Thực hành nghĩa của từ trong sử dụng

Bài tập 1
Bài tập 1
a/ Từ
a/ Từ
“lá”
“lá”
được dùng theo nghĩa gốc: chỉ bộ
được dùng theo nghĩa gốc: chỉ bộ
phận của cây, thường ở trên ngọn hay trên cành
phận của cây, thường ở trên ngọn hay trên cành
cây, có màu xanh, hình dáng mỏng, dẹt.
cây, có màu xanh, hình dáng mỏng, dẹt.
b/ Các trường hợp sử dụng khác của từ
b/ Các trường hợp sử dụng khác của từ
“lá”:
“lá”:
-
-
“Lá”
“Lá”
dùng với các từ chỉ bộ phận cơ thể người
dùng với các từ chỉ bộ phận cơ thể người
-
-
“Lá”
“Lá”

dùng với các từ chỉ vật bằng giấy
dùng với các từ chỉ vật bằng giấy
-
-
“Lá”
“Lá”
dùng với các từ chỉ vật bằng vải
dùng với các từ chỉ vật bằng vải
-
-
“Lá”
“Lá”
dùng với các từ chỉ vật bằng tre, nứa, cỏ,
dùng với các từ chỉ vật bằng tre, nứa, cỏ,
…
…
-
-
“Lá”
“Lá”
dùng với các từ chỉ kim loại
dùng với các từ chỉ kim loại







Tuy trong các trường hợp trên, từ “lá” dùng
Tuy trong các trường hợp trên, từ “lá” dùng
các trường nghĩa khác nhau nhưng vẫn có điểm
các trường nghĩa khác nhau nhưng vẫn có điểm
chung:
chung:
Các vật có hình dáng mỏng, dẹt như lá cây. Do
Các vật có hình dáng mỏng, dẹt như lá cây. Do
vậy các từ lá đều có quan hệ với nhau: đều có
vậy các từ lá đều có quan hệ với nhau: đều có
nét nghĩa chung (chỉ thuộc tính có hình dáng
nét nghĩa chung (chỉ thuộc tính có hình dáng
mỏng, dẹt như lá cây )
mỏng, dẹt như lá cây )
Bài tập 2.
Bài tập 2.
Gợi ý:
Gợi ý:
- Thường dùng nhất là các từ: tay, chân, đầu,
- Thường dùng nhất là các từ: tay, chân, đầu,
miệng, tim, mắt lưỡi,
miệng, tim, mắt lưỡi,




VD: - Trinh sát của ta đã tóm được một cái
VD: - Trinh sát của ta đã tóm được một cái
“lưỡi”. (ý nói bắt được một tù binh để khai thác
“lưỡi”. (ý nói bắt được một tù binh để khai thác

tin tức bí mật của đối phương – cái lưỡi là cơ
tin tức bí mật của đối phương – cái lưỡi là cơ
quan nói năng của con người)
quan nói năng của con người)
- Nó thường giữ chân hậu vệ trong đội bóng của
- Nó thường giữ chân hậu vệ trong đội bóng của
trường.
trường.
- Nhà ông ấy có năm “miệng” ăn.
- Nhà ông ấy có năm “miệng” ăn.
- Giăng Van-giăng trong truyện “những người
- Giăng Van-giăng trong truyện “những người
khốn khổ” là một trái tim nhân hậu.
khốn khổ” là một trái tim nhân hậu.
- Đó là những “gương mặt” mới trong làng thơ
- Đó là những “gương mặt” mới trong làng thơ
Việt Nam
Việt Nam




Bài tập 3
Bài tập 3
- Các từ chỉ vị giác là: mặn, ngọt, chua, cay, đắng, chát,
- Các từ chỉ vị giác là: mặn, ngọt, chua, cay, đắng, chát,
bùi,…
bùi,…
- Đặc điểm âm thanh, lời nói:
- Đặc điểm âm thanh, lời nói:

+ Nói ngọt lọt đến xương
+ Nói ngọt lọt đến xương
+ Một câu nói chua chát
+ Một câu nói chua chát
+ Những lời mời mặn nồng, thắm thiết
+ Những lời mời mặn nồng, thắm thiết
- Mức độ tình cảm, cảm xúc:
- Mức độ tình cảm, cảm xúc:
+ Tình cảm ngọt ngào của mọi người làm tôi rất xúc
+ Tình cảm ngọt ngào của mọi người làm tôi rất xúc
động
động
+ Nó đã nhận ra nỗi cay đắng trong tình cảm gia đình
+ Nó đã nhận ra nỗi cay đắng trong tình cảm gia đình
+ Anh ấy đang mải mê nghe câu chuyện bùi tai
+ Anh ấy đang mải mê nghe câu chuyện bùi tai




Bài tập 4.
Bài tập 4.


- Từ “cậy” có từ “nhờ” là từ đồng nghĩa. Chúng
- Từ “cậy” có từ “nhờ” là từ đồng nghĩa. Chúng
có sự giống nhau về nghĩa: bằng lời nói, tác động
có sự giống nhau về nghĩa: bằng lời nói, tác động
đến người khác với mục đích mong muốn họ
đến người khác với mục đích mong muốn họ

giúp mình làm một việc gì đó.
giúp mình làm một việc gì đó.
- “ Cậy” khác “nhờ”: Cậy thể hiện được niềm
- “ Cậy” khác “nhờ”: Cậy thể hiện được niềm
tin vào sự sẵn sàng giúp đỡ và hiệu quả giúp đỡ
tin vào sự sẵn sàng giúp đỡ và hiệu quả giúp đỡ
của người khác.
của người khác.
- Từ “chịu” có các từ đồng nghĩa là nhận, nghe,
- Từ “chịu” có các từ đồng nghĩa là nhận, nghe,
vâng: chỉ sự đồng ý, chấp thuận với lời người
vâng: chỉ sự đồng ý, chấp thuận với lời người
khác. Tuy vậy các từ đó vẫn có sắc thái khác
khác. Tuy vậy các từ đó vẫn có sắc thái khác
nhau:
nhau:




+ Nhận: sự tiếp nhận, đống ý một cách bình
+ Nhận: sự tiếp nhận, đống ý một cách bình
thường
thường
+ Nhận: sự tiếp nhận, đống ý một cách bình
+ Nhận: sự tiếp nhận, đống ý một cách bình
thường
thường
+ Nghe, vâng: đồng ý, chấp thuận của kẻ dưới
+ Nghe, vâng: đồng ý, chấp thuận của kẻ dưới

đối với bề trên, thể hiện thài độ ngoan ngoãn,
đối với bề trên, thể hiện thài độ ngoan ngoãn,
kính trọng
kính trọng
+ Chịu: thuận theo lời người khác, theo một lẽ
+ Chịu: thuận theo lời người khác, theo một lẽ
nào đó mà mình có thể không ưng ý.
nào đó mà mình có thể không ưng ý.




Bài tập 5
Bài tập 5
a/ Chọn canh cánh vì:
a/ Chọn canh cánh vì:
- Các từ khác nếu dùng, chỉ nói đến một tấm
- Các từ khác nếu dùng, chỉ nói đến một tấm
lòng nhớ nước như một đặc điểm nội dung của
lòng nhớ nước như một đặc điểm nội dung của
tác phẩm “nhật kí trong tù”
tác phẩm “nhật kí trong tù”
- Từ canh cánh khắc hoạ tâm trạng day dứt ,
- Từ canh cánh khắc hoạ tâm trạng day dứt ,
triền miên của HCM. Khi dùng từ “canh cánh”
triền miên của HCM. Khi dùng từ “canh cánh”
thì cụm từ “Nhật kí trong tù” được chuyển
thì cụm từ “Nhật kí trong tù” được chuyển
nghĩa: không chỉ thể hiện tác phẩm, mà còn biểu
nghĩa: không chỉ thể hiện tác phẩm, mà còn biểu

hiện con người, tức tác giả.
hiện con người, tức tác giả.
b/ Chỉ có thể dùng từ liên can. Còn các từ khác
b/ Chỉ có thể dùng từ liên can. Còn các từ khác
không phù hợp về ngữ nghĩa hoặc dự kết hợp
không phù hợp về ngữ nghĩa hoặc dự kết hợp
ngữ pháp
ngữ pháp




c/ Các từ bầu bạn, bạn hữu, bạn, bạn bè đều có
c/ Các từ bầu bạn, bạn hữu, bạn, bạn bè đều có
nghĩa chung là bạn, nhung khác nhau ở chỗ:
nghĩa chung là bạn, nhung khác nhau ở chỗ:
- Bầu bạn: có nghĩa khái quát, chỉ cả một tập thể nhiều
- Bầu bạn: có nghĩa khái quát, chỉ cả một tập thể nhiều
người, có sắc thái gần gũi khẩu ngữ. Ở câu văn này, chủ
người, có sắc thái gần gũi khẩu ngữ. Ở câu văn này, chủ
ngữ nói đến VN ( số ít) nên không thể dùng từ bầu bạn
ngữ nói đến VN ( số ít) nên không thể dùng từ bầu bạn
- Bạn hữu: lại có ý nghĩa cụ thể, chỉ những người bạn
- Bạn hữu: lại có ý nghĩa cụ thể, chỉ những người bạn
thân thiết, cho nên không phù hợp để nói về các quốc
thân thiết, cho nên không phù hợp để nói về các quốc
gia.
gia.
- Bạn bè cũng có nghĩa khái quát và có sắc thái thân
- Bạn bè cũng có nghĩa khái quát và có sắc thái thân

mật, nhưng VN (số ít) nên không thể dùng từ này.
mật, nhưng VN (số ít) nên không thể dùng từ này.
-> Do vậy câu này chỉ có thể dùng từ bạn.
-> Do vậy câu này chỉ có thể dùng từ bạn.