Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc - Nguyễn Đình Chiểu (2) docx

Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc
- Nguyễn Đình Chiểu-
Tiết 2
1) Kiểm tra bài cũ:Nêu những nội dung chính trong thơ văn Nguyễn
Đình Chiểu ?
2) Bài mới:
Hoạt động của GV & HS Nội dung cần đạt
Hoạt động 1
( Hướng dẫn HS tìm hiểu khái
quát)
- Hs làm việc với SGK
- Gv định hướng Hs khái quát
những ý cơ bản
(?)Thể loại văn tế thường được sử
dụng trong những trường hợp nào?

(?) Hoàn cảnh ra đời của bài Văn
tế?
(?) Bố cục của bài văn tế?


B.Phần II : Tác phẩm
I.TIỂU DẪN
1. Thể loại văn tế: là loại văn gắn với
phong tục tang lễ, đọc khi cúng, tế
người chết.
2. Hoàn cảnh ra đời bài “ Văn tế nghĩa
sĩ cần giuộc” ( SGK)
3.Bố cục: 4 phần
+ Lung khởi (2 câu đầu): Khái quát bối
- GV phát vấn HS trả lời

- GV mở rộng:
Giọng điệu chung của 1 bài văn tế
là lâm li, thống thiết, sử dụng
nhiều thán từ và những từ ngữ,
hình ảnh có giá trị biểu cảm mạnh.
Kết cấu bài văn tế chặt chẽ,
hợp lí, phản ánh quá trình diễn
biến cảm xúc của con người trong
hoàn cảnh đau thương.
Các bài văn tế hiện đại cũng
tuân thủ kết cấu này.
Hoạt động 2
( Đọc hiểu văn bản )
- GV hướng dẫn HS lần lượt đọc
diễn cảm từng đoạn.
1- Trang trọng
2- Trầm lắng  hào hứng, sảng
cảnh thời đại và ý nghĩa của cái chết
bất tử
+ Thích thực: ( Câu 3 15): Hồi tưởng
về cuộc đời người nghĩa sĩ
+ Ai vãn: (16  28): Lòng tiếc thương,
sự cảm phục của tác giả và nhân dân.
+ Kết (Còn lại): Ca ngợi linh hồn bất
diệt của các nghĩa sĩ.

II- ĐỌC HIỂU VĂN BẢN



khoái.
3- Trầm buồn, sâu lắng
4- Thành kính, trang nghiêm
- Hướng dẫn HS tìm hiểu chú
thích.

- Hs đọc câu mở đầu
(?) Em hiểu thế nào về câu mở
đầu? ý nghĩa của nó đối với tư
tưởng của toàn bài văn? Nhận xét
về kết cấu? Tác dụng?
- GV phát vấn HS trả lời








1-Phần 1:
- Sau lời than có tính chất quen thuộc
của thể loại văn tế, câu văn phản ánh
biến cố chính trị lớn lao của thời cuộc:
Súng giặc

Khung cảnh
bão táp của
thời đại: TDP
xâm lược
nước ta
Lòng dân
Mong muốn cuộc
sống hoà bình và ý
chí kiên cường bảo
vệ Tổ quốc của nhân
dân ta
 Là câu có ý nghĩa khái quát chủ đề
tư tưởng bài văn tế, ca ngợi tấm gương
hi sinh tự nguyện của những nghĩa binh
có tấm lòng yêu nước sâu sắc. Cái chết
vì nghĩa lớn của họ là bất tử.
> Kết cấu đối lập khẳng định sự bất tử

- GV hướng dẫn Hs tìm hiểu hình
ảnh người nghĩa sĩ nông dân
- GV hướng dẫn HS thảo luận
nhóm.
+ Nhóm lớn: 4nhóm
+ Thời gian: 7phút
của cái chết, lòng nghĩa của những
người nông dân được trời thấu tỏ, danh
tiếng của họ vang như mõ

2. Phần 2: Hình tượng người nghĩa sĩ
nông dân:









- GV giao nhiệm vụ:
+ Nhóm 1: Người nghĩa sĩ có
nguồn gốc xuất thân như thế nào?
+ Nhóm 2: Khi quân giặc xâm
phạm bờ cõi, thái độ, hành động
của họ ra sao?
+ Nhóm 3: Tìm những chi tiết,
hình ảnh khắc hoạ vẻ đẹp hào
hùng khi xông trận của người

nghĩa sĩ nông dân?
+ Nhóm 4: Những biện pháp
nghệ thuật nổi bật được sử dụng?
- Các nhóm cử nhóm trưởng, thư
kí. Đại diện nhóm trình bày kết
quả.
- GV hướng dẫn các nhóm thống
nhất ý kiến bằng bảng phụ sau:
BẢNG PHỤ

Lai lịch và
hoàn cảnh
sinh sống
Thái độ, hành
động khi quân
giặc tới
Vẻ đẹp hào hùng
khi xông trận

Nghệ thuật
- Là
những
người nông
dân sống
cuộc đời lao
động lam
lũ, vất vả,
hoàn toàn
xa lạ với
công việc

binh đao
(Câu 3, 4,
5)

- Khi quân giặc
xâm
phạm đất đai bờ
cõi cha ông, họ
đã có những
chuyển biến lớn:
+ Về tình cảm:
Căm thù giặc sâu
sắc (Câu 6, 7)
 Kiểu căm thù
mang tâm lí
nông dân.
+ Về nhận thức:
ý thức được
trách nhiệm đối
với sự nghiệp
- Vào trận với
những thứ vẫn
dùng trong sinh
hoạt hàng ngày
(Câu 12, 13)
 Vẻ đẹp mộc
mạc, chân chất
nhưng độc đáo.
- Khí thế chiến
đấu: Tiến công

như vũ bão, đạp
lên đầu thù xốc
tới, không quản
ngại bất kì sự hi
sinh gian khổ
nào, rất tự tin và
đầy ý chí quyết
- Động từ mạnh,
dứt khoát: Đánh, đốt,
chém, đạp, xô.
- Từ đan chéo tăng
sự mãnh liệt: đâm
ngang, chém ngược,
lướt tới, xông vào.
- Cách ngắt nhịp
ngắn gọn.
- Hàng loạt hình
ảnh đối lập Ta - địch;
Sự thô sơ - hiện đại;
Chiến thắng của ta –
thất bại của giặc.
- Chi tiết chân thực
được chọn lọc, cô
đúc từ đời sống thực
cứu nước (Câu 8;
9)
+ Hành động:
Tự nguyện chiến
đấu (Câu 10; 11)
thắng (Câu 14,

15)

tế nhưng có tầm khái
quát cao.


Hoạt động 3
( Củng cố, hướng dẫn, dặn dò)
- Gv khái quát : Bằng bút pháp hiện thực, NĐC đã phát hiện, ngợi ca bản
chất cao quý vẫn tiềm ẩn đằng sau manh áo vải, sau cuộc đời lam lũ của
người nông dân: Lòng yêu nước và ý chí quyết tâm bảo vệ Tổ quốc.
- Gv dặn dò hs: tiếp tục chuẩn bị tiết thứ 3 của bài
- Gv hướng dẫn hs tự học
Lưu ý:- Hình ảnh người nghĩa sĩ nông dân hiện lên như một tượng
đài nghệ thuật sững sững “Vô tiền khoáng hậu”. Bởi văn chương trung đại
cho tới bấy giờ chưa có tác phẩm nào chú ý khai thác vẻ đẹp tâm hồn cao
quý đó của người nông dân.
- Liên hệ: Bài “Lính thú ngày xưa”
+ Cũng đăng lính
+ Phục vụ giai cấp thống trị
+ Thái độ: Bị bắt buộc ra đi

Tiết 3
1. Kiểm tra bài cũ: Nêu cảm nhận về hình ảnh người nghĩa sỹ nông dân
trong bài văn tế?
2. Bài mới:

Hoạt động 1
( Hướng dẫn hs tìm hiểu thái
độ, tình cảm của t/giả đối với
những nghĩa sĩ)
- Hs đọc đoạn 3
(?)Thái độ cảm phục và niềm
xót thương vô hạn của tác giả
được bộc lộ qua những chi tiết,
hình ảnh, từ ngữ nào?
- HS chia nhóm nhỏ (theo bàn)


3-Phần 3: Thái độ cảm phục và niềm xót
thương vô hạn của tác giả:



- Chi tiết: Xác phàm vội bỏ; tấc đất ngọn
rau ơn chúa; quan quân khó nhọc…
trao đổi thảo luận, trả lời câu
hỏi, cử người trình bày trước
lớp
- GV chốt lại

(?) Thái độ đó xuất phát từ
những nguồn cảm xúc nào?
- GV phát vấn HS trả lời

- GV yêu cầu HS tìm hiểu từ
ngữ, hình ảnh có giá trị biểu
cảm trong câu 25, có nhận xét
nghĩa sĩ chỉ là những dân thường nhưng
sẵn sàng dấy binh vì một lòng yêu nước
- Hình ảnh: Cỏ cây mấy dặm sầu giăng;
già trẻ hai hàng luỵ nhỏ… > vừa khái
quát ước lệ, vừa biểu cảm mạnh mẽ.
- Từ ngữ, giọng điệu: đoái - nhìn; chẳng
phải - vốn không; sống làm chi - thà
thác… > xót thương và khẳng định phẩm
chất cao đẹp của nghĩa binh.
Thái độ có từ nhiều nguồn cảm xúc:
+ Nỗi tiếc hận cho người liệt sĩ hi sinh
khi sự nghiệp còn dang dở (Câu 24)
+ Nỗi xót xa của gia đình mất người
thân yêu (Câu 25):

vào bảng phụ
- HS chia 6 nhóm, trao đổi thảo
luận, trả lời câu hỏi
- GV chốt lại
* Từ ngữ: Đau đớn bấy; não
nùng thay! Leo lét; dật dờ.
* Hình ảnh chọn lọc tinh tế,
nhiều sức gợi sâu xa:
Mẹ già = Mẹ mất con : Trẻ 

già
Vợ yếu = Vợ mất chồng: Khoẻ
 yếu
Mẹ khóc con: Trướcđèn khuya
Vợ tìm chồng: Lúc bóng xế
* Giọng văn bi thiết.

Hoạt động 2
(GV hướng dẫn HS tìm hiểu
phần 4)

 Một trong những câu văn hay nhất nói
về nỗi đau mất mát trong chiến tranh vệ
quốc xưa nay.
+ Sự căm hờn những kẻ gây nên nghịch
cảnh éo le.
+ Niềm uất ức, nghẹn ngào trước tình

cảnh đau thương của đất nước, của dân
tộc.
 Là tiếng khóc thương không của riêng
tác giả mà của cả quê hương, của nhân
dân, đất nước dành cho người liệt sĩ. Nó
không chỉ gợi nỗi đau mà còn khích lệ
lòng căm thù và ý chí tiếp nối sự nghiệp
dang dở của những người nghĩa sĩ.
4. Phần 4:
Tiếp tục nỗi xót thương và biểu dương
công trạng người đã khuất



Hoạt động 3
( Củng cố, hướng dẫn, dặn dò)
- Gv yêu cầu Hs đánh giá khái
quát những giá trị nội dung và
nghệ thuật của tác phẩm
- Hs đọc ghi nhớ sgk
- Gv hướng dẫn hs luyện tập
- HS làm việc độc lập





- Gv dặn dò, hướng dẫn Hs
chuẩn bị bài: “ Thực hành về
thành ngữ, điển cố”

- Gv rút kinh nghiệm bài dạy

III- TỔNG KẾT
- Qua bài văn tế, tác giả bộc lộ niềm tự
hào về tinh thần yêu nước, khí phách quả
cảm của người nghĩa sĩ Cần Giuộc, đồng
thời bày tỏ niềm cảm phục và xót thương
sâu sắc đối với họ.
- Với tác phẩm này, NĐC được xem là
người đầu tiên đưa hình ảnh người nghĩa
sĩ nông dân thành hình tượng trung tâm
trong sáng tác VH.
- Là 1 trong những TP xuất sắc nhất của
NĐC, “một trong những bài văn hay nhất
của chúng ta” (Hoài Thanh)
IV. LUYỆN TẬP
- HS làm bài tập 2 SGK trang 65
- GV hướng dẫn HS tái hiện lại hình
tượng người nghĩa sĩ trong bài văn tế
(Đặc biệt từ câu 10 đến 15).