nghia tuong minh va ham y (tiet 2)

KIỂM TRA BÀI CŨ
•
Câu 1:
Câu 1:
Thế nào là nghóa tường
Thế nào là nghóa tường
minh và hàm ý?
minh và hàm ý?
•
Đáp:-
Đáp:-
Nghóa tường minh:Là pha n à
Nghóa tường minh:Là pha n à
thông báo được diễn đạt trực tiếp
thông báo được diễn đạt trực tiếp
bằng từ ngữ trong câu .
bằng từ ngữ trong câu .
•
-Hàm ý: là pha n thông báo tuy à
-Hàm ý: là pha n thông báo tuy à
không được diễn đạt trực tiếp
không được diễn đạt trực tiếp
bằng từ ngữ trong câu nhưng có
bằng từ ngữ trong câu nhưng có
thể suy ra từ những từ ngữ ấy .
thể suy ra từ những từ ngữ ấy .

KIỂM TRA BÀI CŨ
•
Câu 2:

Câu 2:
Câu in đậm sau đây chứa
Câu in đậm sau đây chứa
hàm ý gì?
hàm ý gì?
•
Tha y giáo vào lớp được một lúc à
Tha y giáo vào lớp được một lúc à
thì một học sinh mới xin phép vào ,
thì một học sinh mới xin phép vào ,
tha y giáo nói với học sinh đó à
tha y giáo nói với học sinh đó à
:
:
Bây giờ là mấy giờ ro i?à
Bây giờ là mấy giờ ro i?à
•
Đáp:
Đáp:
Phê bình học sinh đó không đi
Phê bình học sinh đó không đi
học đúng giờ.
học đúng giờ.




TIEÁT 128

•

I/ Đie u kiện sử dụng hàm ý:à
I/ Đie u kiện sử dụng hàm ý:à
•
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
•
Chò Dậu vừa nói vừa mếu:
Chò Dậu vừa nói vừa mếu:
•
-Thôi u không ăn, để pha n cho con. à
-Thôi u không ăn, để pha n cho con. à
Con chỉ được ăn ở nhà bữa
Con chỉ được ăn ở nhà bữa
này nữa thôi
này nữa thôi
. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no,
. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no,
không phải nhường nhòn cho u.
không phải nhường nhòn cho u.
•
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi
bằng giọng luống cuống:
bằng giọng luống cuống:
•
-Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
-Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
•
Điểm thêm một “ giây“ nức nở, chò Dậu ngó con bằng cách xót
Điểm thêm một “ giây“ nức nở, chò Dậu ngó con bằng cách xót

xa:
xa:
•
-Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghò thôn Đoài.
-Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghò thôn Đoài.
•
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ
khoai vào rổ và òa lên khóc:
khoai vào rổ và òa lên khóc:
•
-U bán con thật đấy ư? Con van u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán
-U bán con thật đấy ư? Con van u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán
con đi, tội ngiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
con đi, tội ngiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
•
( Ngô Tất Tố- Tắt đèn
( Ngô Tất Tố- Tắt đèn
)
)

“Con chỉ được ăn
ở nhà bữa này
nữa thôi”
Nêu hàm ý
câu nói của
chò Dậu?
Hàm ý : “Sau bữa
ăn này con không
còn được ở nhà

với thầy mẹ và
các em nữa . Mẹ
đã bán con”.

•
Vậy thì
bữa sau
con ăn ở
đâu ?
•
-Con sẽ ăn ở
nhà cụ Nghò
thôn Đoài.
Nêu hàm ý câu
nói của chò
Dậu?
Hàm ý: U đã
bán con cho
nhà cụ Nghò
thôn Đoài.

“Con chỉ được ăn
ở nhà bữa này
nữa thôi”
•
-Con sẽ ăn ở
nhà cụ Nghò
thôn Đoài.
•
-Đây là điều đau lòng nên chò Dậu tránh nói

thẳng ra .
Vì sao chò Dậu không dám nói thẳng
với con mà phải dùng hàm ý?
Hàm ý trong câu nói nào của chò Dậu rõ
hơn? Vì sao chò Dậu phải nói rõ hơn như vậy?
•
Con sẽ ăn ở
nhà cụ Nghò
thôn Đoài.

•
I/ Đie u kiện sử dụng hàm ý:à
I/ Đie u kiện sử dụng hàm ý:à
•
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
•
Chò Dậu vừa nói vừa mếu:
Chò Dậu vừa nói vừa mếu:
•
-Thôi u không ăn, để pha n cho con. à
-Thôi u không ăn, để pha n cho con. à
Con chỉ được ăn ở nhà bữa
Con chỉ được ăn ở nhà bữa
này nữa thôi
này nữa thôi
. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no,
. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no,
không phải nhường nhòn cho u.
không phải nhường nhòn cho u.

•
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi
Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi
bằng giọng luống cuống:
bằng giọng luống cuống:
•
-Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
-Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
•
Điểm thêm một “ giây“ nức nở, chò Dậu ngó con bằng cách xót
Điểm thêm một “ giây“ nức nở, chò Dậu ngó con bằng cách xót
xa:
xa:
•
-Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghò thôn Đoài.
-Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghò thôn Đoài.
•
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ
khoai vào rổ và òa lên khóc:
khoai vào rổ và òa lên khóc:
•
-U bán con thật đấy ư? Con van u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán
-U bán con thật đấy ư? Con van u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán
con đi, tội ngiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
con đi, tội ngiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
•
( Ngô Tất Tố- Tắt đèn
( Ngô Tất Tố- Tắt đèn
)

)
Chi tiết nào trong
đoạn trích cho
thấy cái Tí đã
hiểu hàm ý trong
câu nói của mẹ?

I/ Điều kiện sử dụng hàm ý:
•
Cái Tí nghe nói giãy
Cái Tí nghe nói giãy
nảy, giống như sét
nảy, giống như sét
đánh bên tai, nó liệng
đánh bên tai, nó liệng
củ khoai vào rổ và òa
củ khoai vào rổ và òa
lên khóc:
lên khóc:
•
-U bán con thật đấy ư?
-U bán con thật đấy ư?
Con van u, con còn bé
Con van u, con còn bé
bỏng, u đừng đem bán
bỏng, u đừng đem bán
con đi, tội ngiệp. U để
con đi, tội ngiệp. U để
cho con ở nhà chơi với
cho con ở nhà chơi với

em con.
em con.

•
Như vậy khi sử dụng hàm ý ca n à
Như vậy khi sử dụng hàm ý ca n à
chú ý những đie u kiện gì?à
chú ý những đie u kiện gì?à
•
*Khi sử dụng hàm ý ca n chú y:ùà
*Khi sử dụng hàm ý ca n chú y:ùà
•
+ Người nói (viết) có ý thức đưa
+ Người nói (viết) có ý thức đưa
hàm ý vào câu nói (viết)
hàm ý vào câu nói (viết)
•
+ Người nghe (đọc)có năng lực
+ Người nghe (đọc)có năng lực
giải đoán hàm ý.
giải đoán hàm ý.
Ghi nhớ SGK trang 75.

NHÇM
NHÇM
Mét anh sê lªn cỉ ¸o, thÊy con rËn, sỵ ng êi ta
Mét anh sê lªn cỉ ¸o, thÊy con rËn, sỵ ng êi ta
c êi véi vµng hÊt nã xng ®Êt nãi:
c êi véi vµng hÊt nã xng ®Êt nãi:
- T ëng lµ con rËn, ho¸ ra kh«ng ph¶i.

- T ëng lµ con rËn, ho¸ ra kh«ng ph¶i.
Cã ng êi cói xng ®Êt cè t×nh t×m ® ỵc con
Cã ng êi cói xng ®Êt cè t×nh t×m ® ỵc con
rËn nhỈt lªn:
rËn nhỈt lªn:
- T ëng lµ kh«ng ph¶i, ho¸ ra con rËn.
- T ëng lµ kh«ng ph¶i, ho¸ ra con rËn.


(Trun c êi d©n gian ViƯt Nam)
(Trun c êi d©n gian ViƯt Nam)
Câu tưởng là có rận hóa ra
không phải có hàm ý gì?
Mình không
ở bẩn làm gì
có rận !
Câu tưởng là không
phải, hóa ra con rận
có hàm ý gì?
Tưởng là không bẩn
thế mà có rận!

Luyện tập
1. Bµi tËp 1:
1. Bµi tËp 1:
Ng êi nãi
Ng êi nãi


ng êi nghe

ng êi nghe
nh÷ng c©u in ®Ëm d íi ®©y lµ ai?
nh÷ng c©u in ®Ëm d íi ®©y lµ ai?
x¸c ®Þnh hµm ý cđa mçi c©u Êy. Theo em ng êi nghe
x¸c ®Þnh hµm ý cđa mçi c©u Êy. Theo em ng êi nghe
cã hiĨu hµm ý cđa c©u nãi kh«ng? Nh÷ng chi tiÕt
cã hiĨu hµm ý cđa c©u nãi kh«ng? Nh÷ng chi tiÕt
nµo chøng tá ®iỊu Êy
nµo chøng tá ®iỊu Êy
a) - Anh nãi n÷a ®i ¤ng giơc.
a) - Anh nãi n÷a ®i ¤ng giơc.


-B¸o c¸o hÕt! -Ng êi con trai vơt trë l¹i giäng vui vỴ-
-B¸o c¸o hÕt! -Ng êi con trai vơt trë l¹i giäng vui vỴ-
N¨m phót n÷a lµ m êi. Cßn hai m ¬i phót th«i. B¸c
N¨m phót n÷a lµ m êi. Cßn hai m ¬i phót th«i. B¸c
vµ c« vµo trong nhµ.
vµ c« vµo trong nhµ.
ChÌ ®· ngÊm råi ®Êy.
ChÌ ®· ngÊm råi ®Êy.


Th× giê ng¾n ngđi cßn l¹i thóc giơc c¶ chÝnh ng êi
Th× giê ng¾n ngđi cßn l¹i thóc giơc c¶ chÝnh ng êi
ho¹ sÜ. ¤ng theo liỊn anh thanh niªn vµo trong nhµ,
ho¹ sÜ. ¤ng theo liỊn anh thanh niªn vµo trong nhµ,
®¶o nh×n qua mét l ỵt tr íc khi ngåi xng ghÕ.
®¶o nh×n qua mét l ỵt tr íc khi ngåi xng ghÕ.
Anh thanh

niên
Ôâng họa só và
cô gái
Mời bác và cô
vào uống nước

2
2
. Bài tập 2:
. Bài tập 2:
Hàm ý của câu in đậm d ới đây là gì ? Vì sao em bé không
Hàm ý của câu in đậm d ới đây là gì ? Vì sao em bé không
nói thẳng đ ợc mà phải sử dụng hàm ý ? Việc sử dụng hàm
nói thẳng đ ợc mà phải sử dụng hàm ý ? Việc sử dụng hàm
ý có thành công không ? Vì sao ?
ý có thành công không ? Vì sao ?
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi, chắt n ớc giùm cái ! Nó cũng lại nói trổng.
- Cơm sôi rồi, chắt n ớc giùm cái ! Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đ ờng cho nó:
Tôi lên tiếng mở đ ờng cho nó:


Cháu phải gọi Ba chắt n ớc giùm con, phải nói nh vậy.
Cháu phải gọi Ba chắt n ớc giùm con, phải nói nh vậy.
Nó nh không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
Nó nh không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ !
- Cơm sôi rồi, nhão bây giờ !

Anh Sáu vẫn ngồi im []
Anh Sáu vẫn ngồi im []
(Nguyễn Quang Sáng,
(Nguyễn Quang Sáng,
Chiếc l ợc ngà)
Chiếc l ợc ngà)
Chắt n ớc giùm để
cơm khỏi nhão !
Haứm yự khoõng
thaứnh coõng vỡ:

A
A
:
:
Mai về quê với mình đi !
Mai về quê với mình đi !
B
B
:
:
A. Đành vậy.
A. Đành vậy.
3. Bài tập 3:
3. Bài tập 3:
Hãy điền vào l ợt lời
Hãy điền vào l ợt lời
của B trong đoạn thoại sau đây
của B trong đoạn thoại sau đây
một câu có hàm ý từ chối.

một câu có hàm ý từ chối.
Mai mình bận ôn
thi.
Nghĩa t ờng minh và hàm ý (tiếp )


I. Điều kiện sử dụng
I. Điều kiện sử dụng
hàm ý
hàm ý


II. Luyện tập
* Sử dụng hàm ý có
hiệu quả cần chú ý: ng
ời nói (viết) có ý thức đ
a hàm ý vào câu nói
- Ng ời nghe (ng ời đọc)
phải Hiểu và giải đoán
đ ợc hàm ý
* Ghi nhớ (sgk- 91)

Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông
Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông
so sánh hy vọng với con đ ờng
so sánh hy vọng với con đ ờng
trong các câu sau:
trong các câu sau:
Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là
Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là

hy
hy
vọng
vọng
thì không thể nói đâu là thực
thì không thể nói đâu là thực
đâu là h cũng giống nh những
đâu là h cũng giống nh những
con đ
con đ
ờng
ờng
trên mặt đất; kỳ thực trên mặt
trên mặt đất; kỳ thực trên mặt
đất vốn làm gì có đ ờng. Ng ời ta đi
đất vốn làm gì có đ ờng. Ng ời ta đi
mãi thì thành đ ờng thôi.
mãi thì thành đ ờng thôi.
(Lỗ Tấn,
(Lỗ Tấn,
Cố h ơng
Cố h ơng
)
)
4. Bài tập 4
4. Bài tập 4
:
:
-> Qua sự so sánh của Lỗ Tấn có thể
nhận ra hàm ý: Tuy hi vọng ch a thể

nói là thực hay h , nh ng nếu cố gắng
thực hiện thì có thể đạt đ ợc.
* Ghi nhớ (sgk- 91)
Nghĩa t ờng minh và hàm ý (tiếp )


I. Điều kiện sử dụng
I. Điều kiện sử dụng
hàm ý
hàm ý


* Sử dụng hàm ý
có hiệu quả cần
chú ý: ng ời nói
(viết) có ý thức đ a
hàm ý vào câu nói
- Ng ời nghe (ng ời
đọc) phải hiểu và
giải đoán đ ợc hàm
ý
II/ Luyện tập

5. Bài tập 5
5. Bài tập 5:
Tìm những câu có hàm ý
Tìm những câu có hàm ý
mời mọc hoặc từ chối
mời mọc hoặc từ chối
trong các đoạn đối thoại

trong các đoạn đối thoại
giữa em bé với những ng ời
giữa em bé với những ng ời
ở trên mây và sóng ( trong
ở trên mây và sóng ( trong
bài Mây và sóng của
bài Mây và sóng của
Ta-go). Hãy viết thêm vào
Ta-go). Hãy viết thêm vào
mỗi đoạn một câu có hàm
mỗi đoạn một câu có hàm
ý mời mọc rõ hơn.
ý mời mọc rõ hơn.
Nghĩa t ờng minh và hàm ý (tiếp )


I. Điều kiện sử dụng
I. Điều kiện sử dụng
hàm ý
hàm ý


II/Luyện tập
* Sử dụng hàm ý có
hiệu quả cần chú ý: ng
ời nói (viết) có ý thức đ
a hàm ý vào câu nói
- Ng ời nghe (ng ời đọc)
phải hiểu và giải đoán
đ ợc hàm ý

Ghi nhớ (sgk- 91)

Mây và sóng
Mây và sóng
Mẹ ơi, trên mây có ng ời gọi con:
Mẹ ơi, trên mây có ng ời gọi con:


Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình
Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình
minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc.
minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc.
Con hỏi: Nh ng làm thế nào mình lên đó đ ợc?
Con hỏi: Nh ng làm thế nào mình lên đó đ ợc?
Họ đáp: Hãy đến nơi tận cùng trái đất, đ a tay lên trời, cậu sẽ đ ợc nhấc
Họ đáp: Hãy đến nơi tận cùng trái đất, đ a tay lên trời, cậu sẽ đ ợc nhấc
bổng lên tận tầng mây.
bổng lên tận tầng mây.


Mẹ mình đang đợi ở nhà-con bảo -Làm thế nào có thể rời mẹ mà
Mẹ mình đang đợi ở nhà-con bảo -Làm thế nào có thể rời mẹ mà
đến đ ợc?
đến đ ợc?
Thế là họ mỉm c ời bay đi.
Thế là họ mỉm c ời bay đi.
Nh ng con biết có trò chơi thú vị hơn, mẹ ạ.
Nh ng con biết có trò chơi thú vị hơn, mẹ ạ.
Con là mây và mẹ sẽ là trăng.
Con là mây và mẹ sẽ là trăng.

Hai bàn tay con ôm lấy mẹ, và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm.
Hai bàn tay con ôm lấy mẹ, và mái nhà ta sẽ là bầu trời xanh thẳm.
(Ta-go)
(Ta-go)
Câu có hàm ý mời mọc
Không biết có ai muốn chơi với bọn tớ không? Hoặc
Chơi với bọn tớ thích lắm

Cuỷng coỏ vaứ luyeọn taọp
Sử dụng hàm ý có tác dụng
Sử dụng hàm ý có tác dụng
gỡ?
gỡ?
- Trong giao tiếp:
- Trong giao tiếp:


+ Đảm bảo lịch sự, tế nhị .
+ Đảm bảo lịch sự, tế nhị .
+ Dễ dàng chối bỏ yêu cầu nào
+ Dễ dàng chối bỏ yêu cầu nào
đó khi cần vì không trực tiếp
đó khi cần vì không trực tiếp
nói ra điều đó mà do ng ời
nói ra điều đó mà do ng ời
nghe tự suy ra
nghe tự suy ra


- Trong văn học:

- Trong văn học:
Nội dung
Nội dung
diễn đạt phong phú & tăng
diễn đạt phong phú & tăng
giá trị biểu cảm.
giá trị biểu cảm.

Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà:
•
-Học ghi nhớ.
-Học ghi nhớ.
•
-Tiết sau kiểm tra
-Tiết sau kiểm tra
pha n văn (Học à
pha n văn (Học à
lại pha n : Nội à “
lại pha n : Nội à “
dung ôn tập ve à
dung ôn tập ve à
thơ“)
thơ“)