Big Bang/ Vũ Trụ/ Máu/ Máu Đỏ pps

Big Bang/ Vũ Trụ/ Máu/ Máu Đỏ


Trong bài dưới đây, có dùng chữ "rubriblasts" (tb mẹ máu đỏ) - Danh
từ cuả máu lắm khi rất khó hiểu cho người đi học lúc đầu, bởi vì để mô tả
một trạng thái, môt. tế bào, nhiều khi có lắm tên.
Chẳng hạn chữ "rubriblast" (đọc như tiếng Việt : ru-bri-blas-t) ngày
nay ít người dùng, chữ Rubri từ Latinh, (Rubrum) có nghiã là "đỏ". Chữ
thông dụng hơn, gọi là "Erythroblast", chữ này dễ đọc hơn (đọc : ê-rít - trô -
blas-t), đỡ lúng túng hơn, nhưng cũng có nghiã như thế.
Erythro- có nghiã là đỏ, nhưng lại bắt nguồn từ Greek (erythros). Cho
nên toàn tiền trình, vũ trụ cuả tế bào máu đỏ, từ khi sinh đến lúc diệt, gọi là
"erythron". Diệt rồi lại sinh (cơ thể lấy lại những chât cuả máu đỏ khi đã
chết - chẳng hạn sắt - iron- để tạo ra tế bào máu đỏ mới). Chu kỳ sinh diệt cứ
thế tiếp tục; cho tât' cả các lọai "tế bào" trong trời đất.
Làm cho vấn đề càng khó hiểu hơn cho y sĩ ngoài ngành, nay có
khuynh hướng gọi tế bào đó (rubriblast hay erythroblast) là "normoblast"
(ngày nay có lẽ chả ai đọc rubriblast nưã, có lẽ duới 50% đọc erythroblast,
có lẽ trên 50 % đọc normoblast).
Tức là tất cả các chữ đó đều chỉ một thứ tế bào máu khi còn ở trong
tủy. Và sự trưởng thành của tb máu đỏ từ tủy trở ra (máu ngoại biên), cho
đến khi tb máu đỏ chết (về nghiã địa cuả nó) có thể nhớ thuộc lòng như sau,
từ lúc sơ khai nhất trong tủy cho đến truởng thành rồi ra máu ngoại biên
(peripheral blood):
Pronormoblast -> Basophilic normoblast -> Polychromatic
normoblast -> Orthochromatic normoblast -> Reticulocyte
Giai đoạn Pronormoblast và basophilic normoblast chiếm độ 60 giờ,
Polychromatic normoblast chiếm 30 giờ, Orthochromatic normoblst (50
giờ), Reticulocyte (40 giờ), rồi sau đó trưởng thành ra máu ngoại biên.
Nhưng dĩ nhiên ta phải hỏi "ai đẻ ra Pronormoblast ?"
Hệ thống mặt trời (ta nói theo Tàu : Thái duơng hệ) sinh ra trong một

galaxy. Trước đây hơn 50 năm, ai cũng tuởng chỉ có một galaxy, nhưng sau
đó, mới biết là có hàng tỷ galaxies. Truớc đó ai cũng tưởng vũ trụ đứng
nguyên (static) nhưng sau đó mới biết là các galaxies cứ thế bành trướng, cứ
thế "bay" ra xa hơn galaxy cuả hệ mặt trời. Và vì đã có bành trướng như thế
(càng ngày càng xa ta), cho nên mới có theory là vũ trụ phải bắt đầu từ một
điểm - mới đưa đến lý thuyết "big bang" (nổ đinh tai nhức óc) . Vậy thì về
máu, "big bang" đó ở đâu?
Bs Nguyễn Tài Mai