hôi thoai 8

Hc hc na hc maừi
Ngửụứi thửùc hieọn: Leõ ẹỡnh Vieõn
10


Kieåm tra baøi cuõ
Kieåm tra baøi cuõ

 !"#
$%  &'
(")*"(% ")$+,
-".+/01#
+/*+/% 

Đoạn trích“Trong lòng mẹ”
* Ví dụ 1:
I.
I.
Vai xã hội trong hội thoại:
Vai xã hội trong hội thoại:

Ví dụ 1:
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng ! mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ
mày không?
[…] Nhận ra những ý nghó cay độc trong giọng nói
và trên nét mặt khi cười rất kòch của cô tôi kia, tôi cúi
đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ
có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh
miệt và ruồng rẫy mẹ tơi, một người đàn bà đã bò cái tội

là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi
tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và
lòng kính mến mẹ tôi lại bò những rắp tâm tanh bẩn
xâm phạm đến. [ ]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào
mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như
dạo trước đâu!


- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà
bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[…] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe.
Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta
một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên
rổ bóng đèn.
[…]
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa
nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi
càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai
tôi cười mà nói rằng:
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không
ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật
như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ
ngay lấy mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.

Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm
nghò:
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa
kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo
dù sao cũng phải về. Trước sau gì cũng một lần xấu, chả
nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập
chừng nói tiếp:
-Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ
mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn
phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?


(
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)



Nh©n vËt
 







 !"#  !"#
$

I.
I.
Vai xaừ hoọi trong hoọi thoaùi:
Vai xaừ hoọi trong hoọi thoaùi:
* Vai xã hội là vị trí của ng ời tham gia hội thoại đối với ng ời
khác trong cuộc thoại.

Ví dụ 2:
Có anh tính hay khoe của. Một hôm, may đ ợc cái áo
mới, liền đem ra mặc rồi đứng hóng ở cửa, đợi có ai đi qua
ng ời ta khen. Đứng ngóng sáng đến chiều chả thấy ai hỏi
cả, anh ta tức lắm.
Đang tức tối, chợt thấy một anh, tính cũng hay khoe,
tất t ởi chạy đến hỏi to:
- Anh có thấy con lợn c ới của tôi chạy qua đây không?
Anh kia liền giơ ngay vạt áo ra, bảo:
- Từ lúc tôi mặc cái áo mới này, tôi chẳng thấy con lợn
nào chạy qua đây cả!

 $
Nh©n vËt


%& '
(



)





 !"#
*
 !"#
+





 !"#
 ,-  ,-
%& '
./(
%& 01
2
 !"#
%& 01
2
3(
%
45
6

Quan hệ trên dưới hay ngang hàng
(theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình
và xã hội)

Quan hệ thân – sơ (theo mức độ
quen biết, thân tình)

Hải là bạn học phổ
thông với con mẹ ạ!
Mẹ ơi, nhà
con là bạn
học cùng
anh Hải đấy.
Vâng! Cũng đã lâu rồi
cháu mới gặp lại bạn Minh.
Bố ơi, nhà bác có ở gần đây
không ạ?
Thật là vinh hạnh khi
được cháu ở lại dùng
bữa trưa với gia đình.

*
*
V
V
ì
ì
quan h
quan h
ệ
ệ
x
x
ã

ã
h
h
ội
ội
r
r
ất
ất


đ
đ
a d
a d
ạng
ạng
n
n
ê
ê
n
n
vai x
vai x
ã
ã
h
h
ội

ội
của mỗi người c
của mỗi người c
ũng
ũng


đ
đ
a
a
d
d
ạng
ạng
, nhi
, nhi
ều
ều
chi
chi
ều
ều
.
.

* Ví dụ 1:
Đoạn trích“Trong lòng mẹ”
Cách đối xử của người cô :
-Thiếu thiện chí khơng phù hợp với quan hệ ruột thịt, khơng

thể hiện thái độ đúng mực của người trên đối với người dưới.
I.
I.
Vai xã hội trong hội thoại:
Vai xã hội trong hội thoại:

Ví dụ 1:
•
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
•
- Hồng ! mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
•
[…] Nhận ra những ý nghó cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kòch của cô tôi kia, tôi cúi đầu
không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và
ruồng rẫy mẹ tội, một người đàn bà đã bò cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu
thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bò những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. [ ]
•
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
•
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
•
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
•
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
•
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng
… … thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
•
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
•

[…] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
•
- Sao cô biết mợ con có con?
•
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nge. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một
….hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. […]
•
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một
vật .như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
•
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghò:
•
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chổ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù
sao cũng phải về. Trước sau gì cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?
•
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
•
-Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải
có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
•
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

Ví dụ 1:
•
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
•
- Hồng ! mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
•
[…] Nhận ra những ý nghó cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kòch của cô tôi kia, tôi cúi đầu
không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và

ruồng rẫy mẹ tội, một người đàn bà đã bò cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu
thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bò những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. [ ]
•
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
•
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
•
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
•
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
•
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng
… … thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
•
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
•
[…] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
•
- Sao cô biết mợ con có con?
•
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nge. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một
….hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. […]
•
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một
vật .như hòn đá hay cục thuỷ tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
•
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghò:
•
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chổ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù
sao cũng phải về. Trước sau gì cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?

•
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
•
-Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải
có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?
•
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

* Ví dụ 1:
Đoạn trích“Trong lòng mẹ”
Thái độ của Hồng:
,78 9:;<=>=:0:.?& #
0 ( @A
I.
I.
Vai xã hội trong hội thoại:
Vai xã hội trong hội thoại:
* Khi tham gia hội thoại mỗi người cần xác định
đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.

. Vai xã hội là vò trí của người tham gia hội thoại đối
với người khác trong cuộc thoại. Vai xã hội được xác
đònh bằng các quan hệ xã hội:
+ Quan hệ trên – dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác,
thứ bậc trong gia đình và xã hội.
+ Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết, thân
tình)
. Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội
của mỗi người cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham
gia hội thoại, mỗi người cần xác đònh đúng vai của

mình để chọn cách nói cho phù hợp.
(SGK / 94)
(SGK / 94)


23+*4,/
5.*6
57*8
29/:;74<=>?.<=>@A
29/:B74<!>?.<C>@68A
#Quan hệ giữa các nhân vật tham gia hội thoại
trong đoạn trích trên là quan hệ gì ? Ai ở vai
trên, ai là vai dưới ? Nó được thể hiện qua t< ngữ
nào?
(% 



 !
 !
"
"


#
#


#
#



B
B


C/
C/


D
D








>
>
 
 
E
E
  
  



 !
 !


 
 


 
 
F
F
 
 
F
F




&
&
 
 
#
#


B
B

0
0






'
'


D
D


CG
CG






:
:


#
#



B
B
A
A



II.
II.
Luyeän taäp:
Luyeän taäp:

Bài 2:
Bài 2:
Đọc đoạn trích dưới đây và trả lời câu hỏi:
-FFChẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung
sướng; bây giờ cụ ngồi xuống phảng này chơi, tôi đi luộc mấy
củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ông con
mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào… thế là sung
sướng.
-F Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thì thế là
sung sướng.
FFFF Lão nói xong lại cười như đưa đà. Tiếng cười gượng
nhưng đã hiền hậu lại. Tôi vui vẻ bảo:
-FThế là được, chứ gì? Vậy cụ ngồi xướng đây, tôi đi luộc
khoai, nấu nước.
-FFFNói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác.
(Nam Cao, Lão Hạc)

a.4444 Dựa vào đoạn trích và những điều em biết về truyện Lão
Hạc, hãy xác đònh vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuộc hội
thoại trên.
b.4444 Tìm những chi tiết trong lời thoại của nhân vật và lời miêu
tả của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng, vừa thân tình của
nhân vật ông giáo đối với lão Hạc.
c.4444 Những chi tiết nào trong lời thoại của lão Hạc và lời miêu tả
của nhà văn nói lên thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão
đối vơí ông giáo? Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui
và sự giữ ý của lão Hạc?
Bài 2:
Bài 2:

a. - Đòa vò: ông giáo vai trên, lão Hạc vai dưới
- Tuổi tác: lão Hạc vai trên, ông giáo vai dưới.
b. Thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ông giáo đối
với lão Hạc:
- Nắm lấy vai gầy của lão, ôn tồn bảo
- Mời lão hút thuốc, uống nước, ăn khoai
- Gọi lão Hạc là cụ, xưng hô gộp: “ông con mình”
c. Thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão đối với ông
giáo:
. Gọi là “ông giáo”, dùng từ “dạy” thay cho từ “nói”
. Xưng hô gộp “ chúng mình”, cách nói chuyện xuề xoà
Chi tiết nào thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão
Hạc:
. Lão Hạc chỉ cười như đưa đà, cười gượng, thoái thác lời mời
của ông giáo.