Ung thư vòm miệng và cổ họng - Phần 2 doc

Ung thư vòm miệng và cổ họng
Phần 2

Phản ứng phụ của trị liệu
Việc chữa trị ung thư thường gây hư hoại cho những tế bào lành
mạnh, nên thường có phản ứng phụ. Phản ứng phụ tùy thuộc vào vị trí của
khối u, cách chữa trị và mức đọ chữa trị nhiều hay ít. phản ứng phụ không
xuất hiện giống nhau cho tất cả mọi người, có thể thay đổi từ lần chữa trị
này so với lần chữa trị khác. Trước khi chữa trị, bác sĩ sẽ giải thích việc
phản ứng phụ có thể xảy ra và cách ngăn ngừa.
Trong bất cứ thời kỳ nào của ung thư, supportive care (tạm dịch là
“chữa trị phụ” nhằm giúp bệnh nhân duy trì sức khỏe, chịu đựng những phản
ứng phụ, biến chứng từ việc chữa trị chính) cũng được sử dụng để giúp bệnh
nhân dễ chịu hơn.


Giải phẫu
Thời gian cần thiết để phục hồi không đồng nhất cho mọi bệnh nhân,
một vài ngày hậu giải phẫu là thời gian chịu đau đớn và thuốc men được
dùng để giảm đau. Trước khi mổ, nên thảo luận với bác sĩ và y tá về cách
giảm đau. Thuốc men có thể gia giảm để làm dịu cơn đau hậu giải phẫu.
Bệnh nhân sẽ mệt mỏi, mất sức trong một thời gian ngắn. giải phẫu
cắt bõ một khối u nhỏ thường không gây hiệu quả nhưng với khối u lớn, bác
sĩ có thể phải cắt bỏ một phần miệng, lưỡi hoặc cả quai hàm nên bệnh nhân
sẽ gặp khó khăn khi nhai nuốt hoặc nói và khuôn mặt sẽ thay đổi khá nhiều.
bác sĩ giải phẫu thẩm mỹ có thể tái tạo khuôn mặt sau khi cuộc giải phẫu cắt
bỏ khối ung thư hoàn tất.
Xạ trị
Hầu hết mọi bệnh nhân đều chịu phản ứng phụ sau cuộc xạ trị. Vì vậy
cần khám răng miệng và chữa trị các chứng sâu răng, hư nướu khoảng 2-3
tuần lễ (đủ thời gian để lành bệnh) trước khi bắt đầu xạ trị. Phản ứng phụ tùy

thuộc vào lượng và loại xạ trị. Phản ứng phụ thường biến mất một thời gian
ngắn sau khi xạ trị nhưng khô miệng thì có thể vĩnh viễn.
Phản ứng phụ của xạ trị có thể bao gồm:
- Khô miệng khiến nhai nuốt, nói trở nên khó khăn và răng dễ sâu.
bệnh nhân có thể nhắp nước nhiều lần trong ngày, ngậm đá hoặc kẹo (không
chứa đường glucose) để giữ màng nhày trong miệng ẩm ướt.
- Sâu răng xuất hiện dễ dàng nên bệnh nhân cần giữ vệ sinh răng
miệng kỹ lưỡng qua nhiều cách sau:
1) Dùng bàn chải mềm để chà răng, nướu và lưỡi; dùng thuốc đanh
răng chứa fluoride sau mỗi bữa ăn và trước khi đi ngủ. Đôi khi nên nhúng
bàn chải vào nước nóng cho mềm sợi trước khi dùng để giảm sự ma sát.
2) Nha sĩ có thể giới thiệu một vài loại fluoride gel dùng thoa miệng,
răng trước khi, trong khi và sau khi xạ trị.
3) Xúc miệng bằng dung dịch pha nước ấm (1 cup) muối (1/8 muỗng
cà phê muối), baking soda (¼ muỗng cà phê), sau đó xúc miệng bằng nước
máy.
- Rát cổ, miệng : Các vết lở do xạ trị gây đau rát, bác sĩ có thể dùng
thuốc giảm đau và sát trùng, cũng như dùng một số thuốc xúc miệng chứa
thuốc tê.
- Rát & chảy máu nướu răng: Nên dùng bàn chải mềm để đánh răng
và chỉ (floss) để lấy ra thức ăn còn sót giữa các kẽ răng.Tránh những nơi lở.
Trành dùng tăm xỉa răng.
- Nhiễm trùng: màng nhày trong miệng thường bị lở sau cuộc xạ trị và
dễ nhiễm trùng; bệnh nhân cần quan sát miệng răng hàng ngày và báo cho
bác sĩ biết khi they sự đổi màu của nướu, vết lở loang rộng
- Chậm lành sau khi chữa răng: xạ trị khiến tế bào và mô không tự
lành một cách bình thường, cần đi khám răng thường xuyên hơn sau xạ trị và
chữa răng trước khi xạ trị.
- Cứng hàm: xạ trị ảnh ưởng đến các cơ nhai khiến việc mở và ngậm
miệng trở nên khó khăn. Bệnh nhân nên dùng các cách tập thể dục cho bắp

thịt trên mặt giữ mức hoạt động bình thường như mở miệng rồi ngạm miệng
khoảng 20 lần, ba lần mỗi ngày.
- Răng giả không vừa khít sau xạ trị vì các mô trong miệng thay đổi.
Và vì các vệt lở, bệnh nhân có thể không còn dùng được hàm răng giả trong
nhiều tuần lễ hoặc kéo dài đến cả năm. Sau khi các mô trong miệng lành lặn,
nha sĩ có thể điều chỉnh hàm răng giả cho vừa vặn hơn.
- Thay đổi vị giác
- Thay đổi âm thanh, tiếng nói: Tiếng nói yếu dần vào cuối ngày, bị
ảnh ưởng bởi thời tiết. Xạ trị tại thanh quản có thể gây sưng trướng, khản
tiếng hoặc bị cảm giác có khối u trong cổ họng.
- Tuyến giáp trạng bị ảnh hưởng qua việc giảm nội tiết tố, bệnh nhân
cảm they lạnh, lên ký lô, khô da và khô tóc. bác sĩ có thể đo lượng nội tiết tố
giáp trạng và dùng thuốc men để trợ giúp cho đến tuyến giáp trạng hồi phục
và hoạt động bình thường.
- Da thay đổi tại nơi chiếu phóng xạ: khô và đỏ rát; bệnh nhân nên để
da trần nhưng tránh ánh nắng, tránh mặc quần áo cọ xát vào vùng da, và
không nên dùng kem thoa da nếu không có sự chỉ dẫn của bác sĩ.
- Mệt mỏi: bệnh nhân mệt mỏi mất sức sau xạ trị nhiều tuần lễ nên cần
nghỉ ngơi; tuy nhiên sự vận động giúp bệnh nhân lấy lại sức lực nhanh
chóng hơn.
Hóa trị
Hóa trị có thể gây phản ứng phụ tương tự như xạ trị kể cả đau nướu
răng, nhiễm trùng, thay đổi vị giác, đôi khi xuất huyết. Phản ứng phụ tùy
thuộc vào loại và lượng hóa chất sử dụng. Nói chung, hóa chất tiêu diệt tế
bào ung thư nên sẽ ảnh hưởng đến những tế bào tăng trưởng nhanh chóng:
- Tế bào máu: Khi hóa chất chữa ung thư hạ thấp số tế bào máu khỏe
mạnh, bệnh nhân dễ bị nhiễm trùng, bầm tím hoặc chảy máu dễ dàng, và mệt
mỏi, mất sức. Bác sĩ cần thử máu để đo lường số tế bào máu. Khi lượng tế
bào xuống thấp, bác sĩ có thể dùng thuốc kích thích tủy xương chế tạo tế bào
mới nhanh chóng hơn hoặc sẽ được truyền máu.

- Tế bào bọc quanh chân tóc: Hóa chất gây rụng tóc. Tóc sẽ mọc trở
lại sau khi chữa trị, tóc mới có thể khác màu hoặc thay đổi thể dạng.
- Tế bào lót các bộ phận tiêu hóa: Hoá chất có thể gây kém ăn, buồn
nôn và ói mửa, tiêu chảy, lở miệng.
Dinh dưỡng
Dinh dưỡng rất quan trọng trong mọi giai đoạn, trước khi, trong khi và
sau khi chữa trị ung thư. Bệnh nhân cần một lượng đầy đủ calorie, protein,
sinh tố, và khoáng chất. Khi cơ thể được bồi bổ đúng mức, bệnh nhân
thường cảm thấy dễ chịu hơn.
Tuy nhiên, bệnh nhân có thể gặp khó khăn trong việc ăn uống vì nhiều
nguyên nhân, mệt mỏi, biếng ăn hoặc khó nuốt thức ăn. Khi dùng hóa chất
trị liệu, bệnh nhân có thể không còn nếm được thức ăn, hoặc cho rằng thức
ăn không còn hương vị, thơm ngon như trước. Bệnh nhân cũng có thể chịu
các phản ứng phụ như biếng ăn, buồn nôn, ói mửa, hoặc tiêu chảy.
Có nhiều cách để bồi bổ cơ thể khi không thể ăn uống đầy đủ. Hãy
thảo luận với chuyên viên về dinh dưỡng (registered dietitian) để chọn cách
dinh dưỡng thích hợp với đầy đủ calorie, protein, sinh tố (vitamins), và
khoáng chất (minerals).
Khi có thể, nên duy trì sự hoạt động, đi bộ, yoga, bơi lội hoặc những
hoạt động khác có thể gia tăng năng lực. Nên thảo luận với bác sĩ về việc
vận động cơ thể và báo cho bác sĩ biết khi việc vận động gây đau đớn.
Vết lở trong miệng hoặc khô miệng khiến việc ăn uống khó khăn, bạn
có thể dùng các món ăn lỏng để bồi bổ sức khỏe. Đôi khi sau giải phẫu hoặc
xạ trị, bệnh nhân có thể cần dùng ống truyền thức ăn, đây là một ống nhỏ,
mềm nhuyễn, được đặt vào dạ dày qua một lỗ hổng tại bụng để dùng tạm
thời. Khi vòm miệng lành lặn, bác sĩ tháo bỏ ống.
Để bảo vệ các mô trong vòm miệng, nên:
- Tránh thức ăn cứng, nhọn như potato chíp
- Tránh thức ăn cay nóng hoặc chứa nhiều acid như trái cây, nước trái
cây

- Thức ăn nhiều đường sẽ gây sâu răng
- Rượu bia
Giải phẫu chỉnh hình
Một số bệnh nhân sẽ cần giải phẫu chỉnh hình để tái tạo khuôn mặt.
bệnh nhân có thể cần trồng răng giả hoặc ghép mô, da, xương từ phần thân
thể khác như chân tay. Bạn nên thảo luận với bác sĩ giải phẫu thẩm mỹ trước
khi chữa trị, việc chỉnh hình có thể được thực hiện trong cùng cuộc giải phẫu
cắt bỏ ung thư, hoặc sau khi cuộc giải phẫu chính hoàn tất.
Phục hồi
Phục hồi là một phần quan trọng của việc chữa trị ung thư, bác sĩ và
các chuyên viên y tế sẽ cố gắng giúp bệnh nhân phục hồi càng sớm càng tốt.
Mục đích của phục hồi tùy thuộc vào mức độ hư họai và loại trị liệu.
Chương trình phục hồi có thể từ dùng hàm răng giả, trồng răng, dùng các
dụng cụ giúp nhai nuốt và phát âm dễ dàng hơn. Các chuyên viên như
chuyên phát âm, dinh dưỡng… là những người góp phần trong chương trình
phục hồi.
Thăm bệnh định kỳ
Sau khi chữa trị, bệnh nhân sẽ cần được khám bệnh định kỳ. Ngay cả
khi không có dấu hiệu nào về ung thư tái phát, vẫn cần thăm bệnh vì mầm
ung thư có thể còn sót lại trong cơ thể. Khám bệnh định kỳ giúp bác sĩ kiểm
soát theo dõi diễn tiến của bệnh trạng, các loại thử nghiệm như thử máu,
chụp hình phổi, CT scan, nội soi hoặc những loại thử nghiệm khác.
Báo cho bác sĩ biết nếu bị bệnh giữa những buổi khám bệnh định kỳ.
Những nguồn hỗ trợ
Chứng bệnh nan y như ung thư có thể thay đổi cuộc sống của người
bệnh và cả thân nhân. Những thay đổi này khó thích nghi và chấp nhận, nên
điều dễ hiểu là bệnh nhân cũng như những người thân yêu thường trải qua
những giai đoạn khó khăn, phân vân, bất an, buồn rầu. Người bệnh có thể lo
âu về gia đình, công việc làm, hoặc sinh hoạt hàng ngày kể cả việc chịu
đựng và thích nghi với việc trị bệnh, những chuyến ra vào bệnh viện, phản

ứng phụ và những phí tổn trị liệu.
Sống với căn bệnh nan y, người bệnh thường sợ hãi, tự trách, giận dữ
hoặc buồn rầu. Những cảm tính này sẽ khiến đời sống nặng nề buồn thảm
hơn. Bệnh nhân có thể tìm những nguồn hỗ trợ chia sẻ qua bạn hữu, thân
nhân, chuyên viên tâm lý hoặc cả những bệnh nhân khác.
Nguồn hỗ trợ có thể bao gồm:
Bác sĩ, y tá, những chuyên viên trong nhóm trị liệu có thể trả lời hầu
hết những câu hỏi liên quan đến bệnh trạng. Chuyên viên xã hội, chuyên
viên tâm lý hoặc những vị lãnh đạo tôn giáo có thể giúp đỡ phần tinh thần.
Chuyên viên xã hội có thể giới thiệu hoặc chỉ dẫn những nguồn tài trợ, việc
chuyên chở, trị liệu tại nhà…
Những nhóm hỗ trợ: bệnh nhân và người thân gặp gỡ các bệnh nhân
khác và thân quyến họ để chia sẻ và trao đổi kinh nghiệm về căn bệnh và
việc chữa trị. Những nhóm hỗ trợ này có thể gặp gỡ qua sự họp mặt, điện
thoại, hoặc qua internet.
Các chuyên viên tại 1-8-4-CANCER (điện thoại miễn phí trên lãnh
thổ Hoa Kỳ) có thể giúp bệnh nhân tìm những chương trình hỗ trợ, dịch vụ
và các tin tức, tài liệu liên quan đến ung thư
Sự hứa hẹn của ngành khảo cứu ung thư
Bác sĩ tại Hoa Kỳ đang thực hiện nhiều cuộc thử nghiệm lâm sàng.
Thử nghiệm lâm sàng được hoạch định với mục đích trả lời các câu hỏi quan
trọng về cách trị liệu hữu hiệu nhất. Những tìm hiểu khoa học đã tạo được
nhiều lợi ích, giúp con người sống lâu hơn, và khoa học tiếp tục tìm kiếm.
Các chuyên gia đang tìm kiếm phương pháp ngăn ngừa ung thư, cách tìm ra
bệnh sớm hơn, cũng như cách trị liệu hiệu quả hơn.
Các chuyên gia đang thử nghiệm các hóa chất trị liệu. Họ tìm hiểu
kiếm các loại thuốc mới, các cách dùng chung nhiều loại thuốc, và lượng
thuốc mới. Ngoài ra các chuyên gia cũng tìm cách tiết giảm phản ứng phụ
của việc trị liệu.
Trang nhà của viện Ung Thư Quốc Gia Hoa Kỳ có phần tin tức về thử

nghiệm lâm sàng: h*tp://www.cancer.gov/clinicaltrials. Tại đây ngoài các tin
tức về thử nghiệm còn có những chi tiết về các cuộc thử nghiệm lâm sàng về
ung thư.
Nguồn tài liệu, tin tức từ viện Ung Thư Quốc Gia Hoa Kỳ. Quý vị có
thể lấy tin tức cho chính mình, thân nhân hoặc bác sĩ của mình.
Điện thoại (miễn phí trên lãnh thổ Hoa Kỳ): 1-800-4-CANCER (1-
800-422-6237).
Điện thoại dành cho những người lãng tai: 1-800-332-8615
Trang nhà của viện Ung Thư Quốc Gia Hoa Kỳ cung cấp tin tức về
cách ngăn ngừa ung thư, truy tìm, chẩn đoán, chữa trị, di tính học, thử
nghiệm lâm sàng. Ngoài ra còn có những dữ kiện về các chương trình khảo
cứu, chương trình tài trợ và cả thống kê về ung thư.
Trang nhà: h*tp://cancer.gov
Nếu quý vị cần thêm chi tiết hoặc các dữ kiện khác, hãy dùng “online
contact form” tại: h*tp://www.cancer.gov/contact hoặc gửi điện thư về:
*** (thay thế *** bằng “gov”)
Tài liệu:
Viện Ung Thư Quốc Gia Hoa Kỳ cung cấp những tài liệu (ấn bản, tạp
chí) về ung thư, những tài liệu này bằng tiếng Anh và Tây Ban Nha. Quý vị
có thể đặt mua (ấn phí tối thiểu) qua điện thoại, trên trang mạng hoặc bằng
thư từ, hoặc vào trang nhà kể trên, và tự in phụ bản cho mình. Thư từ gửi về:
Publications Ordering Service
National Cancer Institute
Suite 3035A
6116 Executive Boulevard, MSC 8322
Bethesda, MD 20892-8322
Chữa trị ung thư (Cancer Treatment)
- Hóa chất trị liệu và bạn (Chemotherapy and You)
- Xạ trị và bạn (Radiation Therapy and You)
- Làm thế nào để tìm một bác sĩ hoặc nơi trị liệu nếu bạn bị ung thư

(How To Find a Doctor or Treatment Facility If You Have Cancer)
- Câu hỏi và câu trả lời về targeted therapy (Targeted Cancer
Therapies: Questions and Answers)
- Câu hỏi và câu trả lời về cách trị liệu ung thư bằng ánh sáng
(Photodynamic Therapy for Cancer: Questions and Answers)
Sống với ung thư (Living With Cancer)
- Cách ăn uống dành cho người bị ung thư (Eating Hints for Cancer
Patients)
- Giảm đau đớn (Pain Control)
- Thích ứng với ung thư thời kỳ sau cùng (Coping With Advanced
Cancer)
- Những ngày sắp tới: Đời sống sau khi chữa trị ung thư (Facing
Forward Series: Life After Cancer Treatment)
- Những ngày sắp tới: Những cách tạo sự thay đổi cho ung thư
(Facing Forward Series: Ways You cần Make a Difference in Cancer)
- Dành thời giờ: Hỗ trợ những người bị ung thư (Taking Time:
Support for People with Cancer)
Khi ung thư tái phát (When Cancer Returns)
- Những tổ chức cung cấp dịch vụ giúp những người bị ung thư và
thân nhân họ (National Organizations That Offer Services to People With
Cancer and Their Families)
Thử nghiệm lâm sàng (Clinical Trials)
- Tham dự thử nghiệm lâm sàng (Taking Part in Cancer Treatment
Research Studies)
- Những yếu tố nguy hại (Risk Factors)
Người chăm sóc bệnh nhân (Caregivers)
- Khi người thân yêu được chữa trị bệnh ung thư: hỗ trợ người chăm
sóc (When Someone You Love Is Being Treated for Cancer: Support for
Caregivers)
- Khi người thân yêu bị ung thư ở giai đoạn cuối: Hỗ trợ người chăm

sóc (When Someone You Love Has Advanced Cancer: Support for
Caregivers)
- Những ngày sắp tới: Khi cuộc chữa trị ung thư của người thân chấm
dứt (Facing Forward: When Someone You Love Has Completed Cancer
Treatment)

Bác sĩ Trần Lý Lê