Quá trình phát triển của quy luật TN-ĐT trong các mặt đối lập part2 pptx

6

Sự đấu tranh của các mặt đối lập đợc chia thành nhiều giai đoạn . Thông
thờng khi nó mới xuất hiện , hai mặt đối lập cha thể hiện rõ xung khắc gay gắt
ngời ta gọi đó là giai đoạn khác nhau . Tất nhiên không phải bất kỳ sự khác
nhau nào cũng đợc gọi là mâu thuẫn . Chỉ những sự khác nhau nào cùng tồn tại
trong cùng một sự vật có liên hệ hữu cơ với nhau , phát triển ngợc chiều nhau ,
tạo thành động lực bên trong của sự phát triển thì hai mặt đối lập đó mới hình
thành bớc đầu của một mâu thuẫn . Khi hai mặt đối lập của một mâu thuẫn
phát triển đến xung đột gay gắt , nó biến thành độc lập . Sự vật cũ mất đi , sự vật
mới hình thành . Sau khi mâu thuẫn đợc giải quyết sự thống nhất của hai mặt
đối lập cũ đợc thay thế bởi sự thống nhất của hai mặt đối lập mới , hai mặt đối
lập mới lại đấu tranh chuyển hoá tạo thành mâu thuẫn .Mâu thuẫn đợc giải
quyết , sự vật mới xuất hiện . Cứ nh thế đấu tranh giữa các mặt đối lập làm cho
sự vật biến đổi không ngừng từ thấp đến cao . Chính vì vậy Lênin khẳng định sự
phát triển là một cuộc đấu tranh của các mặt đối lập .
Khi bàn về mối quan hệ giữa sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối
lập , Lênin chỉ ra rằng :Mặc dù thống nhất chỉ là điều kiện để sự vật tồn tại với ý
nghĩa là chính nó nhờ có sự thống nhất của các mặt đối lập mà chúng ta nhận
biết đợc sự vật , sự vật tồn tại trong thế giới khách quan . Song bản thân sự
thống nhất chỉ là tạm thời . Đấu tranh của các mặt đối lập mới là tuyệt đối . Nó
diễn ra thờng xuyên , liên tục trong suốt quá trình tồn tại của sự vật . Kể cả
trong trạng thái ổn định , cũng nh khi chuyển hoá nhảy vọt về chất . Lênin viết
:sự thống nhất (phù hợp , đồng nhất ,tác dụng ngang nhau )của các mặt đối lập
là có điều kiên , tạm thời , thoang qua trong tơng đối . Sự đấu tranh của các mặt
đối lập bài trừ lẫn nhau là tuyệt đối cũng nh sự phát triển , sự vận động tuyệt
đối.
*Chuyển hóa của các mặt đối lập .
Không phải bất kỳ sự đấu tranh nào của các mặt đối lập đều dẫn tới sự
chuyển hoá giữa chúng . Chỉ có sự đấu tranh của các mặt đối lập phát triển đến

7

một trình độ nhất định , hội đủ các điều kiện cần thiết mới dẫn đến chuyển hoá ,
bài trừ , phủ định lẫn nhau . Trong giới tự nhiên , chuyển hoá của các mặt đối lập
thờng diễn ra một cách tự phát , còn trong xã hội chuyển hoá của các mặt đối
lập diễn ra nhất thiết phải thông qua hoạt động có ý thức của con ngời
Do đó , không nên hiểu sự chuyển hoá của các mặt đối lập chỉ là sự hoán
đổi vị trí một cách đơn giản , máy móc . Thông thờng thì mâu thuẫn chuyển
hoá theo hai phơng thức :
+Phơng thức thứ nhất :Mặt đối lập này chuyển hoá thành mặt đối lập kia
nhng ở một trình độ cao hơn xét về phơng diện chất của sự vật .
Ví dụ :Lực lợng sản xuất và quan hệ sản xuất trong xã hội phong kiến
đấu tranh chuyển hoá lẫn nhau để hình thành quan hệ sản xuất mới ở trình độ
cao hơn.
+Phơng thức thứ hai:Cả hai mặt đối lập đều chuyển hoá lẫn nhau để tạo
thành hai mặt đối lập hoàn toàn mới .
Ví dụ :Nền kinh tế Việt Nam chuyển hoá từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập
trung , quan liêu , bao cấp sang nền kinh tế thị trờng có sự quản lý của nhà nớc
theo định hớng xã hội chủ nghĩa .
Từ mâu thuẫn trên cho ta thấy trong thế giới thực , bất kỳ sự vật , hiện
tợng nào cũng chứa đựng trong nó những mặt những thuộc tính có khuynh
hớng phát triển ngợc chiều nhau. Sự đấu tranh chuyển hoá của các mặt đối lập
trong điều kiện cụ thể tạo thành mâu thuẫn . Mâu thuẫn là hiện tợng khách
quan , phổ biến của thế giới . Mâu thuẫn đợc giải quyết , sự vật cũ mất đi , sự
vật mới hình thành . Sự vật mới lại nảy sinh các mặt đối lập và mâu thuẫn mới .
Các mặt đối lập này đấu tranh chuyển hoá và phủ định lẫn nhau dể tạo
thành sự vật mới hơn . Cứ nh vậy các sự vật , hiên tợng trong thế giới khách

8

quan thờng xuyên biến đổi và phát triển không ngừng . Vì vậy mâu thuẫn là
nguồn gốc và động lực phát triển của mọi quá trình phát triển.
II. Tính tất yếu và mâu thuẫn bản chất của nền kinh tế
thị trờng ở Việt Nam.
II.1. Tính tất yếu của quá trĩnh xây dựng nền kinh tế thị trờng ở Việt Nam.
* Chuyển sang nền kinh tế thị trờng là một tất yếu khách quan trong quắ trình
phát triển nền kinh tế đất nớc .
Nh đã biết ,kinh tế thị trờng là một kiểu tổ chức kinh tế phản ánh trình
độ phát triển nhất của văn minh nhân loại .Từ trớc đến nay nó tồn tại và phát
triển chủ yếu dới chủ nghĩa t bản. Ngày nay , kinh tế thị trờng t bản chủ
nghĩa đã phát triển tới trình độ khá cao và phồn thịnh ở các nớc t bản phát
triển
Tuy nhiên, kinh tế thị trờng t bản chủ nghĩa không phải là vạn năng.
Bên cạnh mặt tích cực nó còn có mặt trái , có khuyết tật từ trong bản chất của nó
do chế độ sở hữu t bản t nhân về t liệu sản xuất chi phối. Cùng với sự phát
triển của lực lợng sản xuất , càng ngày mâu thuẫn của chủ nghĩa t bản càng
bộc lộ sâu sắc , không giải quyết đợc các vấn đề xã hội , làm tăng thêm bất
công và bất ổn của xã hội , đào sâu thên hố ngăn cách giữa ngời giàu và ngời
nghèo. Chính vì thế mà , nh C.Mác đã phân tích và dự báo , chủ nghĩa t bản tất
yếu phải đợc thay thế bởi một phơng thức sản xuất và chế độ mới văn minh
hơn , nhân đạo hơn. Chủ nghĩa t bản , mặc dù đã và đang tìm mọi cách để tự
điều chỉnh và tự thích nghi, nhng do mâu thuẫn từ trong bản chất của nó , chủ
nghĩa t bản không thể tự giải quyết đợc , có chăng nó chỉ tạm thời xoa dịu
đợc chừng nào mâu thuẫn mà thôi . Nền kinh tế thị trờng t bản chủ nghĩa
hiện đại đang ngày càng thể hiện xu hớng tự phủ định và tự tiến hoá để chuyển
sang một giai đoạn hậu công nghiệp , theo xu hớng xã hội hoá . Đây là tất yếu

9

khách quan , là quy luật phát triển của xã hội . Nhân loại muốn tiến lên , xã hội
muốn phát triển thì dứt khoát không thể dừng lại ở kinh tế thị trờng t bản chủ
nghĩa .
Mô hình chủ nghĩa xã hội kiểu Xô Viết là một kiểu tổ chức xã hội , tổ
chức kinh tế muốn sớm khắc phục khuyết tật của chủ nghĩa t bản, muốn nhanh
chóng xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn , một phơng thức sản xuất văn minh
hiện đại hơn chủ nghĩa t bản . Nhng có lẽ , do nôn nóng , làm trái quy luật ,
không năng động , kịp thời điều chỉnh khi cần thiết cho nên rút cục đã không
thành công . Liên Xô khắc phục sự nóng vội bằn cách đa ra thực hiện chính
sách kinh tế mới (NEP) mà nội dung cơ bản của nó là khuyến khích phát triển
kinh tế hàng hoá, chấp nhận ở mức độ nhất định cơ chế thị trờng Muốn thế ,
Nga cần phải sử dụng quan hệ tiền tệ hàng hoá và phát triển kinh tế hàng hoá
nhiều thành phần , đặc biệt là sử dụng chủ nghĩa t bản nhà nớc để phát triển
lực lợng sản xuất . Tuy chỉ mới thực hiện trong một thời gian ngắn nhng NEP
đã đem lại những kế quả tích cực cho nớc Nga:hồi phục và phát triển kinh tế bị
chiến tranh tàn phá, nhiều nghành kinh tế hoạt động năng động , nhộn nhịp hơn .
Tiếc rằng , t tuởng của V.I.Lênin về xây dựng chủ nghĩa xã hội với chính sách
NEP đã không đợc tiếp tục thực hiện sau đó .
Vào cuối những năm 70 của thế kỷ XX, những khuyết tật của mô hình
kinh tế Xô Viết bộc lộ ra rất rõ cộng với sự yếu kém trong công tác lãnh đạo ,
quản lý lúc bấy giờ đã làm cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô
và các nớc Đông Âu rơi vào tình trạng khủng hoảng trì trệ . Một số nhà lãnh
đạo chủ chốt của Đảng và Nhà nớc Liên Xô lúc đó muốn thay đổi tình hình
bằng công cuộc cải cách , cải tổ nhng với một t duy chính trị mới , họ đã
mắc sai lầm nghiêm trọng cực đoan , phiến diện đãn tới sự tan rã của Liên Xô và
sự sụp đổ của hệ thống xã hội chủ nghĩa thế giới , đã làm lộ rõ những khuyết tật
của mô hình kinh tế cứng nhắc , phi thị trờng , mặc dù những khuyết tật đó
không phải là nguyên nhân tất yếu dẫn tới sự sụp đổ .

10

Việt nam là một nớc nghèo , kinh tế kỹ thuật lạc hâu , trình độ xã hội còn
thấp, bị chiến tranh tàn phá nặng nề , di lên chủ nghĩa xã hội là mục tiêu lý tởng
của những ngời cộng sản và nhân dân Việt Nam , là khát vọng thiêng liêng
ngàn đời của nhân dân Việt Nam . Nhng đi lên chủ nghĩa xã hội bằng cách
nào? Đó là câu hỏi lớn và cực kỳ hệ trọng , muốn trả lời thật không đơn giản .
Chúng ta đã áp dụng mô hình chủ nghĩa xã hội kiểu Xô Viết , mô hình kinh tế
kế hoạch tập trung mang tính bao cấp . Mô hình này đã thu đợc những kết quả
quan trọng, nhất là đáp ứng đợc yêu cầu của thời kỳ đất nớc có chiến tranh.
Nhng về sau mô hình này bộc lộ những khuyết điểm ;và trong công tác chỉ đạo
cũng phạm phải một số sai lầm mà nguyên nhân sâu xa của những sai lầm đó là
bệnh giáo điều, chủ quan , duy ý chí . Lối suy nghĩ và hành động đơn giản , nóng
vội không tôn trong quy luật khách quan, nhận thức về chủ nghĩa xã hội không
đúng với thực tế ở Việt Nam .
Trên cơ sở nhận thức đúng đắn hơn và đầy đủ hơn về chủ nghĩa xã hội và
con đờng đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam , Đại hội VI của Đảng cộng sản
Việt Nam(tháng 12 năm 1986) đã đề ra đờng lối đổi mới toàn diện đất nớc
nhằm thực hiện có hiệu quả hơn công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội . Đại hội
đa ra những quan niệm mới về con đờng , phơng pháp xây dựng chủ nghĩa xã
hội, đặc biệt là quan niệm về công nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ quá
độ, về cơ cấu kinh tế , thừa nhận sự tồn tại khách quan của sản xuất hành hoá và
thị trờng. Phê phán triệt để cơ chế tập trung , quan liêu , bao cấp và khẳng định
chuyển hẳn sang hạch toán kinh doanh. Đại hội VI là một mốc đánh dấu bớc
chuyển quan trọng trong nhận thức của Đảng cộng sản Việt Nam về chủ nghĩa
xã hội và con đờng đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam .
*.Bản chất và những đặc trng của kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam
Nói kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa có nghĩa đây không
phải kinh tế thị trờng tự do theo kiểu t bản chủ nghĩa , cũng không phải kinh tế