phong trào Cân vương

GVTH: Trần Văn Nghĩa


I. Phong trào Cần vương bùng nổ
1. Cuộc phản công quân Pháp của phái chủ Chiến tại Kinh
thành Huế và sự bùng nổ phong trào Cần vương
a. Nguyên nhân
Vi sao pha i chu chiê n trong triê u ̀ ́ ́ ̀̉
i nh Huê phai co nh ng ha nh ̀ ́ ́ ̃ ̀đ ̉ ư
ông tâ n công th c dân Pha p?́ ́đ ̣ ự
Tôn Thâ t Thuyê t (1835-1913)́ ́
- Pha p ti m moi ca ch ê tiêu diêt ́ ̀ ̣́ đ ̉ ̣
phe chu chiê n do Tôn Thâ t Thuyê t ́ ́ ́̉
ng â u.́ ̀đư đ
- Phe chu chiê n chuân bi l c l ng ́̉ ̉ ̣ ự ượ
va quyê t inh tâ n công Pha p.̀ ́ ́ ́đ ̣

b. Diễn biến
Cuộc tấn công
của phái chủ
chiến diễn ra
như thế nào?

Tôn Thất Thuyết
(1835-1913)
Nguyễn Văn Tường
(1824-1886)
Vua Hàm Nghi
(1872-1943)
Những lãnh tụ tiêu biểu của phong trào Cần vương

HOÀNG THÀNH
Đồn Mang Cá
(5-7-1885)
Tòa Khâm Sứ
(5-7-1885)
Đ
ư
ờ
n
g

đ
i

Q
u
ả
n
g

T
r
ị


Chú giải
Binh thuyền Pháp
từ Bắc vào vào Huế
Phái chủ chiến

nổ súng đánh Pháp
Chiếu C.Vương
Cuộc k/nghĩa trong
phong trào C.Vương
HUẾ
Đà Nẵng
Q
Đ

H
o
à
n
g

S
a
Q
Đ

T
r
ư
ờ
n
g

S
a
Cửa Thuận An

Tân Sở
(13-7-1885)
Ấu Sơn
(20-9-1885)
Phan
Thiết
Nha
Trang
Tuy Hòa
Bình Định
Sông Cẩu
Quảng Ngãi
Bình Sơn
Đồng Văn
Quảng
Trạch
Đồng Hới
6

-

1
8
8
5
L c đô nh ng đia điêm diê n ra ca c cuôc̀ ̃ ̃ ́ượ ư ̣ ̉ ̣
kh i nghi a trong phong tra o Câ n V ng̃ ̀ ̀ở ươ
Trích “Chiếu Cần Vương”
“Từ xưa, kế chống giặc
không ngoài 3 điều: đánh, giữ,

hòa…
Nước ta gần đây ngẫu nhiên
gặp nhiều việc. Trẫm tuổi trẻ
nối ngôi, không lúc nào không
nghĩ đến việc tự cường tự trị.
Kẻ Tây ngang bức, hiện tình
mỗi ngày một quá thêm. Hôm
trước chúng tăng thêm binh
thuyền đến, buộc theo những
điều mình không thể làm
được; ta chiếu lệ thường
khoản tiếp, chúng không chịu
nhận thứ gì.…Phàm những
người cùng được chia mối lo
này cũng đã dư biết. Biết thì
phải tham gia công việc….”
Bãi Sậy
(1883-1892)
Ba Đình
(1886-1887)
Hương Khê
(1885-1895)

Vua Hàm Nghi
(1872-1943)
Chiếu Cần vương

b. Diễn biến
- Đêm mùng 4 rạng sáng ngày 5/7/1885 Tôn Thất
Thuyết cho quân tấn công tòa Khâm sứ và đồn Mang

Cá, tiêu diệt được một số lính Pháp.
- Sáng 5/7/1885 Pháp phản công, cướp bóc và tàn
sát nhân dân. Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi ra
Tân Sở (Quảng Trị).
- Ngày 13/7/1885 Tôn Thất Thuyết lấy danh nghĩa vua
Hàm Nghi, xuống chiếu Cần vương, kêu gọi sĩ phu,
văn thân cùng nhân dân đứng lên kháng chiến.
Phong trào Cần vương bùng nổ và kéo dài hơn 10
năm mới chấm dứt.

Chú giải
Binh thuyền Pháp
từ Bắc vào vào Huế
Phái chủ chiến
nổ súng đánh Pháp
Chiếu C.Vương
Cuộc k/nghĩa trong
ptrào C. Vương
HUẾ
Đà Nẵng
Q
Đ

H
o
à
n
g

S

a
Q
Đ

T
r
ư
ờ
n
g

S
a
Cửa Thuận An
Tân Sở
(13-7-1885)
Ấu Sơn
(20-9-1885)
Phan
Thiết
Nha
Trang
Tuy Hòa
Bình Định
Sông Cẩu
Quảng Ngãi
Bình Sơn
Đồng Văn
Quảng
Trạch

Đồng Hới
6

-

1
8
8
5
L c đô nh ng đia điêm diê n ra ca c cuôc̀ ̃ ̃ ́ượ ư ̣ ̉ ̣
kh i nghi a trong phong tra o Câ n V ng̃ ̀ ̀ở ươ
Bãi Sậy
(1883-1892)
Ba Đình
(1886-1887)
Hương Khê
(1885-1895)
2. Các giai đoạn phát triển của
phong trào Cần Vương.
Giai đoạn 1
(1885-1888)
Giai đoạn 2
(1888-1896)
Lãnh
đạo
Lực
lượng
Địa
bàn
Kết

quả

Giai o n 1(1885-đ ạ
1888)
Lãnh
đạo
Lực
lượng
Địa
bàn
Kết
quả
Vua Hàm Nghi, Tôn
Thất Thuyết và các văn
thân sĩ phu yêu nước.
Đông đảo nhân dân tham
gia, cả đông bào dân tộc
thiêu số.
Phạm vi rộng lớn, nhất là
ở Bắc Kì và Trung Kì.
Cuối năm 1888 vua Hàm
Nghi bị bắt và bị đày
sang Angiêri.


Giai đoạn 2 (1888-1896)
Lãnh
đạo
Lực
lượng

Địa
bàn
Kết
quả
Các văn thân, sĩ phu
yêu nước.
Đông đảo nhân dân
tham gia.
Thu hẹp, quy tụ thành
những trung tâm lớn,
chuyển lên vùng núi và
trung du.
Hương Khê
(1885-1896)
Đầu năm 1896 phong
trào chấm dứt.

Giai đoạn 1 Giai đoạn 2
Lãnh
đạo
Hàm Nghi, Tôn Thất Thuyết và
các văn thân sĩ phu yêu nước.
Các sĩ phu, văn thân yêu nước
Lực
lượng
Đông đảo nhân dân. Đông đảo nhân dân.
Địa bàn
Phạm vi rộng lớn, nhất là ở
Trung Kì (từ Huế trở ra) và
Bắc Kì.

Thu hẹp, quy tụ thành trung
tâm lớn. Chủ yếu là trung du
và miền núi.
Kết quả
Cuối năm 1888, vua Hàm Nghi
bị bắt và bị đày sang Angiêri.
Năm 1896 phong trào thất bại.
Đặc
điểm
Phong trào đặt dưới sự chỉ huy
của vua Hàm Nghi và Tôn
Thất Thuyết, quy mô rộng lớn
khắp các tỉnh Bắc Kì và Trung
Kì.
Dưới sự chỉ đạo của văn thân,
sĩ phu. Phong trào tiếp tục
phát triển và quy tụ thành
những trung tâm lớn ở trung
du và miền núi.
Ti nh châ t: Phong tra o yêu n c chô ng th c dân Pha p theo y ́ ́ ̀ ́ ́ ́ ́ươ ự
th c hê phong kiê n thê hiên ti nh dân tôc sâu s c. ́ ́ ́ ́ư ̣ ̉ ̣ ̣ ă

1. Khởi nghĩa Bãi Sậy (1883 – 1892)
II. Một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu phong trào Cần vương
Tên cuộc
khởi nghĩa
Thời gian Lãnh đạo Địa bàn Hoạt động
chính
Kết quả

Lược đồ địa bàn hoạt động của nghĩa quân Bãi Sậy
BẮC NINH
HÀ NỘI
VĂN GIANG
KHOÁI CHÂU
HƯNG YÊN
HAI CỬA SÔNG

1. Khởi nghĩa Bãi Sậy (1883 – 1892) :
Lãnh đạo Địa bàn Hoạt động KQ - YN
Nguyễn
Thiện
Thuật
- Nguyện Thiện Thuật sinh năm
1844, quê ở làng Xuân Dục, Mĩ
Hào, Hưng Yên. Ông thi đỗ cử
nhân năm 1876, sau đó được
phong chức Tán tương quân vụ
tỉnh Hải Dương.
- Tháng 8/1883, Pháp chiếm Hải
Dương, Nguyễn Thiện Thuật đã
mộ quân mưu chiếm lại tỉnh lị.
- Tháng 7/1885, được tin Hàm
Nghi xuống chiếu Cần Vương,
ông trở về tổ chức phong trào
kháng chiến ở Hưng Yên.
- Căn cứ
chính thức:
+ Bãi Sậy
(Hưng Yên)

- Địa bàn:
+ Hưng Yên
+ Hải Dương
+ Bắc Ninh
+ Nam Định
+ Quảng Yên
- GĐ 1885-1887:
+ Nghĩa quân tập
trung tổ chức lực
lượng.
+ Xây dựng căn
cứ, bẽ gãy nhiều
trận càn của
địch.
- GĐ 1888-1892:
+ Chiến đấu
quyết liệt
+ Gây cho Pháp
và tay sai nhiều
thiệt hại.
- Căn cứ Bãi Sậy và
căn cứ Hai sông bị
Pháp bao vây.
- Nguyễn Thiệt Thuật
sang Trung Quốc
- Năm 1892 những
tướng lĩnh còn lại
chuyển sang quân của
Đề Thám ở Yên Thế.
- Kế tục truyền thống

yêu nước.
- Cổ vũ nhân dân ta
tiếp tục đấu tranh.

2. Khởi nghĩa Ba Đình (1886 – 1887)
- Căn cứ Ba Đình được xây
dựng ở ba làng : Mậu Thịnh -
Thượng Thọ - Mĩ Khê thuộc
huyện Ngan Sơn - Tỉnh Thanh
Hóa.
- Bao bọc quanh căn cứ là lũy
tre dày đặc và hệ thống hào
rộng, rối đến lớp thành đất cao 3
mét, trên thành có các lỗ châu
mai, phí trong có hệ thống giao
thông hào để tiếp tế ,chiến đấu.
1. Phạm Bành (1827-1887), ở
làng Tương Xá, huyện Hậu
Lộc,Thanh Hóa.
2. Đinh Công Tráng (1842-1887),
ở làng Tràng Xá,Thanh Liêm,Hà
Nam.

2. Khởi nghĩa Ba Đình (1886 – 1887)
Lãnh
đạo
Phạm
Bành
Đinh
Công

Tráng
- Căn cứ
chính thức:
+ Ba Đình
- Địa bàn ở
Các làng:
+ Mậu Thịnh
+ Thượng Thọ
+ Mĩ Khê
(Nga Sơn,
Thanh Hóa)
Địa bàn Hoạt động
- Xây dựng căn cứ
kiên cố, độc đáo
- Xây dựng lực
lượng tập trung có
khoảng 300 người
- Hoạt động chủ
yếu chặn đánh các
đoàn xe, toán lính
đi qua căn cứ gây
cho Pháp nhiều khó
khăn.
Kết quả - Ý nghĩa
- Cuộc khởi nghĩa bị
dập tắt sau khi Pháp
mở cuộc tấn công lớn
vào căn cứ, Pháp
cũng bị nhiều thiệt hại
- Quân Pháp triệt hạ

ba làng nhưng không
thể xoá được ảnh
hưởng to lớn của cuộc
khởi nghĩa.
- Thể hiện truyền
thống chiến đấu bất
khuất, cổ vũ tinh thần
đấu tranh của nhân
dân ta

3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885 – 1896 ) :
Lãnh đạo
Phan
Đình
Phùng
Cao
Thắng
Địa bàn
-Căn cứ
chính
+Hương
Khê
-Địa bàn
họat động :
4 tỉnh
+Thanh Hóa
+Nghệ An
+Hà Tĩnh
+Quảng
Bình

Hoạt động
-GĐ 1885-1888:
+Chuẩn bị lực lượng
-Xây dựng căn cứ,
chuẩn bị súng
trường, lương thực
-GĐ 1888-1896:
+Chiến đấu quyết liệt
+Từ 1889 mở nhiều
cuộc tập kích địch
+Chủ động tấn công
thắng nhiều trận lớn
nổi tiếng
Kết quả- Ý nghĩa
-Từ cuối 1893 lực
lượng nghĩa quân bị
hao mòn
-Tháng 10/1893 Cao
Thắng hy sinh ở đồn
Nu
-Ngày 28/12/1895
Phan Đình Phùng hy
sinh → khởi nghĩa thất
bại
-Là cuộc khởi nghĩa
tiêu biểu nhất trong
phong trào Cần
Vương.
- Phan Đình Phùng sinh năm
1847 ở làng Đông Thái xã Tùng

Ảnh huyện Đức Thọ, Hà Tĩnh.
- Năm 1877 thi đỗ Đình nguyên
Tiến sĩ, từng làm quan Ngự sự
trong triều đình
- Cao Thắng sinh 1864 trong một gia đình nông dân, quê
ở Hàm Lại (Sơn Lễ-Hương Sơn-Hà Tĩnh).
- Năm 20 tuổi từng tham gia khởi nghĩa Trần Quang
Cán, từng bị bắt giam tại nhà lao HàTĩnh.
Vụ Quang
Quảng Bình
Nghệ An
Thanh Hóa
Hà Tĩnh

4. Khởi nghĩa Yên Thế (1884 – 1913)
Lãnh đạo cuộc khởi
nghĩa Yên Thế
- Do chính sách c p bóc ướ
và bình đ nh quân s c a ị ự ủ
th c dân Pháp m r ng ự ở ộ
ph m vi chi m đóng B c ạ ế ắ
Kì.
- Đe d a đ n cu c s ng ọ ế ộ ố
nh ng ng i nông dân và ữ ườ
nhân dân các t c mi n núi ộ ề
vùng Yên Th h đã ở ế ọ
đ ng lên t v chi n đ u ứ ự ệ ế ấ
=> Kh i nghĩa bùng nở ổ
- Đ N mề ắ
(L ng Văn N m)ươ ắ

- Đ Thề ám
(Hoàng Hoa Thám)

Vài nét về tiểu sử Đề Thám
- Đề Thám tức là Hoàng Hoa
Thám, tên thật là Trương Văn
Thám, sinh năm (1858 – 1913).
- Quê ở Tiên Lữ (Hưng
Yên), lê Sơn Tây kiếm
sống, sau lại lên Yên Thế.
- Lớn lên, ông tham gia
toán quân của Đề Nắm
và nổi tiếng là người
trung thực, kiên nghị.

Giai đoạn Diễn biến hoạt động
1884-1892
Đề Nắm
- Đề Nắm đẩy lùi nhiều trận càn quét của Pháp.
- Năm 1891 nghĩa quân làm chủ một vùng rộng lớn.
- Tháng 3/1892 Pháp huy động 2.200 quân tấn công căn
cứ nghĩa quân. Tháng 4/1892 Đế Nắm bị sát hại.
1893-1897
Đề Thám
- Đề Thám trở thành thủ lĩnh tối cao cuộc khởi nghĩa.
- Đề Thám giảng hòa lần I với Pháp và cai quản 4 tổng:
Yên Sơn-Mục Sơn-Nhã Nam-Hữu Thượng
- Tháng 12/1897 giảng hòa lần II chuẩn bị lựa lượng.
1898-1908
Đề Thám

- Nghĩa quân vừa sản xuất vừa luyện tập quân sự chuẩn
1909-1913
Đề Thám
- Sau vvụ đầu độc lính Pháp 1908, Pháp mở nhiều cuộc
hành quân tiêu diệt phong trào nông dân Yên Thế. Tháng
2/1913 Đề Thám bị sát hại, phong trào tan rã.
4. Giai đo n:ạ
1-GĐ 1884-1892
2-GĐ 1893-1897
3-GĐ 1898-1908
4-GĐ 1909-1913