Pleurodesis – Màng Phổi Có Nước docx

Pleurodesis – Màng Phổi Có Nước

Xin giải thích chữ pleurodesis (pleuro- +desis: nối gại, gắn lại với
nhau, làm cho dính lại, hàn lại).
Đây là một vấn đề thuờng thấy trong oncology: khi màng phổi có
nước (pleural effusion) (chữ "nước " trong tiếng Việt thật sự bao gồm cả hai
chữ "fluid" và "water" trong tiếng Anh).
Khi màng phổi có nuớc, trong differential diagnosis (định bệnh gián
biệt): phải tách ra ngay:
(1) nguyên cớ lành (benign causes) chẳng hạn suy tim (heart failure),
nhiễm trùng (infectious etiology) v…v…
(2) nguyên cớ dữ (malignant causes) tức là ung thư (neoplastic
presentation).
Tách hai nguyên cớ này ra thường không khó: lấy nuớc (1) thử trong
phòng thí nghiệm (2) nhìn duới microscope (3) cấy vi trùng.
Trong việc nhìn duới microscope: (1) cytology (2) biopsy of the
pleura - Biopsy này thì có cách mổ một khoảng nhỏ giữa hai xuơng suờn rồi
dùng ngón tay để "lấy" màng bao phổi (pleura) ra. Có thể "lấy" (dùng ngón
tay thôi) mà không nhìn thấy - hoặc dùng VATS (video-assisted)(bài trước
đã nêu rồi).
Có thể làm cho "lấy" đúng chỗ hơn: dùng ultrasound đi dò xem chỗ
nào màng phổi dày lên (thickening of the pleura) rồi mổ chỗ ấy ra mà
biopsy, thì lấy được chắc hơn. Nếu trích nước màng phổi (thoracentesis)
(viết "thoracocentesis" cũng được (Greek: kentesis: chọc thủng: puncture) ra
mà mắt thường thấy máu thì thường là ung thư.
Khi đã thấy ung thư ở màng phổi rồi, thì dự hậu rất kém, thường chết
trong vòng sáu tháng, một năm (chẳng hạn ung thư phổi tế bào không nhỏ -
NSCLC: non small cell lung Ca), mà theo định nghĩa thì malignant pleural
effusion (có nước ở màng phổi do ung thư) đã là "extensive disease" rồi.
Nhưng malignant pleural effusion sẽ đè vào phổi làm phổi xẹp xuống, không
"bung" ra được: vì thế b.nhân khó thở . Nếu trích nước ung thư này ra, thì

dăm bữa nửa tháng, lại có nước trở lại, lại không thở được.
Vậy thì chỉ có hai cách:
(1) nhét một cái ống vào khoảng giữa hai màng phổi, đầu ống có một
cái van (valve): nước chảy ra một chiều, ống này có thể vùi dưới da, rồi nếu
cần thì lấy kim chích vào đó mà rút nước ung thư ra (khiến phổi lại "bung
ra" - bnhân thở dễ dàng được hoặc
(2) làm pleurodesis - sẽ viết tiếp về pleurodesis thì làm như thế nàọ.
NTM
Xin nói tiếp về pleurodesis (gắn màng phổi -"GMP", hàn màng phổi,
dán màng phổi ) - từ đây sẽ viết "GMP": Malignant Pleural effusion (Nước
màng phổi ác tính - sẽ viết "NMPAT") trên trại bệnh thường thấy nhất do
ung thư phổi, dù rằng ung thư nào cũng có thể gây ra NMPAT được. Cơ chế
chính cuả NMPAT là ung thư phải "ăn" vào (mọc vào) màng phổi cái đã: tức
là "xâm lấn" (invasion) vào màng phổi. Nói như thế tức là phải nói tới cơ
chế cuả "tại sao ung thư chuyển di - metastases?" "ung thư chuyển di bằng
lối nào? " "tại sao tế bào ung thư chuyển di đến chỗ mới rồi "mọc " tại nơi
mới đó, mà lại không chết đi?" "yếu tố nào khiến tế bào ung thư tiếp tục
sống " (một trong những theories hiện tại: ung thư có máu nuôi nó cho nên
nó vẫn sống - tức là có MẠCH MÁU đến nuôi nó - angiogenesis - "angio" -
từ Greek: angeion: mạch máu; "genesis": Greek: genesis: tạo thành ) Cho
nên lối mới nhất trên trại bệnh trong việc chữa ung thư trong vài năm qua:
cho thuốc để giết mạch máu nuôi ung thư (neovascularization - neo " mới"
"tân lập") thì ung thư phải chết - Giết mạch máu thì có mấy cách: nếu mắt
thấy được, tay rờ tới đuợc: buộc thắt mạch máu lại để cho ung thư chết
nhưng làm thế thì thường giết luôn cả cơ quan đó vì không tách ra được
mạch nào đến ung thư mạch nào đến cơ quan - hoặc giết mạch máu bằng
cách làm điạ đồ (mapping) mạch máu, nhìn thấy mạch máu nào đến ung thư
rồi bơm một chất nào đó (một "gel") để làm tắc mạch máu ấy đi
(embolization); hoặc hiện nay: cho thuốc đi tìm những mạch máu mới
(angiogenesis) đến ung thư đó mà giết nó đi. Đây là môt. chapter hiện nay

rất lớn trong ung thư, tốn loài người hơn 40 năm, nay mới được áp dụng trên
trại bệnh.
- Chuyện này sẽ viết ở một bài sau.
Nay trở về Malignant Pleural effusion (Nước màng phổi ác tính - sẽ
viết "NMPAT"). Vì màng bao phổi (pleura) rất mỏng, và ung thư đến đó
bằng mạch máu (blood vessels) hay mạch bạch huyết (lymphatic). Những
mạch này nhỏ li ti (capillaries) cho nên không buộc nó được. Và khi ung thư
xâm phạm - invaded vào màng phổi thì sẽ phải có hai cơ chế hiện ra (1) ung
thư tiếp tục mọc (2) cơ thể tiếp tục chống lại.
Nếu cơ thể thắng thì đã hết chuyện, nhưng vì cơ thể không chống lại
được cho nên ung thư cứ thế mọc ở màng bao phổi (pleura) và sẽ có "nước"
(fluid) thành lập ở pleural cavity (xoang màng phổi). Bình thường thì giữa
hai màng phổi - (visceral and parietal pleura: màng bao chính phổi và màng
vách ngực) không bao giờ có xoang nào cả - Ung thư bành trướng (expand) -
tách hai pleurae này ra, tạo thành cavity (Pleurae là số nhiều của pleura -
nhưng trong văn chương medicine cuả English chả thấy ai viết như thế -
thường viết là "pleural layers": hai lớp màng bao phôỉ).

Bác sĩ Nguyễn Tài Mai