Điều trị Táo Bón pps

Điều trị Táo Bón

Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều loại thuốc chống táo bón được
bán tự do, cho nên việc chữa theo triệu chứng, đau đâu chữa đấy, được coi là
thuận tiện đối với nhiều người. Mỗi lần đại tiện khó khăn, chỉ cần ra tiệm
mua mấy viên thuốc nhuận tràng là giải quyết được ngay, thật dễ dàng.
Nhưng, thực tế cho thấy, hành động như vậy không giải quyết được tận gốc
vấn đề và không phải là giải pháp tốt.
Việc điều trị chứng táo bón cần phải bao quát hơn, với việc hướng dẫn
người bệnh về sự bài tiết chất bã của quá trình tiêu hóa, sự đại tiện bình
thường; tập thói quen đại tiện đều đặn cũng như thay đổi chế độ dinh dưỡng,
tăng vận động cơ thể.
Nhiệm vụ ruột già trong đại tiện
Ruột già hay đại tràng có đường kính khoảng 6.5 cm, dài khoảng 1.5
m. Nằm trong bụng dưới, ruột già có hình dạng của một chiếc móng ngựa
với hai phần chính là kết tràng (colon) và trực tràng (rectum).
Kết tràng-lên bắt đầu từ góc phải bụng dưới, nối tiếp với kết tràng-
ngang từ phải sang trái, bên dưới các xương sườn và kết tràng- xuống, nằm
dọc theo phía trái của bụng. Tiếp theo là kết tràng sigma, hình chữ S, nối với
trực tràng, một ống dài khoảng 13 cm, mở ra hậu môn.
Nhiệm vụ chính nửa phần đầu của ruột già là hấp thụ nước, phần còn
lại chỉ là chỗ chứa chất phế thải. Do đó, đôi khi ruột già được coi như một
nơi chứa rác rưởi vì cặn bã thực phẩm xuống tới ruột già đều không còn ích
lợi gì cho cơ thể. Ruột già tiết ra một chất nhớt, liên kết cặn bã thực phẩm
thành một khối, làm nhờn khối phân để dễ dàng đưa ra ngoài, đồng thời
cũng để bảo vệ lòng ruột già. Số lượng và thành phần của phân tùy thuộc
thực phẩm ăn vào. Nếu tiêu thụ chất xơ trong rau, hạt thì khối phân lớn hơn,
trái lại ăn nhiều thực phẩm chế biến thì phân ít đi. Trung bình, nước chiếm ¾
khối lượng phân, phần còn lại là chất đạm, chất béo, chất xơ, một vài khoáng
chất, tế bào ruột và các vi sinh vật
Ruột già cũng là nơi mà chất hơi (gas) được sản xuất. Hơi sinh ra do

sự lên men của bã thực phẩm, dưới tác động của các vi sinh vật trong ruột.
Ða số hơi được thành ruột hút lại, một số nhò đươc dưa ra ngoài qua hậu
môn. Hơi nhiều hơn khi tiêu thụ những thực phẩm không tiêu hóa được, đặc
biệt là một vài loại đường. Ðường là món ăn ưa thích của vi sinh vật. Hơi có
nhiều ở những người không có men lactase để tiêu hóa đường lactose, đường
này sẽ lẫn nhiều trong phân.
Vi sinh vật trong ruột có một vài tác dụng tốt như là sản xuất sinh tố
K và một vài loại sinh tố nhóm B. Nhưng chúng cũng làm phân có mùi hôi
khi chúng tiêu thụ chất đạm phế thải. Uống nhiều sinh tố sẽ tiêu diệt một số
vi sinh vật hữu dụng này.
Ðại tiện xẩy ra nhờ nhu động co đẩy của các cơ tự chủ ở thành ruột
già, xuống trực tràng rồi ra khỏi hậu môn. Phân làm thành trực tràng giãn
mở, kích thích các dây thần kinh và tạo ra cảm giác “mót” đi cầu. Nếu cảm
giác này không được đáp ứng, phẩn sẽ được đẩy trở lại trực tràng, nước bị
hút bớt, phân khô cứng và táo bón xuất hiện.
Ở hậu môn, mấy cơ vòng điều khiển sự thải phân ra ngoài dể tránh
són phân.
Một số bộ phận khác của cơ thể cũng liên can tới sự đại tiện. Các cơ ở
lồng ngực co căng, hoành cách mô đè xuống, cơ thành bụng căng, tất cả đưa
đến cao áp lực trong ruột để đẩy phân xuống. Ngoài ra, trong khi đại tiện,
hơi thở cũng tạm thời ngưng, huyết áp lên cao, máu từ tim ra giảm, nhiều
người đỏ mặt rặn phân, nhất là khi bị táo bón
Ðiều trị
Mỗi người bệnh cần áp dụng một cách điều trị thích hợp tùy theo
nguy cơ gây bệnh. Mục tiêu chính của điều trị là giúp người bệnh đại tiện
đều đặn, ít nhất 3 lần một tuần và tránh những biến chứng. Có hai phương
thức điều trị hỗ trợ cho nhau là không dùng dược phẩm và sử dụng dược
phẩm.
1. Không dùng dược phẩm.
Trước hết, cần điều chỉnh một nhận thức sai lầm rất thường gặp là

phải đại tiện mỗi ngày mới tốt. Thật ra, chỉ cần đại tiện được dễ dàng và đều
đặn, cho dù là 2 hoặc 3 ba ngày một lần cũng vẫn tốt.
a- Điều quan trọng là phải cố gắng tạo ra một thói quen đại tiện đều
đặn. Mỗi ngày dù không có cảm giác muốn đại tiện, nhưng vẫn nên tạo ra
thói quen đại tiện vào một giờ nhất định, tốt nhất là khoảng nửa giờ sau khi
ăn sáng, khi thức ăn kích thích ruột và bao tử. Ban đầu, tạo ra thói quen này
thường hơi khó khăn, nhưng lập lại đều đặn sau một thời gian sẽ thành lệ.
Ngoài ra, nhà vệ sinh nên được giữ gìn sạch sẽ, riêng tư để tạo sự thoải mái
cho nhu cầu “đệ tứ khoái”.
b- Khi thấy có cảm giác muốn đại tiện thì nên đi ngay, vì nếu trì hoãn,
phân nằm lâu trong ruột sẽ bị hút hết nước thành khô cứng, khó đẩy ra
c- Ngồi chồm hổm kiểu “ị đồng” của ta là rất tốt, hoặc nếu ngồi trên
bàn cầu thì đặt hai chân lên cái ghế thấp để tăng áp lực trong bụng, người
ngả về phía trước, bàn tay đè vào bụng dưới.
d- Ngưng lạm dụng thuốc nhuận tràng. Nếu đang dùng các thuốc trị
bệnh, nên yêu cầu bác sĩ kiểm soát lại tác dụng phụ của các thuốc ấy, xem có
thuốc nào gây táo bón hay không.
Nếu có, cần thay thế thuốc hoặc giảm liều lượng, tùy theo sự cân nhắc
quyết định của bác sĩ.
đ- Nếu không có các bệnh cần hạn chế tiêu thụ nước như bệnh tim,
bệnh thận, nên uống ít nhất 1,5 lít nước mỗi ngày, để tránh khô nước, đặc
biệt là vào mùa hè nóng bức hay khi đang uống thuốc lợi tiểu, hoặc khi chế
độ ăn có nhiều chất xơ.
Không nên uống nhiều cà phê, vì nước này làm đi tiểu nhiều.
e- Tăng thêm lượng chất xơ trong thức ăn hàng ngày. Quan sát ở châu
Phi vào thập niên 70 cho thấy người dân ở đây ăn nhiều chất xơ thì ít bị táo
bón, đại tiện nhiều hơn so với những người ăn ít chất xơ ở châu Mỹ và châu
Âu. Lý do là chất xơ không bị tiêu hóa và được thải nguyên dạng từ bao tử
xuống ruột non rồi vào ruột già. Ở ruột già, một số chất xơ được các vi sinh
vật làm lên men, hút nhiều nước trong ruột, làm phân trở nên mềm và to

hơn, giúp cho ruột dễ dàng đẩy phân ra ngoài. Nhờ đó, nguy cơ táo bón giảm
rất nhiều.
f- Vận động cơ thể đều đặn, thích hợp với điều kiện thể lực là việc
làm rất tốt ở người cao tuổi. Người nằm bất động cần được đưa ra khỏi
giường, đặt ngồi trên ghế nhiều lần trong ngày, giúp đỡ họ cử động chân tay;
trở mình qua lại cũng giúp ích nhiều cho việc đại tiện, lại còn tránh hủy hoại
da ở lưng vì nằm lâu quá.
g- Tăng tiêu thụ rau, trái cây, các thực phẩm thiên nhiên có nhiều sinh
tố B, đặc biệt B1, dùng thêm sữa tươi hoặc các vi sinh vật lên men như
acidophilus
Nói thêm về chất xơ
Mặc dù chất xơ đóng vai trò tích cực trong việc chống táo bón, nhưng
chất xơ cũng có một vài ưu, nhược điểm mà ta cần lưu ý khi sử dụng.
* Những ưu điểm của chất xơ là:
-Chất xơ làm giảm nguy cơ ung thư ruột già vì chất này thải một vài
hóa chất có thể gây ung thư do vi sinh vật tạo ra.
-Chất xơ làm giảm nguy cơ bệnh viêm túi ruột;
-Chất xơ làm giảm nguy cơ bị bệnh trĩ;
-Nếu ta bị tiêu chẩy thì chất xơ lại giúp hút bớt nước, phân sẽ khô
hơn;
-Chất xơ giúp hạ cholesterol trong máu, giảm tiểu đường.
* Và những nhược điểm của chất xơ là:
-Tạo ra nhiều hơi trong ruột, dễ sinh cảm giác đầy bụng, khó chịu.
-Vài loại chất xơ như trong cám yến mạch hoặc trong lúa mì có thể
chiếm lấy khoáng calcium, sắt kẽm trong cơ thể và mang theo ra khỏi cơ thể.
Để có chất xơ, khi chọn món ăn nên lưu ý:
-Ăn cả phần chất xơ có trong thực phẩm;
-Ăn các thực phẩm khác nhau như các loại hạt, rau, trái cây;
-Giới hạn thực phẩm chế biến, thường thường là có ít chất xơ.
-Vỏ trái cây có nhiều chất xơ. Vì thế với một số loại trái cây có thể

rửa sạch và ăn cả vỏ.
Mỗi ngày nên dùng từ 20 tới 35gm chất xơ là đủ, vì nhiều quá có thể
gây tiêu chẩy và đầy hơi trong bao tử.
2. Sử dụng dược phẩm.
Sử dụng dược phẩm để chống táo bón căn bản là các loại thuốc nhuận
tràng. Trên thị trường ta thấy có đến hàng trăm loại khác nhau với cùng mục
đích là làm giảm bớt khó khăn khi đại tiện, nhưng đồng thời các loại thuốc
này cũng có những tác dụng phụ mà ta cần biết.
Thuốc trị táo bón có thể phân loại như sau:
a- Thuốc làm cho phẩn kết hợp thành một khối.
Khi gặp nước, các chất này nở, tạo ra khối mềm trơn lỏng ở trong ruột
già và kích thích nhu động của ruột. Thuốc có tác dụng trong thời gian từ 12
dến 24 giờ.
Thuốc thường dùng là bột Citrucel, Konsyl, Fiberall, Metamucil; viên
Fibercon, Fiberall; thuốc hạt Serutan, Perdiem Fiber
b- Thuốc làm phẩn mềm.
Các thuốc này làm bề ngoài của phẩn ẩm trơn và có tác dụng sau 2, 3
ngày. Thuốc thường dùng là Docusate sodium (Kasof); Docusate Sodium(
Colace, Corectol, Modane Soft)
d- Thuốc tẩy xổ như dầu khoáng chất (Mineral oil) có tác dụng sau
khi uống khoảng 6 giờ.
đ- Thuốc tẩy muối như Magnesium citrate, Magnesium hydroxide.
e- Thuốc để thụt hậu môn bằng nước lã, nước pha muối, dầu, Fleet
Phosphosoda.
f- Thuốc viên nhét hậu môn có Glycerine hoặc Bisacodyl.
Các thuốc này giúp đi cầu dễ dàng nhưng cũng có nhiều nhược điểm
khi ta lạm dụng chúng. Chẳng hạn như:
a-Khi dùng quá thường xuyên, quá liều, thuốc nhuận tràng sẽ đưa ra
khỏi cơ thể những chất bổ dưỡng, sinh tố trước khi các chất này được ruột
hấp thụ;

b-Thuốc làm tăng sự bài tiết nước, sodium, potassium trong cơ thể;
c-Dùng lâu sẽ thành quen, khiến cơ ở ruột yếu, không hoạt động hữu
hiệu. Khi ngưng thuốc, táo bón trở nên trầm trọng hơn.
d-Dùng nhiều quá ta có thể bị tiêu chẩy và cũng có thể ảnh hưởng tới
công hiệu của các dược phẩm trị bệnh khác.
Sự lựa chọn các thuốc chống táo bón cần được sự hướng dẫn của bác
sĩ điều trị, dựa vào nguyên nhân gây táo bón, các bệnh đang có, các thuốc
đang uống, phí tổn cũng như tùy theo sở thích của người bệnh.
Lời khuyên chung của các chuyên viên y tế là: một đôi khi dùng thì
thuốc nhuận tràng sẽ an toàn. Nhưng thuốc không phải là sự thay thế lâu dài
cho một chế độ ăn uống lành mạnh, một nếp sống chừng mực, một chương
trình vận động cơ thể đều đặn và thói quen đại tiện
Bác sĩ Nguyễn Ý Ðức