
Rt nhiu vi khun có v giu ch  kháng chng li
các vi khun này ch yc thc hin bi các kháng th bám vào các
polysaccharide trên v ca các vi khun này, làm cho chúng tr thành mc tiêu
cho các t bào làm nhim v thc bào tn công. Mc dù các kháng th có vai
trò quan try trong vic chng li các kháng nguyên không ph
thuc t t nhiu v cách th

c t i ta mi ch bit rng to
kháng th chng li các kháng nguyên không ph thuc t bào T thì khác rt
nhiu vng to kháng th chng li các kháng nguyên có bn cht là
protein. Hu ht nhng khác bia các t bào T h tr trong
ng to kháng th chng li các kháng nguyên protein (Hình 10.14).
i ta cho rng có th do các kháng nguyên có bn cht và polysaccharide
hong có cha nhiu tp hp các quynh kháng nguyên
ging nhau và nhng kháng nguyên này có th tc liên kt chéo ca
các th th trên b mt mt t c hiu dành ho kháng nguyên. S liên
kt chéo mnh này có th  m hot hoá các t ng thi kích
t hoá mà không cn có s h tr t t bào T. Các
ng có trong t nhiên lng không phi là các
y t bn thân chúng không th t
 ca t bào B mà cn phi có s h tr ca t  có th kích
thích tc kháng th.



Hình 10.14: m cng to kháng th chng li các kháng
nguyên ph thuc và không ph thuc t bào T
Điều hoà các đáp ứng miễn dịch dịch thể: phản hồi của kháng thể
Sau khi các t t hoá thành các t bào ch tit kháng th và các t
bào mang trí nh min dch thì mt s trong s nhng t bào này có th i
sng tn, còn l các t t hoá có th s cht do
quá trình cht t  gim dn s ng các t 
hoy to nên trng thái thoái trào cng min dch dch
th. Các t bào B còn s dng m c bi dp tt quá trình sn
xut kháng th. Trong khi các kháng th c sn xup
 thì kháng th t trong máu và trong
 to thành các phc hp kháng nguyên-kháng th.

Các t c hiu vi kháng nguyên có th c vào phn kháng
nguyên ca các phc hp kháng nguyên-kháng th nh các th th ca t bào
a phân t kháng
th o thành phc hp vi kháng nguyên li có th c mt t bào B
khác nhn din nh th th dành cho Fc (Hình 10.15). Thành ph
truyn các tín hiu âm tính có tác dng dp tt các tín hic dn truyn
bi th th y dp tng ca
t bào B. Quá trình kháng th bám vào kháng nguyên ri c ch không to
thêm kháng th c gi là phản hồi của kháng thể (antibody
feedback). Hing này có vai trò dp tng min dch dch th
ng kháng th c tt s ng cn thit.

BÀI 16. ĐÁP ỨNG MIỄN DỊCH QUA TRUNG GIAN TẾ BÀO

ng min dch qua trung gian t n min dch thông
qua s chuyi ca các t bào min dch. Mc dù vy kháng th 
ng min dch qua trung gian t bào và có vai trò th yu.
C các t c hic hiu
tham gia vào s phát trin cng min dch qua trung gian t bào. Các
t c hiu gm có các t bào Th/TDTH và các t bào Tc; các t bào không
c hii thc bào, bch cu trung tính, bch cu ái toan và các t
bào NK. C các thành phc hic hiu cn phi có s tp
trung ti ch cc to ra bi các t c hiu vi kháng
nguyên hoc bc hic nh s kt hp ca kháng th vào các
th th dành cho Fc trên các t c hiu khác.
Khác vng min dch th dch có vai trò ch yu trong vic loi b các vi
khun ký sinh  ngoi bào và các sn phm ca vi khung min dch
qua trung gian t bào có tác dng thanh lc các tác nhân gây bnh ni bào, các
t bào nhim virut, các t nh ghép l. H th
c chuy nhn din các t bào ca chính bn thân túc ch 

bii và loi b chúng ra kh.

Tm quan trng cng min dch qua trung gian t bào s c nhn ra
ngay khi mà h thng này b khim khuyt. Tr b hi ch ra
không có tuyn c và do vy không có các t bào T ca h thng min
dch qua trung gian t ng thì các tr này vn có kh ng li
ng hp nhim khun ngo loi b mt cách có
hiu qu c các tác nhân gây bnh ni bào. Ðáp ng min dch qua trung
gian t bào ca chúng b thiu ch chúng s có các biu hin
nhim trùng lp li vi các virut, các vi khun ký sinh ni bào và nhim
nm. M suy ging min dch qua trung gian t bào  nha
tr này nghiêm trn mc mà ngay c các vacxin gic lc, là các
chng vi trùng ch còn có th mc rt hn ch   
gây nên nhng nhim trùng nng có th  n tính mng ca chúng.
Có th ng min dch qua trung gian t bào thành hai loi chính tu
theo các qun th t bào thc hin khác nhau. Mt lon các
t bào thc hin có hoc trc tip, loi th n các
tiu qun th t bào Th thc hin tham gia vào các phn ng quá mn týp
mu  cn các t bào và các c thc
hin mi long min dch qua trung gian t bào.
1. Ðáp ứng gây độc tế bào trực tiếp
Có mt cách mà h thng min d loi b các t bào l hoc các t
bào ca bo ra mt phn c t bào trc
tip làm tan các t c mt s m khác
 thc hic t bào bi t  chia
 thc hin này thành hai loi: loc t bào bi các lympho
c hiu vi kháng nguyên; loc t bào bi các t bào
c hi i thc bào. Các t 
 thc hin này nh bào khác gien cùng loài, các t bào
nhim virut và các t bào nhim hoá cht.

1.1. Gây độc tế bào bởi các lympho T gây độc
Các t c hot hoá s to ra mt qun th t bào
thc hin có kh  c gi là các t bào lympho T
c. Các t bào thc hin này có vai trò quan trng trong vic nhn din
và loi b các t bào ca b i bao gm các t bào b
nhim virut và các t bào ác tính, và trong các phn ng thi b mnh ghép.
ng thì các t c là các t bào có CD8+ và b gii hn
bi các phân t hoà hp mô ch yu lp I. Tuy nhiên mt vài t bào TCD4+ b
gii hn bi các phân t hoà hp mô ch yu lng
c. Vì trên thc t thì tt c các t bào có nhân trong
 u bc lc các phân t hoà hp mô ch yu l
c có th nhn dic gt k t bào nào c 
bii.

Ðáp ng min dch bc có th chia ra làm hai pha phn
ánh các khía cnh khác nhau cc t bào bi t u
là pha mn cn s ho
sinh mt cách mnh m ca các t ng li các kháng nguyên do các
i thc bào hoc các t bào trình din kháng nguyên khác trình din ra (hình
13.1). Ngoài ra còn có s a mt s t ng li các phc
hp kháng nguyên-phân t hoà hp mô ch yu lc nhn din ra trên
các t c hiu. Tuy nhiên s  là th yu so vi s
a các t bào Th. Kt qu cui cùng cnh
m này là s m rng các clôn t bào Th dt sn phm do
các t bào này ti-2. Ðáp ng li phc hp kháng
nguyên-phân t hoà hp mô ch yu lng li IL-2, các t bào Tc s
c ch hin hot tính
làm tan t bào. Pha th hai hay pha thc hin (effector phase) cng
c t bào bi t c nhn din các phc hp
kháng nguyên-phân t hoà hp mô ch yu lp I trên các t c hiu,

bu mt chui các s kin mà kt qu cui cùng là phá hu t 
(hình 13.2).
1.1.1. Pha mn cm

Pha mn cn s nh m ca các t bào Th và s sn
xut IL-2. Ta có th c pha mn cm bng cách s dng phn ng
lympho hn hp in vitro hoc phn ng mô ghép chng túc ch in vivo. Trong
pha mn cm, các t bào Tc tri qua mt lot s kin bit hoá liên tip nhau
 tc thc hin.

S hot cách mnh m các t bào Th s d-2
cc b. Khi có IL-2 thì các t i các phc hp kháng
nguyên-phân t hoà hp mô ch yu lp I trên màng ca các t 
c hot hoá và bic. Trong pha thc hin
c này s phá hu các t c hiu.
Phn ng lympho hn hp
Vi n quá trình tan t i lympho T
c tr nên kh thi nh tin b trong các th nghim nhm to ra các t
n thy rng khi nuôi các
lympho bào ca chut cng trên mt lm các nguyên bào si ca
chut nht thì thy các lympho ca chut chá v các nguyên
bào si ca chut nhi ta khám phá ra r to
c chng thi các t bào
lách khác gien cùng loài trong mt h thng gi là phn ng lympho hn hp.
Các t bào lc nuôi hn hp s din ra quá trình chuyn dng
nh m. Có th c m  bào
bng nuôi cng
chng v phóng x  c thu np vào ADN ca t
bào trong thi k các t bào phân chia. Khi nuôi hn hp thì c hai qun th
 khi mt trong hai qun th b làm

cho tr ng cách x lý vi mitomycin C hoc
chiu x vi liu chí t ( 9.6).
Trong h thng nuôi cy sau, gi là phn ng lympho hn hp mt chiu, qun
th  cho ta các t bào kích thích là các t bào có các
kháng nguyên khác gien cùng loài mà các kháng nguyên này là các kháng
nguyên l i vi các t ng. Trong vòng 24 - 48 gi các t 
ng bng li các kháng nguyên khác gien cùng loài ca
các t bào kích thích. Sau 72 - 96 gi thì mt qun th c chc
c to ra. Vi h thng thc nghim này ta có th tc các
c ch  m ng
hot tính ca các t bào này bng các th nghim khác.

Vai trò ca các t bào Th trong phn ng lympho hn hc chng
minh bng cách s dng các kháng th kháng du n CD4 trên màng t bào Th.
Trong mt phn ng lympho hn hp, các t ng nhn din các
phân t hoà hp mô ch yu lp II khác gien cùng loài trên các t bào kích
ng li nhng m khác trên các phân t này. Dùng
kháng th và b th loi b các t bào Th khi qun th t ng s
không còn phn ng lympho hn h to thành ca các
c (bng 13.1). Ngoài các t bào Th thì các t bào ph  các
i thn thii vi phn ng lympho hn hp.
Khi loi b các t bào kt dính (ch yi thc bào) khi qun th t
bào kích thích thì s n ng lympho hn
hc chc to ra. Ngày nay
c rng chi thc bào là hot hoá các t
bào Th b gii hn bi phân t hoà hp mô ch yu lp II và ta có th ng
c m a các t bào này trong phn ng lympho hn hp.
Nu các t c ho
sinh.
Bng 13-1: S ph thuc ca phn ng lympho hn hp vào s khác nhau ca

phân t hoà hp mô ch yu lp II và s có mt ca các t i thc
bào

Quần thể tế bào đáp ứng
Quần thể tế bào kích thích

Haplotyp ca MHC

Haplotyp ca
MHC

Ch s
Lp I
Lp II
X lý
Lp I
Lp II
X lý
kích thích*
s
k
Không
s
k
Không
1,0
s
k
Không
k

k
Không
1,2
s
k
Không
s
s
Không
18,0
s
k
- T bào
Th**
s
s
Không
1,0
s
k
Không
s
s
- Ði thc
bào***
1,0

S cn thit phi có t  to ra hot tính cc
chc chng minh trong mt thí nghin do Cantor .H
và Boyse .E .A tin hành. Các tác gi n hành phn ng lympho hn

hp mt chiu vi các qun th lympho khác nhau ca lách ro sát
hoc t c to ra cùng vi kh  bào lympho
bi t bào (hình 9.5). Các qun th c bng cách x lý nhng
ng t ng b th và kháng th kháng các phân t trên
màng ca các tiu qun th i CD4 ho loi b các t
bào Th hoc Tc.
Thí nghim ca các tác gi c th hinh
mu rng các t bào TCD8+ là các t bào có hoc chc 
c mô t  còn phát hin ra rng loi b
các t bào TCD4+ khi phn ng lympho hn hp thì s mt hoc
t bào ca các t bào TCD8+. Các kt qu trên cung cp cho chúng ta bng
chu tiên rng cn phi có các t  hot hoá các t 
 bào B.

Minh hoạ thực nghiệm cho thấy các tế bào Th là cần thiết để tạo ra các
c trong mt phn ng lympho hn hp. Ðu tiên các t bào
c x lý bng các kháng th và b th  loi b các t bào Th hoc
 ng cùng vi các t bào kích thích là các t bào
 chiu tia X. Ðo hoc t bào ca các
c to ra bng th nghim gây tan t bào lympho bi t
bào có s dng các t u chng v phóng x là [51Cr].
c gii phóng ra t l vi s ng t c.
Phn ng mô ghép chng túc ch

Có th s dng phn ng mô ghép chng túc ch  ng các phn ng
c t bào bi t bào in vivo. Phn ng này phát trin khi các t bào
lympho có thm quyn min dc tiêm vào m nhn khác gien
cùng loài mà h thng min dch cth  tho hip. Các lympho
bào ghép bu tn công túc ch và trng thái tho hip ca túc ch 
cn s to thành mng min dch chng li các lympho bào ghép. V

n thc nghim các phn ng này xut hin khi các t bào lympho
có thm quyn min dc chuyng vt mi sinh hoc vào các
 nhn va b chiu x. Phn ng mô ghép chng túc ch t hin
khi tiêm các t bào lympho ca b m  thuc th h F1.  i
phn ng mô ghép chng túc ch ng xut hin sau khi ghép tu 
nhng bnh nhân b bch cu (leukemia) hoc các bnh suy
gim min dng hp thiu máu t min, hoc  các bnh nhân cn
phi thay th tu p xúc vi tia x.

Có mt s biu hin ca phn ng mô ghép chng túc ch.  ng vt mt
phn ng mô ghép chng túc ch  mc trm trng s dn cht trong
vòng vài tung vt b gic bit d nhn
thy  nhng hp mà phn ng xy ra  ng vt m. Thông
ng thì các t bào lympho cn mt s 
 bào lympho ca mô ghép b
ng li các kháng nguyên hoà hp mô ch yu khác gien cùng loài ca túc
ch. S h này làm cho các t bào ca túc ch tp trung l
nh m làm cho lách to ra trông thy hay còn gi lách. Có
th  ca phn ng mô ghép chng túc ch bng cách tính
ch s lách theo công thc sau:
Trng lách thí nghim/trng toàn b  nghim
Ch s lách =
Trng ca lách chng/trng toàn b  chng
Khi ch s lách lc bng 1,3 là có th n ng mô ghép
chng túc ch tính.
Các hing trong quá trình hot hoá các t bào Tc thành các lympho T gây
n tc hot hoá các t bào Tc v t
c t bào ch hot hoá ca các t bào này trong pha mn
cn ra theo mt s c (hình 13-4). Ðu tiên mt t bào tin
Tc không bc l các th th dành cho IL-

hoc t bào. S nhn dic ch bin kt
hp vi các phân t hoà hp mô ch yu lp I trên mt t ng
làm cho t bào tiu l các th th dành cho IL-2. IL-2 do các t bào
Th hot hoá tit ra gn vào các th th dành cho IL-2 trên t bào tin Tc này
t hoá thành các t c thc hin.
Trt t y bm cho ch có các t bào tic hot hoá
bi kháng nguyên mi tin trin thành các t c có chc
c hic t c mu cht trong quá trình này là
s biu l ca th th dành cho IL-2. S tht thì th th c bc l
n tn sau khi t bào tic hot hoá bi kháng nguyên cng
vi mt phân t hoà hp mô ch yu l bm ch có các t bào tin
c hiu vi kháng nguyên mc nhân rng thành clôn bi IL-2 và có
c hoc t bào.
Các t bào tin Tc thiu th th dành cho IL-2 do v
không có hoc t bào chn din phc hp
kháng nguyên-phân t hoà hp mô ch yu lp I trên các t 
ng, t bào tin Tc bu bc b các th th dành cho IL-2. Khi có IL-2 do các
t bào Th hot hoá ch tit thì t bào tit hoá thành các
c.
Pha thực hiện

Pha thc hin là pha làm tan t bi các t c thc
hin. Mt lot s kic t chc mt cách cht ch n phá v t bào
i t c gm: to thành liên hp t bào, tn công
màng, tách t c ra khi liên hp, và phá hu t 

Tan t bào lympho bi t bào: S phát trin th nghim tan t bào lympho bi
t bào là mc tin quan trng trên thc nghim góp phn vào vic hiu
bi các t c git cht các t 
nghim này các t u bng chng v phóng

x [51Cr]  trong ni bào. Vic thc hin bng cách  các
t ch Na2[51Cr]O4. Chng v phóng x [51Cr] s
khuych tán vào bên trong t ào bên trong t bào thì [51Cr] gn
vào các protein cu này làm gim kh ch tán th
ng ca nó tr ra ngoài t u. Khi  các t bào lympho T
c hoc hiu vi các t n 4 gi thì các t bào
 c gi
trc tip vi s ng t  phá v bi các t c.
S dng th nghic hiu ca các
t bào lympho T gây i vi các t bào khác gien cùng loài, các t bào ung
 bào nhim virut và các t  i v n hoá
hc.

Các clôn t c: Các tin b trong khoa hc công ngh g
phép chúng ta có th ng din các clôn t c. Các
lympho bào ca chut nhc gây min dc nuôi cy
cùng vi các t n du và các t bào lympho T
c clôn hoá trong các ging nuôi cy nh bg
pháp pha loãng gii hn vi s có mt ca các n cao IL-2. Các dòng t
c clôn hoá này cung cp cho các nhà min dch
hc mt s ng ln các t bào ging nhau v n di truyn có tính
c hiu ca các th th ging ht nhau dành cho mt t nh.
Vi các clôn t  c
rt nhiu hing hoá sinh và các phân t n quá trình
phá v t i các t c.

 c t bào bc: Hàng lot s kic din ra
theo trình t cht ch  dn ti phá v các t i các lympho T gây
c (hình 23-5). Khi các t c hic
 vi các t ng thì hai loi t bào này s i nhau

và xy ra quá trình hình thành s liên hp gia hai t bào. Sau s to thành
liên hp t bào gia t  c
t c gây t c này cn tiêu
tng và ph thuc vào ion Ca2+. Ti bào lympho T gây
c tách ra khi t p tn vào các t 
mt khong thi gian có th ng t n 3 gi k t khi t bào
lympho T gâc tách ra thì t  c ca quá trình này
c nghiên cu chi tii các clôn t c.

S hình thành ca liên hp t -t c có liên quan
n s nhn din phc hp kháng nguyên-phân t hoà hp mô ch yu bi
các th th dành cho kháng nguyên ca các t c (th th
ca t bào T/CD3) cùng vi CD8. Sau khi nhn din mc hiu kháng
nguyên, quá trình kt dính t bào vi t bào din ra gia t bào lympho T gây
c và t -6). Th th dành cho intergrin LFA-1 trên màng t
c gn vào các phân t kt dính liên t bào (ICAM) có trên
màng ca t n phi có s hot hoá
c nh a phc hp CD3-th th ca
t bào T vi kháng nguyên + phân t hoà hp mô ch yu trên t 
Mt bng chng gy quá trình hoc bi
kháng nguyên có tác dng chuyi LFA-1 t trng thái hong thp sang
trng thái hong cao (hình 13-7). Nh hing này mà các t bào
c ch kt dính và to liên hp t bào vi các t 
bc l các peptide kháng nguyên kt hp vi các phân t hoà hp mô ch yu
lp I. Trng thái hong cao ca LFA-1 ch tn ti trong vòng t n 10
phút sau khi t c hot hoá bi kháng nguyên ri tr v trng
thái hong thi ta cho rng vic gim m hong ca LFA-1
y s phân tách t c ra khi liên hp vi t bào


Ngay sau khi liên hp t c và t c to ra là
hàng lot s kin dn t u bng kính
hin t c nuôi cy cho thy có các ht tp
trung m n t  bên trong t bào ( 13-6). Sau khi hình thành liên hp t
bào thì th Golgi và các hng bên a t bào
c và tp trung v phía xy ra s liên hp t bào. S tp trung
ca ion Ca2+ (mt kt qu khác ca ca s hoc bi
kháng nguyên) làm cho các thành phn cha bên trong các ht thoát trc tip
ra ngoài t bào ti v trí liên hp. Tm quan trng ca các ht và các cht cha
trong các hi vi s phá v t c chng minh khi các ht
cc phân lp bn cho thy
là chúng có tác dng làm cho các t  gây t

Các cht cha bên trong các ht là các protein có tác dng to ra các l trên
màng t i là các perforin, mt h gc gi là các
granzyme có ký hiu t n F, mt s proteoglycan trng phân t cao,
và mt s -(. Các tic
thiu c các hn perforin. S hot hoá ca lympho T gây
c s dn c s xut hin ca các hn s bc l ca
perforin bên trong các ht này. Sau khi liên hp t c hình hành thì các
hc xut ra ngoài t  có trng
phân t c gii phóng t các ht này vào v trí din ra liên hp t bào,
tt hp vi màng t 
Khi các phân t perforin tip xúc vi màng chúng s tri qua quá trình bin
i v hình thái, bc l ra mng cc này cài vào màng
t  này polymer hoá vi s có mt ca ion
Ca2+ to thành mt l hình tr ng kính trung bình t n 20 nm (hình
13-8a). Có th nhìn thy rt nhiu l do perforin to ra trên màng t 
ti v trí liên hp t bào (hình 13-i ta cho rng các l này có tác dng
y s thâm nhp vào ca các cht có tác dng thu 

c gii phóng ra t các ht có tác dng phá hu t t thú v là
perforin có mt s n ging vi thành phn C9 ca h thng b th ( b th)
và các l trên màng t c to ra bgi
c to ra bi phc hp tn công màng.

Mt câu hc tr li sao t c li
không b git cht bi các phân t perforin do bn thân chúng tit ra. Mt t
c có th gic nhiu t i
chng b tt s gi thuy
 bin minh cho s phòng v cc. Mt gi thuyt ca
Young .J .D .E và Cohn .Z .A cho rng các t c có mt
protein màng gi là “protectin” có tác dng bt hot perforin hoc là bng
 c, hoc là bng
n nay v
dn chng nào v mt protein có tác dng bo v y.

Gi thuyt th hai ca Peter và cng s cho rc gii
i dc gi bên trong các
bng nh c d tr bên trong các ht
n t ca t c. S tht thì các bc
nhìn thi kính hin t c nhn thy bi kháng th
g bc l các phân t th th ca t bào T, CD3 và CD8 trên
màng t c (hình 13-9).
Theo gi thuyt này thì các bc gii phóng t các ht ca t bào lympho
c th hic hiu vi t a th
th ca t bào T và CD8 vi các phc hp kháng nguyên-phân t hoà hp mô
ch yu trên màng t  Khi các bn vào t 
c gii phóng và to nên các l c mô t này
không ch c không b t gi
không cho các t ng b git cht mt cách tình 

t perforin di chuyn ra khi v trí hình thành liên hp t bào.

 khác ca hic t bào bi t c:
Mt s nhà nghiên ct ra câu hi là li làm tan t bào bi
perforin có thc s ch u tiên ca hing git t bào bi t bào
c. Mt trong các rc ri vi các dòng t bào lympho T gây
c s d nghiên cu hic t bào là chúng ta có
c chúng bng cách nuôi cy t bào vi n cao IL-ng
c rng n IL-y có th chuyn các t bào lympho T
c thành các t bào gi bào NK (NK like cells) có kh t
cht t bào bu này không h ng ca vic
git t bào bc. Vn còn mt s biu hic gii
n.
Ví d c mt s dòng t c có
tit các t i không th c là có
perfor na hing git t c thc hin bi mt
s dòng t c khi mà hoàn toàn không có ion Ca2+; vì ion
Ca2+ cn thi y nhnh phi có mt s 
ch git t bào khác din ra  các dòng t bào này.
Mt biu hin khác không gia mt s
t c vi các t i dn mt quá trình git t
bào din ra chng, trong quá trình này các t 
tn t phân cc gi là cht t bào theo
i ta vt quá trình này di
ng các t c này có th to
ta mt quá trình t tan rã bên trong các t  phân ct ADN. Mt s
dòng t c ch tit các phân t c tính ví d -(
có tác dng hot hoá các enzym gây phân ct ADN trong nhân các t 
1.2. Gây độc tế bào bởi tế bào NK
Các t c phát hin ra mt cách khá tình c khi các nhà min dch

hng hot tính cc hiu v chut
nht b t nhng không b gây min dch và chut nht
b các khc s dng làm chng âm. Các nhà nghiên cu
rt sng st khi thy nhóm chng có kh t trong
th nghim tan t bào lympho bi t m ca các t
bào git các t c hiu này thy r bào
lympho to, có nhân.
Các t c gi tên là các t bào git t nhiên (natural killer vit tt là
 biu th cho hoc t c hiu ca chúng. T bào
NK chim 5% tng s n gc t bào NK
vvì chúng biu l mt s du n màng t bào ca các lympho T
và mt s du n ca t bào mono và bch cu h na các t bào NK
khác nhau bc l các tp hp phân t màng khác nhau.
i ta vt rng liu tính không thun nht này phn ánh các tiu
qun th t bào NK khác nhau hay ch n khác nhau ca quá trình
hot hoá hoc chín ca chúng. Có mt kháng th n vào th th
dành cho Fc ca IgG (CD16) trên màng ca trên 90% t bào NK và cho ta mt
cách theo dõi hot tính ca các t bào NK. Kháng th  liên
hp vi cht hunh quang và ta có th i
máy tuyn t bào hot hoá hu tách các t bào NK ra
khi các t bào khác. Khi máu ngoi vi b loi b các t bào có CD16+ ra thì hu
ht các hot tính ca t 

Hot tính cha t bào NK khác vi hot tính cha
các t c trên mt s m rõ rt. Th nht, các t bào NK
không có các th th ca t c hiu vi kháng nguyên hay CD3. Ngoài
ra s nhn din kháng nguyên bi t bào NK không b gii hn bi phân t hoà
hp mô ch y hoc t bào ca t bào NK
i vi các t  bào ung th


y, mc dù vic gây mn ct tính ca các t
t tính ca t bào NK sau khi
tiêm lm hai vi cùng mt loi t ng ca t bào NK
không to ra trí nh min dch. Bn cht ca th th ca t bào NK và các cu
trúc trên t i v bào NK
còn cho thy là có kh t s t bào nhim virut. Hot tính này
ca t bào NK xut hin sm trong mp bin
pháp bo v trong thi gian cn thi cho các t bào Tc ho
và bit hoá thành các t c cht báo cáo gn
 mt ph n có s ng t bào T và B bình u hoàn
toàn t bào NK cho thy tm quan trng ca các t i vi h thng
min di ph n này b nhim virut thu u rt n
 tính mng do nhim virut c bào (cytomegalovirus).

Hoc t bào bi t n mt quá
trình gic t bào bi t c. Sau khi
mt t bào NK dính vào mt t t ca các ht
a perforin xut hin. Perfoc gii phóng ra gây
t  vi t c.
Các t bào NK có cu thành p75kD ca th th dành cho IL-2. Hong ca t
-2 hoc interferon là các cht hong theo
kiu hing kích thích t n th t c có
hoc t i vi nhiu loi t i các t
c x lý gì c.
1.3. Gây độc tế bào bởi tế bào phụ thuộc kháng thể
Mt s t bào có hoc t ng bc l các th th trên
màng dành cho phn Fc ca phân t kháng th. Khi kháng th c gn mt
c hiu vào mt t  bào có các th th này có th gn
vào phn Fc ca phân t kháng th gn vào t i
 c dù các t bào có tác dc t bào

trong hic hi c hiu ca kháng th 
n t c t c gi là gây
c t bào bi t bào ph thuc kháng th (antibody-dependent cell-mediated
cytotoxicity - vit tng hay gi là hiu qu ADCC. Có rt nhiu
t bào cho thy là có hiu qu  i thc bào, t
bào mono, bch cu trung tính và bch cu ái toan (hình 13-10).
Ta có th quan sát in vitro hing git các t bào b nhim virut si bi t
bào ph thuc kháng th bng cách cho kháng th kháng si cùng vi
thng nuôi cy các t bào b nhim virut sng t 
vy ta có th c hing git cht giun sán ví d 
(schistosome) hoc sán lá máu (blood fluke) in vitro bi t bào ph thuc
kháng th bng cách  các u trùng va mi nhim (tc là các schistosomule)
vi kháng th kháng u trùng cùng vi các bch cu ái toan.
Các t  git bi hiu qu ADCC, mt hing không có liên quan
vi hing tan t bào bi b thn mt s 
c t i thc bào, bch cnhân trung tính
hoc bch cu ái toan gn vào mt t ng cách thông qua th th
dành cho Fc ca chúng thì các t bào này tr nên d hoá ch u
này dn có tác dng gây tiêu tan trong các ht
hoc trong lysosome na chúng.
Vic gii phóng các thành phn có tác dng tiêu tan này  v trí tip xúc thông
qua Fc có th dn t  bào mono hot
i thc bào, và các t  tit yu t gây hoi t ung u
cht có tác dc t i vi các t n vào. Vì c
các t bào NK và bch cu có cha perforin trong các ht bào
a các t  do
perforin gi c t bào bi t 
t.
2. Quá mẫn týp muộn
Khi mt s tiu qun th t bào Th hot hoá tip xúc vi các loi kháng nguyên

nhnh thì chúng ch tit các cytokine có tác dng gây ra mt phn ng
viêm ti ch c gi là quá mn týp mun (delayed-type hypersensitivity vit
tt là DTH). Phn m là có s tp trung rt ln ca các t bào
c hi yi thc bào. V mt mô hc thì
phn ng này lc Robert Koch mô t 
Ông nhn thy rng nh nhim vi khun lao Mycobacterium
tuberculosis có xut hin mng viêm ti ch c lc ly t
nuôi cy vi khun lao. Ông gi phn ng da ti ch này là “phn ng
tuberculin”. Sau  vì ngi ta thy rng có nhiu loi kháng nguyên khác
u có th tc phn ng này do vy tên ca phn 
i thành quá mn týp mun nhm nói v s khu mut
ngt ca phn ng và m tt mnh (quá mn) th
kèm vi phn ng này. Thut ng quá m
ta hiu nhm rng quá mn mung là gây tc dù
trong mt s ng hp thì quá mn mun gây t di và bn
gây bng hp thì tn
 hn ch t vai trò quan trng
  kháng chng li các tác nhân gây bnh ký sinh trong t bào
(bng 13-3).
Bảng 13-3: Quá mẫn týp muộn

Các kháng nguyên gây ra đáp
Các tế bào trình
Các tế bào TDTH
ứng này
diện kháng nguyên
Vi khun kí sinh ni bào
Mycobacterium tuberculosis
Mycobacterium leprae
Listeria monocytogenes

Brucella abortus
Nm ký sinh ni bào
Pneumocystis carinii
Candida albicans
Histoplassma capsulatum
Crystococcus neoformans
Ký sinh trùng ký sinh ni bào
Leishmania sp.
Schistosoma sp.
Các virut xâm nhp vào t bào

u mùa)
Virut si
Viêm da do tip xúc
Nha thông và nh
Picrylchloride
Thuc nhum tóc
Các mui ca Niken

i thc bào
T bào Langerhan
T bào ni mô
mch máu
ng là CD4+
(tiu qun th Th1)
Ðôi khi là CD8+
ng hp
ng vi các
kháng nguyên virut
2.1. Các pha của đáp ứng quá mẫn muộn

S phát trin cng quá mn muu tiên cn phi có mn
mn cm kéo dài t n 2 tun sau khi có s tip xúc lu vi kháng
nguyên. Trong thi k này các t c hot hoá và m rng thành clôn
c trình din cùng vi phân t hoà hp mô ch yu
lp II cn thit trên t bào trình ding (hình 13-11). Có
các t bào trình din kháng nguyên khác nhau tham gia vào s hot hoá t bào
 i thc bào. T bào Langerhan là các
t bào có tuc tìm thy  biu bì da.
i ta cho rng các t bào này bt gi các kháng nguyên xâm nhp vào qua
da và chuyn các hch lympho khu vc, t
t c hot hoá bi kháng nguyên.  mt s 
long quá mn mun. Các t bào T hot hoá
c ký hiu là t  nhn mnh cha chúng trong
ng quá mn mun mc dù trên thc t chúng ging vi mt tiu qun
th t bào Th (hong hp thì ging các t bào Tc).

ng thì mt khong 24 gi sau khi có tip xúc ln hai vi kháng
nguyên thì quá mn mun bu xut hit ci cho
n tn 72 gi. S xut hit ngt và chm cng này phn
ánh thi gian c cho các cytokine tc s tp trung cc b ca các
i thc bào và hot hoá các t ng quá mn mun bu,
s ng ln nhau mt cách phc tp ca các t c hiu và các
cht trung gian hoá hu này có th gây khuyi
ng mt cách d di.
ng quá mn mu thì ch có khong 5% s
t bào tham gia là các t c hiu vi kháng nguyên còn li
thc bào và các t c hiu i th
nhng t bào thc hin ch yng quá mn mun. Các cytokine
do các t bào TDTH to ra làm cho các t bào mono trong máu dính vào các t
bào ni mô mch máu và di chuyn t máu ra t chc xung quang.

Trong quá trình này thì các t bào mono bii thc bào hot
i thc bào hot hoá này có m thc bào và kh t các vi
sinh vi thc bào hot hoá còn có m bc l các
phân t hoà hp mô ch yu lp II và các phân t kt dính t 
th chúng hong gii thiu kháng nguyên hiu qu 
Quá trình tp trung và hoi thng quá mn
mun to cho túc ch m  kháng hiu qu chng li các tác nhân
gây bnh bên trong t ng thì các tác nhân gây bnh b lot
cách nhanh chóng và ch gây t
Tuy nhiên trong mt s ng hc bit là nhng hp kháng
nguyên khó thanh lng quá mn mun b kéo dài ra và t bn thân
nó gây phá hu  túc ch ng viêm quá mc phát trin thành
mt phn ng to u cc (granulomatous reaction) mà ta có th nhìn thy
c. Mt u cc phát trin khi có s hot hoá liên ti thc bào làm
i thc bào dính cht vào vi nhau trông gi bào dng
bio thành các t bào khng l  bào khng l
này chim ch cng to nên các u cc mà ta có th s thy và
gây phá hu mô bi n cao ca các enzym tc gii
phóng vào mô xung quanh. Trong nhng hp này có th dn tn
ch máu và hoi t mô d di.
2.2. Các cytokine tham gia và đáp ứng quá mẫn muộn
Nhiu cytokine có vai trò trong vic to ra phn ng quá mn mun (hình 13-
12). Hình thng quá mn mun gi cho
ta thy rng có th các t bào TDTH ging vi tiu qun th Th1. IL-2 hot
ng cht cytokine có hong lên ngay
chính qun th t bào T sn sinh ra cytokine. Mt s cytokine trong s các
cytokine do các t bào này sn xut ra có tác dng hot hoá và hp di
thn v trí hot hoá t bào Th. IL-3 và GM-CSF có tác dng gây to
máu chn li vi các dòng t bào mono và bch cu ht ( 3-2). IFN-( và
TNF-( (cùng vi nhau và vi TNF-( và IL-1 có ngun gc t i thc bào) tác

ng lên các t bào ni mô lân cn to ra mt s bii có tác dy
quá trình thoát mch ca các t bào mono và các t c hiu
khác.
Các bic to ra này gu l các phân t kt dính t bào
bao gm ICAM, VCAM và ELAM, nhng bii v hình dng ca t bào ni
mô my quá trình thoát mch và ch tit IL-8 và yu t hoá
i vi các t bào mono. Các t i thc bào
trong máu dính vào các phân t kt dính t bào có trên các t bào ni mô
mch máu ri thoát mch vào k mô. Các bch ct
hin sm trong phn t ci sau 6 gi ri gim dn v s ng. S
thâm nhim t bào mono din ra trong thi gian t n 48 gi sau khi tip
xúc vi kháng nguyên.

Trong khi t bào mono vào mô chúng bii thc
chiêu m n v ng quá mn mun nh các yu t ng
okine IFN-(. Mt cytokine khác có tên là yu t c ch di tn
(migration-inhibition factor - vit tt là MIF) (yu t này có l -
4) có tác dng c ch i thc bào di chuya và do vy
i thc bào di chuyn ra khn ra phn ng quá
mn mu c trình by chi tit sau, kho sát s sn xut MIF là mt
xét nghi xét nghim in vitro kh ng
quá mn mun ca mi cá th.

i thc bào tp trung ti v trí phn ng quá mn muc
hot hoá b-( có vai trò chính. IFN-( có tác dng
i thc bào bit hoá thành các t bào hot hoá là các t bào có
c, thành phn ca các enzym trong lysosome, kh nc bào và
kh t các tác nhân gây bnh bên trong t i các
t c hoi thc hot hoá bi IFN-
bc l nhiu phân t hoà hp mô ch yu lp II và sn xut nhiu IL-

ng hong trình din kháng nguyên hiu qu i
thc bào không hot hoá.
i thc bào hoy có th tham gia mt cách tích cc vào vic
hot hoá ca nhiu t  bào này tit nhiu
n có tác dng chiêu m và hot hoá nhii th
ng này t nó có tính hu dii vi
mt ranh gii rõ ràng ging có li mang tính bo v ng có hi
gây tnh m.
2.2. Vai trò bảo vệ của đáp ứng quá mẫn muộn
Ðáp ng quá mn mut vai trò quan tr kháng chng li
các vi khun ký sinh trong t bào và nt mt s tác nhân gây
bnh khác nhau ký sinh n
Brucng quá mn mun. S
tp trung ci thc bào hot hoá cùng vi s gii phóng ti ch các
enzym ca lysosome s dn phá hu mt cách nhanh chóng các tác nhân
gây bnh trú ng bên trong t bào (hình 13-13). V 
c hing thì li dn tt
cách rõ rt các mô kho mnh.
 phi tr  loi b c các tác nhân
gây bnh là vi khun, nm trú ng bên trong t bào. Tm quan trng c
ng quá mn mun trong vic bo v  chng li các tác nhân gây bnh
khác nhau trong t c minh ho trong bnh AIDS. Trong bnh này do b
thiu ht các t bào TCD4+ mt cách nghiêm trng nên bnh nhân b m
ng quá mn mun và vì vy bng b  tính
mng bi nhim các vi khun, nm, u trùng ký sinh ni bào, trong khi các cá
th ng quá mn mung không x
ng min dch trong bnh AIDS s c trình by chi ti
riêng.

Mt ví d khác v tm quan trng cng quá mn mu 

kháng ca túc ch ng hp nhim Leishmania major, mt loi u
trùng nm trong t bào gây bnh Leishmania, bng là nguyên
nhân gây t vong  c thuc th gii th ng
c mô hình bnh này trên chut nht. Các dòng chut thun chng khác
nhau khi b nhim cùng mt loi L. major cho thy nhm khác nhau v di
truyn và m nhy cm vi tác nhân gây bnh.
Ví d dòng chut CBA xut hin các t ti v trí tiêm chng và
tin trin có th t gii hc nhim khun tng vt kh 
min di vi nhim trùng tip theo. Ving min dch 
nhng chut nht này cho thy các t bào TCD4+ là các t bào to ra trng thái
min dch này; vic truyn các t bào TCD4+ ly t nhng chut nh
min dch cho thy là chuyc trng thái min dch cho chu
ng.
Thông qua phân tích các y tiu qun th TCD4+ mà chuyn
c trng thái min dch sang cho chuu qun th Th1 ca các
t bào Th, tiu qun th này ch tit IL-2, IL-3, GM-CSF và IFN-
by, các cytokine này giúp to ra phn ng quá mn mun có tác dng loi b
các tác nhân gây bnh ký sinh trong t bào bi thc bào hot hoá.
Các dòng chut nht thun chng không tng min dch chng
lt BALB/c, kt cc s dn cht do nhim
trùng, s to ra mng min dch vng t bào Th1
thi các chut tc min dch. Các thí nghi
thy rng hot tính ca các t bào Th1 khác nhau  các dòng thun chng khác
nhau quynh m min dch bo v chng lng
vy rng có th có các tiu qun th t bào Th khác nhau
i và có th c ti sao mt s i thì min dch vi các
tác nhân khác nhau gây bnh nm bên trong t bào trong khi s khác li nhy
cm. Ðiu này s n mt cách chi tiu hoà và
dung np min dch.
2.3. Xác định phản ứng quá mẫn muộn in vivo và in vitro

Ta có th c s hin din ca phn ng quá mn mun trên thc
nghim bng cách tiêm khng vt và quan sát xem
ti v trí tiêm có xut hin mt tn hình hay không. Phn ng
y rng cá th t qun th t bào TDTH cm
c hiu vi kháng nguyên mà ta th. Trong phn n phát