Chăm sóc bệnh nhân trầm cảm tại nhà pps

Chăm sóc bệnh nhân trầm cảm tại nhà
Nhìn chung, các bệnh tâm thần đều cần điều trị củng cố
trong một thời gian dài. Sau khi điều trị giai đoạn cấp ở
bệnh viện, bệnh nhân thường được điều trị củng cố tiếp
tục tại gia đình. Vì thế, việc chăm sóc bệnh nhân tại nhà
đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình điều trị
củng cố. Trong khuôn khổ bài viết này xin được đề cập
tới việc chăm sóc bệnh nhân trầm cảm tại nhà.
Trầm cảm là rối loạn tâm thần hay gặp (3% nam giới và 9%
nữ giới), bệnh tiến triển kéo dài và rất hay tái phát. Việc
điều trị củng cố bằng thuốc chống trầm cảm đóng vai trò
quan trọng để chống tái phát.
Thái độ của các thành viên trong gia đình đối với bệnh
nhân
Bệnh nhân cần được sự đồng cảm giúp đỡ của mọi thành
viên trong gia đình. Mọi người cần biết rằng trầm cảm là
một bệnh chứ không phải là lười nhác hoặc giả vờ. Thời
gian điều trị bệnh, bệnh nhân rất hay than phiền về các rối
loạn cơ thể của mình như mất ngủ, đau đầu, đau bụng, đánh
trống ngực, chóng mặt… Ngoài ra bệnh nhân còn hay than
phiền giảm trí nhớ, khó tập trung, luôn bi quan, chán nản.
Chính những điều than phiền của bệnh nhân khiến những
người trong gia đình rất khó chịu. Dần dần họ mất đi sự
cảm thông với bệnh nhân, tỏ ra khó chịu khi bệnh nhân kêu
ca. Nhiều khi, họ quay ra chế giễu bệnh nhân, cho là bệnh
nhân lười nhác không có ý chí phấn đấu, khắc phục khó
khăn. Khi đó bệnh nhân sẽ dần cảm thấy mình mất chỗ dựa
về tinh thần. Họ không dám thổ lộ với mọi người về bệnh
tật. Bệnh nhân giấu mình sống khép kín, ngại tiếp xúc với
xung quanh. Họ cảm thấy cô đơn ngay trong chính gia đình
mình.

Nhưng trái lại, các thành viên trong gia đình của bệnh nhân
cũng tránh thái độ quá sốt sắng, lo lắng về bệnh tật của
bệnh nhân. Nhiều ông bố, bà mẹ vì thương con và thiếu
hiểu biết nên khi thấy con mình kêu đau đầu, đánh trống
ngực… đã lo lắng, vội vàng chạy tìm bác sĩ để khám xét.
Làm như vậy không có lợi mà có thể khiến bệnh nhân lo
lắng thêm, cho là bệnh của mình là quá nặng và khó chữa.
Các thành viên trong gia đình cần hiểu rằng trầm cảm là
một bệnh tâm thần hay gặp, có nhiều triệu chứng cơ thể
như đau đầu, mất ngủ, mệt mỏi, chán ăn… Nhưng trầm
cảm không phải là bệnh nan y, có thể chữa khỏi hoàn toàn
bằng thuốc chống trầm cảm. Nhìn chung, nếu được điều trị
đúng, các triệu chứng hầu như hết sau 4-6 tuần.

Bệnh nhân trầm cảm cần đư
ợc sự
trợ giúp của gia đình.
Chăm sóc bệnh nhân
- Chán ăn: Cho bệnh nhân ăn những thức ăn dễ tiêu, giàu
năng lượng, hợp khẩu vị với bệnh nhân.
Nếu có thể thì cho bệnh nhân ăn theo chế độ tự chọn trong
thời gian đầu điều trị.
Mất ngủ: Nếu bệnh nhân bị mất ngủ, không nên cho bệnh
nhân ngủ trưa. Không cho bệnh nhân đi ngủ quá sớm.
Tránh để bệnh nhân nằm trên giường suốt ngày, vì như thế
sẽ làm mất ngủ nặng thêm. Yêu cầu bệnh nhân đi lại, vận
động trong ngày, nhưng tránh vận động nhiều vào buổi tối
(vì sẽ gây khó ngủ).
Mệt mỏi: Bệnh nhân trầm cảm hay mệt mỏi suốt ngày, đặc
biệt buổi sáng họ luôn than phiền về điều này. Tuy nhiên

chúng ta vẫn phải động viên bệnh nhân tập vận động. Bắt
đầu là việc ngồi dậy, đứng lên, đi lại nhẹ nhàng trong nhà.
Khi đã quen có thể yêu cầu bệnh nhân làm các công việc
đơn giản, nhẹ nhàng như nhặt rau, nấu cơm, quét nhà. Cũng
nên yêu cầu bệnh nhân tập các môn thể thao trước đây bệnh
nhân yêu thích như cầu lông, bóng bàn, bơi lội…
Chú ý, trí nhớ kém: Có thể đọc cho bệnh nhân nghe những
mẩu truyện ngắn, những bài thơ hay mà bệnh nhân yêu
thích. Sau đó, yêu cầu bệnh nhân đọc các bài báo, xem tivi,
nghe đài… thời lượng nên tăng dần để tránh làm bệnh nhân
mệt mỏi, chán nản.
Thuốc uống: Dùng thuốc chống trầm cảm theo đúng chỉ
dẫn của bác sĩ. Lúc đầu bệnh nhân có thể cảm thấy một số
tác dụng phụ như khô miệng, đắng miệng, đầy bụng, mệt
mỏi… giải thích cho bệnh nhân đó là điều bình thường và
tiếp tục uống thuốc. Vì các tác dụng phụ này, bệnh nhân
hay tự ý bỏ thuốc. Mặt khác, bệnh nhân hay quên nên
không uống thuốc đúng chỉ dẫn, do vậy người nhà phải cho
bệnh nhân uống thuốc hằng ngày. Phải kiểm tra xem bệnh
nhân có uống thuốc thật không (hay giấu thuốc rồi vứt đi),
uống có đủ liều không (hay bớt thuốc lại). Tốt nhất là giao
việc quản lý thuốc cho một thành viên nhất định trong gia
đình. Chỉ thay thế bằng người khác khi trong tình huống
bất khả kháng.
Tái khám: Nên giữ liên lạc thường xuyên với bác sĩ, báo
cho bác sĩ biết về tình trạng của bệnh nhân. Sau 1-2 tháng
điều trị, bệnh nhân đã ổn định nên sinh ra tâm lí chủ quan,
cho rằng mình đã khỏi bệnh. Vì vậy họ không đến khám
bệnh nữa và bỏ điều trị củng cố. Điều này rất nguy hiểm vì
bệnh nhân không được điều trị củng cố đầy đủ nên bệnh rất

dễ tái phát. Khi bệnh tái phát, thường phải mất nhiều công
sức điều trị hơn và thời gian điều trị củng cố cũng phải kéo
dài hơn trước rất nhiều.
Bệnh nhân trầm cảm cần được sự trợ giúp đỡ của mọi thành
viên trong gia đình.

TS. Bùi Quang Huy
(Chủ nhiệm Khoa Tâm thần, Bệnh viện 103)