Nguyên tắc dưỡng sinh trường thọ pot

Nguyên tắc dưỡng sinh trường thọ
Con người không ai có thể thoát khỏi quy luật “sinh, lão,
bệnh, tử” của tạo hoá, cũng không có phép thuật hay
phương thuốc bí truyền huyền diệu nào có thể giúp cho con
người “trường sinh bất tử”, nhưng bằng sự hiểu biết quy
luật và khả năng cải tạo tự nhiên tuyệt vời của mình, con
người hoàn toàn có thể đạt được mục đích sống khoẻ hơn
và sống lâu hơn so với những gì mình đã có. Bí quyết để
đạt được điều này không có gì khác hơn là phải thấm nhuần
sâu sắc và thực hành thuần thục phương pháp dưỡng sinh
trường thọ mà Đại danh y Tuệ Tĩnh đã khuyên:
“Bế tinh, dưỡng khí, tồn thần
Thanh tâm, quả dục, thủ chân, luyện hình”
Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu thêm về vấn đề này.
Trải qua hàng ngàn năm hình thành và phát triển dựa trên
cơ sở lý luận vững chắc của triết học cổ đại phương Đông,
lại được thực tiễn khắt khe kiểm nghiệm, ngày nay phép
dưỡng sinh trường thọ đã thực sự trở thành một bộ môn
khoa học chuyên nghiên cứu về lý luận và phương pháp dự
phòng bệnh tật, bảo vệ và phục hồi sức khoẻ, làm chậm quá
trình lão hoá và kéo dài tuổi thọ.
Nội dung của dưỡng sinh trường thọ như thế nào?
Phương pháp dưỡng sinh trường thọ có nhiều loại khác
nhau: Nếu căn cứ vào hình thức có thể phân thành 3 loại :
dưỡng sinh sinh hoạt bao gồm các phương pháp ăn uống,
sinh hoạt, lao động, nghỉ ngơi, điều dưỡng tinh thần và vệ
sinh tình dục ; dưỡng sinh tự nhiên bao gồm phương pháp
dưỡng sinh bốn mùa và dưỡng sinh hoàn cảnh; dưỡng sinh
kỹ thuật bao gồm các phương pháp châm cứu, xoa bóp, tập
luyện khí công, thực dưỡng và dược dưỡng. Nếu căn cứ
vào mục đích có thể phân thành hai loại: dưỡng sinh thông

thường và dưỡng sinh chuyên biệt. Nhưng dù phân loại
theo cách nào thì nội dung cơ bản của phương pháp dưỡng
sinh trường thọ cũng gồm ba vấn đề: kiện thân, dưỡng tâm
và mỹ dung.
Kiện thân
Còn gọi là dưỡng thân, nghĩa là sử dụng các biện pháp cần
thiết làm cho bên ngoài da dẻ sáng láng, cơ nhục, tay chân
rắn chắc, ngũ quan linh lợi ; bên trong tạng phủ khoẻ mạnh,
kinh mạch lưu thông, khí huyết sung túc. Để đạt được điều
này, ba vấn đề quan trọng nhất cần thực hành là : ăn uống
khôn ngoan, dùng thuốc hợp lý và vận động tập luyện đúng
cách. Ăn uống là điều kiện cơ bản để duy trì sự sống và quá
trình sinh trưởng, phát dục của cơ thể, nhưng điều quan
trọng là phải đảm bảo đầy đủ, cân bằng, điều độ và vệ sinh.
Dùng thuốc để cường thân ích thọ là việc nên làm, song
theo phép dưỡng sinh trường thọ thì phải “biện chứng thi
trị”, nghĩa là phải căn cứ vào đặc điểm thể chất và tình hình
sức khoẻ bệnh tật cụ thể của mỗi người mà lựa chọn và
dùng thuốc cho phù hợp, cơ thể thiếu cái gì thì bù đắp cái
đó, không được sử dụng vô độ, bừa bãi. Cơ thể con người
cũng cần vận động và tập luyện thường xuyên thì mới
mong có được sức khoẻ và trường thọ. Tuy nhiên, tập luyện
có nhiều cách, cách nào cũng có sở trường sở đoản, cho
nên phải biết lựa chọn một cách thông minh và có hướng
dẫn chu đáo thì mới đạt được hiệu quả theo ý nguyện.

Dưỡng tâm
Còn gọi là dưỡng thần, nghĩa là sử dụng các biện pháp cần
thiết để điều hoà đời sống tinh thần, tình cảm cốt sao đạt
được sự ổn định và cân bằng. Theo y học cổ truyền, “thần”

là một trong ba thứ cực kỳ quan trọng (tam bảo) của nhân
thể cùng với “tinh” và “khí”. Vả lại, một trong những quan
điểm cơ bản của y học cổ truyền phương Đông là “hình
thần hợp nhất”, nghĩa là giữa thể xác và tinh thần luôn có
một mối quan hệ biện chứng hết sức mật thiết. Cho nên,
muốn cho thân thể cường tráng và trường thọ thì nhất thiết
phải chủ động xác lập cho được một đời sống tinh thần
khoẻ mạnh. Nói như danh y Tuệ Tĩnh là phải “thanh tâm”,
“quả dục” để “tồn thần”.
Mỹ dung
Có nghĩa là sắc đẹp và làm đẹp, nhưng ở đây phải hiểu mỹ
dung không chỉ giới hạn ở khuôn mặt và hình hài bên ngoài
mà điều quan trọng là phải tạo được cái đẹp có tính tự
nhiên và chỉnh thể, đẹp cả trong lẫn ngoài, cả thể xác và
tâm hồn. Trong mỹ dung dưỡng sinh cổ truyền phương
Đông, điều đó có nghĩa là phải tuân thủ triệt để nguyên tắc
“hình thần kiêm cố, nội ngoại đồng trị”. Sở dĩ cần làm như
vậy là vì: muốn đạt được mục đích làm đẹp thì nếu chỉ bảo
dưỡng vùng mặt không thôi thì chưa đủ, mà phải làm cho
công năng tạng phủ điều hoà, kinh mạch vận hành thông
suốt, khí huyết toàn thân vượng thịnh thì không những chỉ
riêng bộ mặt mà dung mạo toàn thân cũng toát lên vẻ đẹp
tự nhiên và bền vững.
Dưỡng sinh trường thọ phương Đông
Để đạt được hiệu quả cao nhất cần đảm bảo tuân thủ triệt
để 4 nguyên tắc cơ bản sau đây :
Thuận ứng với hoàn cảnh là cơ sở: mục đích của phép
dưỡng sinh trường thọ là làm cho con người càng ngày
càng thích ứng với mọi hoàn cảnh của tự nhiên và xã hội,
đồng thời cũng thông qua sự thích ứng này mà đạt được

mục đích của phép dưỡng sinh. Với môi trường tự nhiên,
cổ nhân khuyên phải “thuận thiên thời”, tức là phải thích
ứng với tự nhiên và phải lợi dụng tự nhiên nhằm bảo vệ và
tăng cường sức khoẻ. Sách Hoàng Đế nội kinh viết : “Hạ
tam nguyệt…dạ ngọa tảo khởi, vô yếm ư nhật”, nghĩa là:
mùa hạ hằng ngày nên dậy sớm để thuận ứng với sự hưng
thịnh của dương khí, đi ngủ muộn một chút để thuận với
âm khí suy vi, không nên khó chịu, ghét bỏ cái việc ngày
dài trời nóng. Có thể nói, quan điểm dưỡng sinh thoát ly tự
nhiên, trốn tránh xã hội là hoàn toàn xa lạ với y học cổ
truyền phương Đông và chắc chắn không thể đạt được mục
đích kiện thân, khứ bệnh và trường thọ.
Vận động hợp lý là then chốt: phương pháp dưỡng sinh
trường thọ luôn đặt con người và sự vật trong thế động và
cũng lấy đó để đạt được mục đích đem lại sự khoẻ mạnh về
tâm hồn và thể xác cho con người. Y thư cổ viết : “hình bất
động tắc tinh bất lưu, tinh bất lưu tắc khí uất” (cơ thể không
vận động thì tinh không lưu thông được, tinh không lưu
thông thì khí bị uất lại). Bởi vậy, cổ nhân khuyên nên “tập
hít thở, thở ra khí cũ, hít vào khí mới, như con gấu vươn
thân, con chim vỗ cánh là để sống lâu vậy” hay “hết thảy
những ngày khí hậu bình thường, đều tuỳ trời nóng lạnh mà
ra khỏi nhà đi bộ ba dặm, hai dặm, 300 bước, 200 bước đều
tốt” (theo sách Bảo sinh danh) hay “theo đạo dưỡng sinh,
không nên đi nằm sau khi ăn hoặc không ngồi suốt ngày, vì
như thế làm khí huyết ngưng kết, lâu dần ắt tổn thọ” (theo
sách Thọ thế bảo nguyên). Có thể nói, xa rời và thủ tiêu
nguyên tắc vận động hợp lý thì cái gọi là “dưỡng sinh” sẽ
không còn ý nghĩa gì nữa.
Cân bằng và toàn diện là yêu cầu: cân bằng là cơ sở của

sức khoẻ, dưỡng sinh cũng lấy cân bằng làm mục tiêu để
vươn tới. Bất luận phương pháp dưỡng sinh nào cũng phải
tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc đảm bảo sự cân bằng và
toàn diện cho cơ thể. Ăn uống không nên thiên lệch, lao
động không được quá sức, suy nghĩ chớ có cực đoan, tình
dục cũng đừng thái quá… Cần vận dụng tổng hợp các biện
pháp thì mới mong đạt được hiệu quả cao nhất của phép
dưỡng sinh trường thọ. Ví như, cổ nhân khuyên “ngũ cốc vi
dưỡng, ngũ quả vi trợ, ngũ súc vi ích, ngũ thái vi sung, khí
vị hợp nhi phục chi, dĩ bổ tinh ích khí” ý muốn nói nên ăn
đầy đủ và cân đối giữa ngũ cốc, thịt cá, hoa quả và rau cỏ ;
hay phải luôn luôn chú ý giữ cân bằng âm dương trong đời
sống tinh thần vì “nộ thương can, hỉ thương tâm, tư thương
tỳ, ưu thương phế, khủng thương thận” (giận quá hại can,
mừng quá hại tâm, suy nghĩ quá hại tỳ, ưu phiền quá hại
phế, sợ hãi quá hại thận)
Chế nghi vận dụng là thường quy: theo y học cổ truyền,
mỗi con người là một vũ trụ thu nhỏ, bởi vậy mỗi cá thể
đều có những đặc điểm khác nhau về cấu trúc cơ thể, tuổi
tác, giới tính, điều kiện sống và làm việc, tình trạng bệnh
tật…, hơn nữa lại được đặt trong một không gian và thời
gian cũng không giống nhau. Cho nên, phương pháp dưỡng
sinh cũng phải tuân thủ nguyên tắc “nhân nhân chế nghi,
nhân thời chế nghi, nhân địa chế nghi”, nghĩa là phải tùy
người, tùy thời, tùy nơi mà vận dụng cho phù hợp mới
mong đạt được hiệu quả mĩ mãn.
ThS. Hoàng Khánh Toàn