Mô hình đánh giá kết học tập của sinh viên trong đào tạo theo tín chỉ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM




NGUYỄN THÀNH NHÂN



MÔ HÌNH ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA
SINH VIÊN TRONG ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ



LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC




HÀ NỘI, 2014

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM



NGUYỄN THÀNH NHÂN

MÔ HÌNH ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA
SINH VIÊN TRONG ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ


Chuyên ngành: LÍ LUẬN VÀ LỊCH SỬ GIÁO DỤC
Mã số: 62.14.01.02


LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đặng Bá Lãm


HÀ NỘI, 2014
i



LỜI CAM ĐOAN

Đề tài luận án Tiến sĩ “MÔ HÌNH ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA
SINH VIÊN TRONG ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ” là công trình nghiên cứu
của riêng tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Đặng Bá Lãm, nội
dung đã được cán bộ hướng dẫn xem xét, góp ý và thông qua.
Tác giả luận án

Nguyễn Thành Nhân

ii

LỜI CÁM ƠN
Để có thể hoàn thành được luận án này tôi xin bày tỏ lòng tri ơn sâu sắc
đến:
- Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, Trung tâm Đào tạo- Bồi dưỡng,
Trung tâm nghiên cứu Tâm lý học- Giáo dục học, Trung tâm Thông tin-Thư
viện của Viện, các Thầy/Cô, cán bộ giảng dạy, nghiên cứu cùng các Anh/Chị
nghiên cứu sinh khóa 2009 chuyên ngành Lý luận và Lịch sử Giáo dục-
những người trực tiếp tổ chức đào tạo, trao truyền, chia sẻ những tri thức khoa
học và kinh nghiệm quý báu cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu.
- Cám ơn cơ quan nơi tôi công tác- Trường Đại học Khoa học Xã hội
và Nhân văn- ĐHQG TP. HCM, Khoa Giáo dục cùng Gia đình, người thân đã
tạo điều kiện thuận lợi, hỗ trợ vật chất, chia sẻ công việc cũng như động viên
tinh thần giúp tôi có thêm động lực vượt qua khó khăn để có thể hoàn thành
tốt nhiệm vụ học tập.
- Đặc biệt, tôi muốn gửi lời biết ơn trân trọng đến PGS.TS. Đặng Bá
Lãm- cán bộ hướng dẫn khoa học, người mà qua đó tôi đã học được từ Thầy
tinh thần làm việc khoa học với trách nhiệm cao; tôi biết ơn Thầy với tư cách
là người cố vấn khoa học sắc sảo đã giúp cho tôi có cơ hội được hình thành và
thể hiện ý tưởng nghiên cứu cũng như giải quyết vấn đề độc lập nhưng nếu
thiếu sự định hướng về mặt học thuật từ Thầy thì chắc rằng tôi khó có thể
hoàn thành được các nhiệm vụ học tập cũng như hoàn tất đề tài nghiên cứu
này.
Xin chân thành cám ơn!
Tác giả luận án
Nguyễn Thành Nhân
iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU
CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT ĐẦY ĐỦ
CĐHT : Chủ đề học tập
CLĐT : Chất lượng đào tạo
DHĐH : Dạy học đại học
ĐG : Đánh giá
ĐLC : Độ lệch chuẩn
ĐTB : Điểm trung bình
ĐGKQHT : Đánh giá kết quả học tập
GDĐH : Giáo dục đại học
GV : Giảng viên
HTTCDH : Hình thức tổ chức dạy học
KQHT : Kết quả học tập
KT : Kiểm tra
MH : Môn học
NLNT : Năng lực nhận thức
NVHT : Nhiệm vụ học tập
PCTD : Phẩm chất tư duy
PTNL : Phát triển năng lực
QTDHĐH : Quá trình dạy học đại học
QTHT : Quá trình học tập
SPHT : Sản phẩm học tập
SV : Sinh viên
KÝ HIỆU
AA (Authentic Assessment) : Đánh giá xác thực
TA (Traditionnal Assessment) : Đánh giá truyền thống
iv

DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỒ
BẢNG Trang
Bảng 1.1: Một số đặc điểm, yêu cầu của đánh giá kết quả học tập theo định
hướng phát triển năng lực sinh viên 58
Bảng 2.1: Nội dung và tiêu chí đánh giá kết quả khảo sát 66
Bảng 2.2: Một số thông tin cơ bản về các trường được khảo sát 70
Bảng 2.3: Thống kê mô tả khách thể giảng viên 71
Bảng 2.4: Thống kê mô tả khách thể SV 72
Bảng 2.5: Thống kê mô tả đánh giá của SV và GV về mức độ thể hiện sự tập
trung của các nội dung ĐGKQHT môn học trong đào tạo theo tín chỉ 76
Bảng 2.6: Ý kiến phản hồi của GV và SV (%) về thực trạng sử dụng các công
cụ ĐGKQHT 80
Bảng 2.7: Thống kê mô tả đánh giá của giảng viên về các văn bản quy định có
liên quan đến hoạt động đánh giá kết quả học tập của sinh viên 82
Bảng 2.8 Thống kê mô tả ý kiến của GV và SV về thực trạng thông tin đánh
giá kết quả học tập của sinh viên qua môn học 85
Bảng 2.9: Thống kê mô tả nhận định của sinh viên và giảng viên về tác dụng
thực tế của đánh giá kết quả học tập qua môn học 86
Bảng 2.10: Vấn đề GV quan tâm trong công tác giảng dạy ở đại học 91
Bảng 2.11: Thống kê mô tả hoạt động có ý nghĩa đối với sinh viên trong môi
trường giáo dục đại học 91
Bảng 3.1. Bộ tiêu chí đánh giá kết quả thực nghiệm 131
Bảng 3.2: Thống kê mô tả sinh viên tham gia môn học thực nghiệm 134
Bảng 3.3: Thống kê mô tả phản hồi của sinh viên về mục tiêu đánh giá kết
quả học tập qua môn học thực nghiệm 135
v

Bảng 3.4: Thống kê mô tả phản hồi của sinh viên về nội dung đánh giá kết
quả học tập qua môn học thực nghiệm 136
Bảng 3.5: Thống kê mô tả phản hồi của sinh viên về phương thức đánh giá
kết quả học tập qua môn học thực nghiệm 138
Bảng 3.6: Tự đánh giá của sinh viên về sự cần thiết thực hiện các nhiệm vụ
học tập qua môn học thực nghiệm 139
Bảng 3.7: Thống kê mô tả phản hồi của sinh viên về quy trình đánh giá kết
quả học tập qua môn học thực nghiệm 140
Bảng 3.8: Thống kê mô tả phản hồi của sinh viên về việc tổ chức dạy học và
đánh giá kết quả học tập môn học thực nghiệm 141
BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1: Đánh giá của giảng viên về các vấn đề có liên quan đến thực
trạng đánh giá kết quả học tập môn học trong đào tạo theo tín chỉ 74
Biểu đồ 2.2: Phản hồi của sinh viên về các vấn đề có liên quan đến thực trạng
đánh giá kết quả học tập qua môn học 74
Biểu đồ 3.1: Phản hồi của sinh viên về việc áp dụng phương thức tổ chức dạy
học và ĐGKQHT môn học dưới dạng các NVHT 144
SƠ ĐỒ
Hình 1.1: Mối liên hệ giữa các loại năng lực và mức độ phát triển của chúng53
Hình 3.1. Minh họa hướng tiếp cận tích hợp trong mô hình ĐGKQHT của SV
qua MH 98
Hình 3.2: Cấu trúc mô hình ĐGKQHT của SV trong đào tạo theo tín chỉ 101
Hình 3.3: Mối liên hệ giữa các thành tố phản ánh cấu trúc hoạt động của mô
hình ĐGKQHT môn học của SV trong đào tạo theo tín chỉ 109
Hình 3.4: Quy trình ĐGKQHT tích hợp vào dạy học trong đào tạo theo tín
chỉ 117
Hình 3.5: Các yếu tố phản ánh cơ chế vận hành của mô hình 125

MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan i
Lời cám ơn ii
Danh mục các chữ viết tắt và ký hiệu iii
Danh mục bảng, biểu đồ và sơ đồ iv
MỞ ĐẦU 1
1. Lý do chọn đề tài 1
2. Mục đích nghiên cứu 3
3. Khách thể, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3
4. Giả thuyết khoa học 4
5. Nhiệm vụ nghiên cứu 4
6. Phƣơng pháp nghiên cứu 5
7. Hƣớng tiếp cận và luận điểm bảo vệ của luận án 8
8. Đóng góp mới của đề tài 10
9. Cấu trúc của luận án 10
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ MÔ HÌNH ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ
HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN TRONG ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ 11
1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề 11
1.1.1. Những nghiên cứu lý luận và thực tiễn về đánh giá kết quả học tập
trong giáo dục đại học 11
1.1.2. Những nghiên cứu lý luận và thực tiễn về đánh giá kết quả học tập
trong đào tạo theo tín chỉ 12
1.1.3. Những nghiên cứu lý luận và thực tiễn về mô hình đánh giá kết quả
học tập trong giáo dục đại học 13

1.2. Những vấn đề lý luận cơ bản về đánh giá kết quả học tập trong giáo dục
đại học 17
1.2.1. Các khái niệm then chốt 17
1.2.2. Vai trò của đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học 24
1.2.3. Nguyên tắc đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học 26
1.2.4. Phương thức đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học 31
1.2.5. Quy trình đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học 36
1.2.6. Nhận định chung về các bước phát triển của lý luận đánh giá kết
quả học tập trong giáo dục đại học 37
1.3. Đánh giá kết quả học tập của sinh viên trong đào tạo theo tín chỉ 38
1.3.1. Khái quát quan niệm về tín chỉ, hệ thống tín chỉ, học chế tín chỉ và
đào tạo theo tín chỉ 38
1.3.2. Đánh giá kết quả học tập của SV trong đào tạo theo tín chỉ 42
1.4. Mô hình ĐGKQHT của sinh viên trong đào tạo theo tín chỉ 45
1.4.1. Quan niệm về mô hình 45
1.4.2. Mô hình đánh giá kết quả học tập của sinh viên trong đào tạo theo
tín chỉ 49
Kết luận chƣơng 1 64
CHƯƠNG 2. THỰC TIỄN ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN
HỌC CỦA SINH VIÊN TRONG ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ HIỆN
NAY 66
2.1. Mục đích, nội dung, phƣơng pháp và đối tƣợng khảo sát 66
2.1.1. Mục đích khảo sát 66
2.1.2. Nội dung và tiêu chí đánh giá kết quả khảo sát 66
2.1.3. Phương pháp khảo sát 68
2.1.4. Đối tượng khảo sát 69
2.2. Kết quả khảo sát 73

2.2.1. Thực trạng đánh giá kết quả học tập của SV trong đào tạo theo tín
chỉ qua nhận định của GV và SV. 73
2.2.2. Thực trạng đánh giá kết quả học tập theo định hướng PTNL SV
trong đào tạo theo tín chỉ qua nội dung và công cụ ĐGKQHT 75
2.2.3. Thực trạng về mức độ thể hiện các thành tố then chốt của mô hình
ĐGKQHT của SV trong đào tạo theo tín chỉ 81
2.3. Nhận xét chung về kết quả khảo sát 94
2.3.1. Ưu điểm 94
2.3.2. Hạn chế 95
Kết luận chƣơng 2 95
CHƯƠNG 3. ĐỀ XUẤT VÀ ĐÁNH GIÁ TÍNH KHẢ THI CỦA MÔ
HÌNH ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN HỌC THEO ĐỊNH
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SINH VIÊN TRONG ĐÀO TẠO
THEO TÍN CHỈ 97
3.1. Các hƣớng tiếp cận đề xuất mô hình 97
3.1.1. Tiếp cận hệ thống- cấu trúc 97
3.1.2. Tiếp cận mục tiêu-chức năng 97
3.1.3. Tiếp cận tích hợp 98
3.2. Các khái niệm công cụ và bản chất của mô hình 99
3.2.1. Các khái niệm công cụ 99
3.2.2. Bản chất của mô hình 100
3.3. Cấu trúc hoạt động, mối liên hệ giữa các thành tố và chức năng của mô
hình 101
3.3.1. Cấu trúc hoạt động của mô hình 101
3.3.2. Mối liên hệ giữa các thành tố trong mô hình 109
3.3.3. Chức năng của mô hình 109
3.4. Đặc điểm của mô hình 111
3.4.1. Đặc điểm về nguyên tắc đánh giá 111

3.4.2. Đặc điểm về nội dung đánh giá 114
3.4.3. Đặc điểm về phương thức đánh giá 115
3.4.4. Đặc điểm về quy trình đánh giá 115
3.5. Giải pháp vận hành mô hình 118
3.5.1. Đổi mới xây dựng đề cương chi tiết môn học theo hướng tiếp cận
năng lực 118
3.5.2. Tích hợp hoạt động giảng dạy, học tập và đánh giá kết quả học tập
của sinh viên theo tiến trình sinh viên thực hiện các nhiệm vụ học tập 121
3.5.3. Sử dụng tiêu chí vừa làm căn cứ đánh giá mức độ sinh viên hoàn
thành các nhiệm vụ học tập trong môn học vừa làm công cụ định hướng
sự thể hiện năng lực của sinh viên 122
3.5.4. Kết hợp sử dụng linh hoạt mô hình đánh giá kết quả học tập theo
truyền thống và theo định hướng phát triển năng lực sinh viên trong đào
tạo theo tín chỉ 124
3.6. Điều kiện áp dụng mô hình 125
3.6.1. Thiết kế đề cương môn học đồng thời với mô hình đánh giá kết quả
học tập theo định hướng phát triển năng lực sinh viên 125
3.6.2. Tích hợp thiết kế đánh giá kết quả học tập và thiết kế quá trình dạy
học đại học thông qua các nhiệm vụ học tập 126
3.6.3. Các điều kiện khác 126
3.7. Sơ bộ đánh giá tính khả thi của mô hình 127
3.7.1. Đánh giá tính khả thi của mô hình qua môn học thực nghiệm 127
3.7.2. Đánh giá tính khả thi của mô hình qua ý kiến của chuyên gia 145
Kết luận chƣơng 3 148
KẾT LUẬN- KHUYẾN NGHỊ 150
1. Kết luận 150
2. Khuyến nghị 151

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN
QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 153
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 154
TIẾNG VIỆT 154
TIẾNG ANH 163
WEBSITES 167
PHỤ LỤC 1: BẢN THĂM DÕ Ý KIẾN SINH VIÊN 170
PHỤ LỤC 2: PHIẾU KHẢO SÁT Ý KIẾN CHUYÊN GIA (Về thực trạng
ĐGKQHT của SV trong đào tạo theo tín chỉ hiện nay) 173
PHỤ LỤC 3: PHIẾU HỎI SINH VIÊN 177
PHỤ LỤC 4: PHIẾU HỎI GIẢNG VIÊN 194
PHỤ LỤC 5: PHIẾU KHẢO SÁT (Về môn học thực nghiệm) 214
PHỤ LỤC 6: PHIẾU XIN Ý KIẾN CHUYÊN GIA (Về mô hình ĐGKQHT
môn học theo định hướng PTNL SV 217
PHỤ LỤC 7: PHIẾU KHẢO SÁT (Phản hồi của SV về việc thực hiện nhiệm
vụ học tập qua MH) 219
PHỤ LỤC 8: SPSS- XỬ LÝ DỮ LIỆU TỪ PHIẾU HỎI SINH VIÊN VỀ
THỰC TRẠNG ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN 222
PHỤ LỤC 9: SPSS- XỬ LÝ DỮ LIỆU TỪ PHIẾU HỎI GIẢNG VIÊN VỀ
THỰC TRẠNG ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN 252
PHỤ LỤC 10: SPSS- XỬ LÝ DỮ LIỆU TỪ PHẢN HỒI CỦA SINH VIÊN
VỀ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP QUA MÔN HỌC THỰC NGHIỆM269
PHỤ LỤC 11: SPSS- XỬ LÝ DỮ LIỆU TỪ PHẢN HỒI CỦA SINH VIÊN
ĐỐI VỚI VIỆC THỰC HIỆN CÁC NHIỆM VỤ HỌC TẬP 281
PHỤ LỤC 12: MẪU ĐỀ CƢƠNG MÔN HỌC 289

1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Trong xu thế đổi mới GDĐH Việt Nam hiện nay, vấn đề nổi lên hàng
đầu là đổi mới để từng bước củng cố và nâng cao chất lượng đào tạo. “Đổi
mới hiện đại hóa chương trình GDĐH…thực hiện tốt đào tạo theo chế độ tín
chỉ trong hệ thống GDĐH và giáo dục nghề nghiệp” [3, tr. 5]. Trong đó, đổi
mới về quản lý giáo dục nói chung, đổi mới về tư duy quản lý chất lượng
GDĐH nói riêng được coi là khâu đột phá trong đổi mới phát triển GDĐH.
Trong thời đại toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, xu hướng hợp tác và cạnh
tranh về “chất lượng” và “dịch vụ” càng nổi rõ hơn bao giờ hết, GDĐH cũng
nằm trong quỹ đạo ấy. Do đó, lúc này người ta quan tâm nhiều hơn đến chất
lượng và làm thế nào có thể đảm bảo chất lượng trong GDĐH. Để thực hiện
được điều này, trước hết cần thực hiện hoạt động ĐG để có được những chỉ
số phản ánh hiện trạng về chất lượng đào tạo.
1.2. Có thể nói, SV vừa là đối tượng của quá trình đào tạo nhưng lại là chủ
thể của hoạt động học tập ở đại học. Vì vậy, xét trong quá trình đào tạo, chất
lượng đào tạo trước hết được phản ánh thông qua KQHT đạt được của người
học trong quá trình học tập so với mức độ đáp ứng yêu cầu của mục tiêu
chương trình đào tạo.Tuy nhiên, trong lý luận và thực tiễn ĐG KQHT của SV
hiện nay đang tồn tại những mâu thuẫn chủ yếu sau:
-Về mặt lý luận, ĐG KQHT của SV đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong
quá trình đào tạo nói chung và trong việc đảm bảo, nâng cao chất lượng giảng
dạy, học tập nói riêng nhưng trong xu hướng chuyển sang đào tạo theo tín chỉ
hiện nay, những nghiên cứu lý luận về hoạt động ĐG KQHT của SV ở đại
học có tác dụng chỉ đạo, định hướng khả thi trong thực tế GDĐH vẫn còn bỏ
ngõ; chưa có những nghiên cứu về mô hình ĐGKQHT theo định hướng
PTNL của SV trong đào tạo theo tín chỉ .v.v.

2

-Về mặt thực tiễn, một số trường đại học đã thực hiện đào tạo theo học chế
tín chỉ. Theo yêu cầu của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đến hạn cuối năm học
2010-2011 các trường đại học, cao đẳng trong cả nước phải áp dụng đào tạo
theo tín chỉ [5, tr. 3]. Trong lộ trình chuyển đổi ấy đã và đang vướng mắc
nhiều khó khăn về đội ngũ cán bộ giảng dạy, cơ sở hạ tầng, nguồn học liệu,
chương trình đào tạo, phương thức quản lý đào tạo…Trong đó, vấn đề KT, thi
cử, ĐGKQHT trong giáo dục nói chung và trong GDĐH nói riêng được cho
là còn nặng nề, tốn kém [3, tr. 2]. Nhiều chủ trương, phương án, đề xuất cải
tiến, đổi mới KT, ĐG, thi cử, tuyển sinh bậc GDĐH được đưa ra trên bình
diện vĩ mô lẫn vi mô nhưng khi triển khai thực hiện vẫn còn nhiều khó khăn,
lúng túng. Thực tế hoạt động ĐGKQHT của SV hiện nay vẫn chưa thật sự
làm thay đổi và thúc đẩy theo chiều hướng tích cực việc học tập của SV, việc
giảng dạy của giảng viên và việc tổ chức, quản lý, đảm bảo chất lượng đào
tạo ở đại học. Vì vậy mà một trong những nhiệm vụ, giải pháp cần quan tâm
trong trong đổi mới giáo dục- đào tạo ở nước ta hiện nay là đổi mới căn bản
hình thức thi, kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục- đào tạo.
1.3. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để thông qua quá trình dạy học đại học,
hoạt động ĐGKQHT trở thành công cụ hữu ích thúc đẩy sự hình thành và
PTNL của SV. Trong khi đó, những nghiên cứu khoa học về ĐGKQHT trong
GDĐH trong nước nhằm làm sáng tỏ về lý luận và góp phần giải quyết những
vấn đề của thực tiễn trong bối cảnh đổi mới đào tạo theo tín chỉ hiện nay còn
mỏng, phân tán và thiếu tính định hướng tập trung. Một số vấn đề sau đây
chưa được nghiên cứu thấu đáo như: -Nghiên cứu bản chất, triết lý, tác động
của đào tạo theo tín chỉ đến các yếu tố trong QTDHĐH; - Nghiên cứu tiếp cận
tối ưu về dạy- học và ĐGKQHT trong đào tạo theo tín chỉ; - Nghiên cứu mô
hình ĐGKQHT của SV trong đào tạo theo tín chỉ vừa đáp ứng được nhu cầu
phát triển năng lực người học và đảm bảo được thực chất kết quả đào tạo theo
chuẩn đầu ra.

3

1.4. Rõ ràng, đào tạo đại học với nguồn nhân lực có chất lượng cao, đáp
ứng nhu cầu xã hội trong bối cảnh chuyển đổi sang học chế tín chỉ đã, đang
và sẽ là xu hướng tất yếu trong lộ trình đổi mới căn bản và toàn diện GDĐH ở
Việt Nam. Vì vậy, việc nghiên cứu những vấn đề lý luận sư phạm có tính chất
định hướng tổng quát về mô hình ĐGKQHT của SV trong đào tạo theo tín chỉ
qua đó nâng cao hiệu quả hoạt động đào tạo và ĐGKQHT của người học
trong GDĐH là một trong những nội dung nghiên cứu có ý nghĩa cấp thiết.
Cụ thể là: - Về mặt lý luận, kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ tổng hợp các vấn
đề lý luận chung về ĐG trong GDĐH nói chung và nêu bật được một số điểm
cần quan tâm về ĐGKQHT trong đào tạo theo tín chỉ; từ đó đưa ra những nội
dung lý luận cơ bản, cốt lõi, khẳng định và nhấn mạnh vai trò, ý nghĩa quan
trọng của việc xây dựng và áp dụng mô hình ĐGKQHT theo định hướng
PTNL của SV;- Về mặt thực tiễn, kết quả nghiên cứu của đề tài đưa ra mô
hình ĐGKQHT môn học theo định hướng PTNL SV có thể áp dụng trong
thực tiễn đào tạo theo tín chỉ ở đại học hiện nay.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất mô hình ĐGKQHT môn học theo định hướng PTNL SV trong
đào tạo theo tín chỉ.
3. Khách thể, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học trong đào tạo theo tín chỉ.
3.2. Đối tƣợng nghiên cứu: Hoạt động ĐGKQHT môn học của SV trong đào
tạo theo tín chỉ.
3.3. Phạm vi nghiên cứu
- Về khách thể khảo sát: SV đại học hệ chính quy tập trung trong đào tạo
theo tín chỉ.
4

- Về mẫu điều tra thực trạng:100 giảng viên đang giảng dạy và 500 SV

đang học tập ở 06 trường đại học tổ chức đào tạo theo tín chỉ trong và ngoài
Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh.
- Về mẫu thực nghiệm (không đối chứng): tiến hành thực nghiệm qua một
môn học trong chương trình đào tạo theo tín chỉ ở trường Đại học Khoa học
Xã hội và Nhân văn thành phố Hồ Chí Minh.
- Về thời gian và địa bàn nghiên cứu thực tiễn: Từ tháng 01 năm 2010 đến
tháng 12 năm 2012 tại Thành phố Hồ Chí Minh.
4. Giả thuyết khoa học
Thực trạng ĐGKQHT MH của SV trong đào tạo theo tín chỉ ở nước ta còn
tồn tại một số hạn chế về mục tiêu và nội dung ĐG; vì thế, nếu áp dụng mô
hình ĐGKQHT- trong đó hoạt động ĐG được tích hợp vào quá trình giảng
dạy và học tập thông qua các NVHT cụ thể theo định hướng PTNL SV sẽ góp
phần nâng cao hiệu quả ĐGKQHT của SV nói riêng, chất lượng đào tạo đại
học nói chung.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận cơ bản về ĐGKQHT của SV trong đào tạo theo
tín chỉ;
- Nghiên cứu thực trạng ĐGKQHT của SV trong đào tạo theo tín chỉ ở
một số trường đại học và phân tích nguyên nhân của thực trạng đó;
- Nghiên cứu đề xuất mô hình ĐGKQHT môn học theo theo định hướng
PTNL SV trong đào tạo theo tín chỉ;
- Đánh giá tính khả thi của mô hình nêu trên thông qua xin ý kiến chuyên
gia đồng thời với việc áp dụng mô hình này qua thực nghiệm trên môn học
Đại cương Khoa học quản lý cho SV Khoa Giáo dục, Trường Đại học Khoa
học Xã hội và Nhân văn- Đại học quốc gia thành phố Hồ Chí Minh.
5

6. Phƣơng pháp nghiên cứu
Phương pháp chỉ đạo nghiên cứu vấn đề trong đề tài là tiếp cận hệ thống-
đồng bộ và tiếp cận cấu trúc- chức năng trong quá trình nghiên cứu lý luận

cũng như nghiên cứu thực tiễn.
Trong đề tài này áp dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
6.1. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu
Nhóm phương pháp này được áp dụng nhằm xây dựng cơ sở lý luận của
đề tài luận án, đặc biệt là xây dựng cơ sở lý luận của mô hình đánh giá kết
quả học tập qua môn học theo định hướng phát triển năng lực SV trong đào
tạo theo tín chỉ thông qua việc thu thập, phân tích, hệ thống hóa, tổng hợp tư
liệu lý luận từ các công trình nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước; các
văn bản quy định của ngành giáo dục; các tài liệu giáo khoa, bài báo, báo cáo
khoa học, các tham luận trong các hội thảo khoa học…có liên quan đến vấn
đề nghiên cứu của đề tài. Trong đó sử dụng chủ yếu các biện pháp, kỹ thuật
như: - Lập thư mục nghiên cứu theo chủ đề; - Hồi cứu các văn bản hành
chính, pháp quy có liên quan đến giáo dục đại học và đào tạo theo tín chỉ; -
Điển cứu các công trình khoa học, các bài báo khoa học trong và ngoài nước
có liên quan đến vấn đề nghiên cứu của đề tài; - Phân tích nội dung và đối
chiếu qua đó làm rõ sự tương đồng, khác biệt trong nội dung thể hiện qua các
tài liệu nghiên cứu, đặc biệt là trên cơ sở phân tích đối chiếu ấy để tìm ra sự
phát triển về mặt lý luận của đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học
cũng như những vấn đề lý luận còn bỏ ngõ; ưu điểm và một số hạn chế trong
các văn bản pháp quy về đào tạo và đánh giá kết quả học tập của sinh viên ở
nước ta; và cuối cùng là, đề xuất mô hình đánh giá kết quả học tập qua môn
học theo định hướng phát triển năng lực SV thích hợp trong đào tạo theo tín
chỉ ở đại học hiện nay.
6

6.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp điều tra (bằng bảng hỏi): dùng phiếu khảo sát để thăm
dò ý kiến của SV, cán bộ quản lý và giảng viên đại học về một số nội dung có
liên quan đến vấn đề nghiên cứu của đề tài. Trong đó tập trung vào các vấn đề
sau:

- Khảo sát thực trạng đánh giá kết quả học tập của SV trong đào tạo
theo tín chỉ thông qua ý kiến trả lời của giảng viên, cán bộ quản lý và sinh
viên;
- Khảo sát phản hồi của sinh viên qua môn học thực nghiệm về mô
hình mô hình đánh giá kết quả học tập qua môn học theo định hướng phát
triển năng lực SV.
Phương pháp chuyên gia: Đây là một trong những phương pháp nghiên
cứu bổ sung bằng cách ghi nhận ý kiến trao đổi, đóng góp của các nhà khoa
học, cán bộ quản lý và cán bộ giảng dạy đại học có kinh nghiệm về một số
khía cạnh có liên quan đến vấn đề nghiên cứu của đề tài nhằm bổ sung, hoàn
chỉnh và củng cố thêm kết quả nghiên cứu của đề tài. Cụ thể là: - Xin ý kiến
chuyên gia nhận định về thực trạng đánh giá kết quả học tập của SV trong đào
tạo theo tín chỉ ở các trường đại học hiện nay; - Xin ý kiến chuyên gia về đề
xuất những biện pháp đổi mới đánh giá kết quả học tập của SV trong đào tạo
theo tín chỉ hiện nay; - Xin ý kiến chuyên gia nhận định về tính khoa học và
tính khả thi của mô hình đánh giá kết quả học tập qua môn học theo định
hướng phát triển năng lực SV trong đào tạo theo tín chỉ.
Phương pháp quan sát thực tế và nghiên cứu sản phẩm: thông qua dự
giờ lớp học, quan sát các hoạt động KT ĐGKQHT của SV; tìm hiểu một số
mẫu về nội dung, hình thức KT ĐGKQHT đang áp dụng, đề cương MH,
KQHT của SV … Kết quả tìm hiểu qua phương pháp này được dùng minh
7

họa để làm rõ hơn về thực trạng đánh giá kết quả học tập của SV trong đào
tạo theo tín chỉ hiện nay.
6.3. Nhóm phƣơng pháp thực nghiệm (không đối chứng)
Phương pháp này được dùng trong quá trình đánh giá tính khả thi của
mô hình ĐGKQHT môn học theo định hướng PTNL SV trong đào tạo theo
tín chỉ. Do những điều kiện khách quan và chủ quan mà phương pháp này
được thực hiện theo quy trình sau:

- Thực nghiệm thăm dò qua môn học Lý luận giáo dục trên khách thể
sinh viên năm 2 Khoa Giáo dục trong học kỳ 1 năm học 2010-2011tại trường
Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn- Đại học quốc gia Thành phố Hồ Chí
Minh. Mục đích chính của khảo nghiệm này là để xem xét sự tiếp nhận và
phản ánh của SV, điều chỉnh về mặt nội dung mô hình đề xuất cũng như cách
thức thực hiện trong quá trình khảo nghiệm.
- Thực nghiệm chính thức (không đối chứng) qua môn học Đại cương
Khoa học quản lý trên khách thể sinh viên năm 3 chuyên ngành Quản lý giáo
dục, Khoa Giáo dục trong học kỳ 1 năm học 2011-2012 tại trường Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn- Đại học quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh
nhằm đánh giá tính khả thi của mô hình đề xuất.
6.4. Nhóm phƣơng pháp thống kê trong giáo dục
Phương pháp này được thực hiện qua các khâu chủ yếu:
(1) Thu thập dữ liệu (bằng các phương pháp như quan sát, điều tra, phỏng
vấn, nghiên cứu tài liệu…)
(2) Phân loại và phân tích dữ liệu:
- Đối với dữ liệu định lượng, dùng kỹ thuật phân tích thống kê: phương
pháp này được sử dụng nhằm phân tích các dữ liệu định lượng (thu về từ các
8

phiếu khảo sát, điểm số học tập của SV, kết quả thực nghiệm sư phạm…)
bằng phần mềm SPSS nhằm gia tăng độ tin cậy kết quả nghiên cứu của đề tài.
- Đối với dữ liệu định tính, dùng kỹ thuật phân tích nội dung: Phương
pháp này được sử dụng nhằm khai thác, xử lý nội dung thông tin định tính
phục vụ yêu cầu nghiên cứu trên cơ sở tổng hợp thông tin qua trao đổi, phỏng
vấn và quan sát thực tế.
(3) Trình bày, phân tích, nhận định và ĐG kết quả thu được dựa trên nguồn
dữ liệu đã xử lý.
Ngoài ra, trong quá trình nghiên cứu đề tài có kết hợp sử dụng thêm
phương pháp phỏng vấn phi chính thức với giảng viên và SV để tìm hiểu kỹ

hơn một số vấn đề có liên quan đến kết quả khảo sát thực trạng và thực
nghiệm.
7. Hƣớng tiếp cận và luận điểm bảo vệ của luận án
7.1. Hƣớng tiếp cận của đề tài
Đề tài nghiên cứu dựa trên một số hướng tiếp cận sau:
- Tiếp cận đồng bộ hệ thống-cấu trúc của quá trình dạy học đại học
(QTDHĐH) cho thấy chúng bao gồm nhiều yếu tố có mối liên hệ chặt chẽ, tác
động tương hỗ, cùng vận hành thông qua sự kết hợp giữa hoạt động giảng dạy
và học tập nhằm thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ dạy học đại học. Trong đó,
ĐGKQHT của SV vừa là một khâu cơ bản, vừa là một hoạt động được thực
hiện thường xuyên liên tục trong QTDHĐH. Vì vậy, một mặt ĐGKQHT
không thể tách rời khỏi QTDHĐH, chúng có tác dụng vừa xác nhận, vừa thúc
đẩy, điều chỉnh toàn bộ quá trình và kết quả dạy học; mặt khác, ĐGKQHT
cần trở thành một hoạt động được thực hiện dựa trên mô hình ĐG thích hợp
trên cơ sở tham khảo loại mô hình lập kế hoạch và đánh giá chương trình
trong giáo dục đại học (Logic Models) [117].
9

- Tiếp cận chức năng của hoạt động ĐGKQHT cho thấy chúng không
chỉ có tác dụng xác nhận kết quả, điều chỉnh việc dạy và học mà còn có ảnh
hưởng nhất định đến các yếu tố khác trong quá trình dạy học. Có thể khẳng
định rằng, những yếu tố khác trong quá trình dạy học đại học sẽ bị ảnh hưởng
về mặt chức năng theo các chiều hướng khác nhau nếu trong quá trình đó có
sự thay đổi về KT- ĐG. Vì vậy, để ĐGKQHT thật sự thể hiện đúng chức năng
của nó, đáp ứng được mục tiêu học tập và giảng dạy nói riêng, mục tiêu đào
tạo nói chung thì việc xác định các yếu tố cơ bản, mối liên hệ tác động qua lại
và chức năng của chúng trong mô hình ĐGKQHT (bao hàm cả việc xác định
khung lý thuyết của ĐGKQHT, xây dựng chuẩn ĐG, xác lập quy trình và
công cụ ĐG) là yêu cầu có tính chất bắt buộc.
- Tiếp cận từ thực tiễn đào tạo theo tín chỉ hiện nay cho thấy đây là một

trong những hệ thống đào tạo tiên tiến, được áp dụng nhiều ở các nước và
đang triển khai áp dụng ở các trường Đại học tại Việt Nam. Đào tạo theo tín
chỉ có tính linh hoạt và thích ứng cao; hướng đến mục tiêu cá thể hóa hoạt
động học tập của người học- giúp họ có thể học theo năng lực và điều kiện
của riêng mình. Điều này đòi hỏi trong quá trình đào tạo phải phát huy được
tính chủ động của người học; giúp người học biết cách học để có thể tự học
và tự ĐG sự tiến bộ và phát triển về năng lực của mình trong quá trình học
tập. Vì vậy, để đảm bảo tính hiệu quả của hệ thống đào tạo này thì hoạt động
ĐGKQHT phải đáp ứng được yêu cầu ĐG theo định hướng PTNL SV.
7.2. Luận điểm bảo vệ của đề tài luận án
- Chất lượng của chương trình đào tạo trước hết được phản ánh, kiểm soát
và ĐG qua KQHT MH của SV;
- ĐGKQHT cần được xem như là một trong những công cụ dạy-học đặc
thù được tích hợp và thực hiện thường xuyên, linh hoạt trong quá trình dạy
học đại học dưới dạng các nhiệm vụ học tập của SV;
10

- Hoạt động ĐGKQHT của SV trong đào tạo theo tín chỉ sẽ đạt hiệu quả
cao hơn khi áp dụng mô hình ĐG theo định hướng PTNL của SV.
8. Đóng góp mới của đề tài
- Về lý luận: Đề tài đưa ra hệ thống lý luận của mô hình ĐGKQHT theo
định hướng PTNL của SV trong đào tạo theo tín chỉ, trong đó xác định rõ cơ
sở lý thuyết của mô hình ĐGKQHT theo định hướng PTNL của SV; đặc điểm
bản chất; cấu trúc; cơ chế và các giải pháp vận hành mô hình này trong quá
trình tổ chức dạy học và ĐGKQHT môn học của SV.
- Về thực tiễn: Khẳng định được tính hiệu quả của các giải pháp vận hành
mô hình và tính khả thi của mô hình ĐGKQHT theo định hướng PTNL của
SV trong đào tạo theo tín chỉ.
9. Cấu trúc của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận- khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo

và phần phụ lục, luận án được cấu trúc thành 3 chương, bao gồm: Chương 1:
Cơ sở lý luận về mô hình ĐGKQHT của sinh viên trong đào tạo theo tín chỉ;
Chương 2: Thực tiễn ĐGKQHT môn học của SV trong đào tạo theo tín chỉ
hiện nay; Chương 3: Đề xuất và đánh giá tính khả thi của mô hình ĐGKQHT
môn học theo định hướng PTNL SV trong đào tạo theo tín chỉ.

11

CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ MÔ HÌNH ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP
CỦA SINH VIÊN TRONG ĐÀO TẠO THEO TÍN CHỈ
1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu lý luận và thực tiễn về đánh giá kết quả học tập
trong giáo dục đại học
Có thể nói, những nghiên cứu lý luận về ĐGKQHT thường xuất phát từ
những nghiên cứu nước ngoài, trong đó tập trung làm rõ quan niệm về đánh
giá nói chung [126], những khía cạnh có liên quan đến bản chất, mục đích,
tiêu chí, công cụ ĐGKQHT [125] và đặc biệt là những vấn đề cụ thể trong
ĐGKQHT của SV [101].
Bên cạnh đó, những công trình nghiên cứu có tính chất tổng hợp về lý
luận cũng như mối liên hệ giữa nguyên lý, chính sách và thực tiễn về
ĐGKQHT trong giáo dục nói chung, trong GDĐH nói riêng [111], [122].
Cụ thể hơn là các nghiên cứu về ĐGKQHT trong môi trường lớp học
(classroom assessment) mang tính ứng dụng- thực hành để qua đó có thể hỗ
trợ tốt nhất cho giảng viên trong công tác giảng dạy và ĐGKQHT SV [96],
[102]. Kết quả nghiên cứu về ĐGKQHT trong lớp học cho thấy chúng như là
một thành tố của hoạt động giảng dạy, có mối liên hệ tích hợp với tất cả các
quá trình diễn ra trong lớp học đồng thời ĐGKQHT không chỉ là vấn đề thực
hiện các bài trắc nghiệm, cho điểm, phân loại dựa trên các tiêu chí mà còn
liên quan đến việc tổ chức, xây dựng kế hoạch và thực thi các chiến lược

giảng dạy, đào tạo của giảng viên nữa[155].
Ngoài ra, một trong những nội dung không kém phần quan trọng của
nghiên cứu về ĐGKQHT là việc xác định quan điểm, phương pháp
ĐGKQHT theo các hướng tiếp cận khác nhau. Chẳng hạn như hướng tiếp cận
12

ĐGKQHT dựa trên môn học [116]; hướng tiếp cận ĐGKQHT dựa vào người
học [128], [138]; hướng tiếp cận ĐGKQHT dựa vào đặc điểm của chương
trình học, ngành đào tạo [127]v.v.
Những nghiên cứu trong nước về ĐGKQHT thường tập trung vào
những vấn đề có tính chất đặc thù liên quan đến công cụ, kỹ thuật, các hình
thức ĐGKQHT qua một số công trình nghiên cứu tiêu biểu về đo lường-đánh
giá trong giáo dục [71]; về đo lường thành quả học tập của người học [76]; về
trắc nghiệm khách quan, trắc nghiệm tiêu chí [74]…
1.1.2. Những nghiên cứu lý luận và thực tiễn về đánh giá kết quả học tập
trong đào tạo theo tín chỉ
Điều thú vị là hầu như hiếm có công trình nghiên cứu nào ở nước ngoài
về ĐGKQHT trong đào tạo theo tín chỉ ở đại học. Nói một cách chính xác
hơn, những nghiên cứu ĐGKQHT trong GDĐH rất ít có sự phân biệt giữa
đào tạo theo tín chí hay phi-tín-chỉ. Chúng ta đều biết, đào tạo theo tín chỉ là ý
tưởng khởi thủy từ Viện đại học Harvard giữa cuối thế kỷ XIX (năm
1872)[165] nhưng cho đến ngày nay vẫn còn có một số quốc gia có nền
GDĐH lâu đời (chẳng hạn Vương quốc Anh) vẫn chưa áp dụng hoàn toàn hệ
thống tín chỉ trong đào tạo đại học. Sự thay đổi, cải tiến, đổi mới về mô hình
quản lý đào tạo (chẳng hạn từ học chế niên chế sang học chế tín chỉ), phương
thức đào tạo từ chương trình định sẵn sang chương trình được cấu trúc theo
học phần (module), theo chúng tôi là để đạt được chất lượng đào tạo cao hơn,
đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người học cũng như yêu cầu của xã hội. Bởi vậy
về mặt nguyên tắc, bản chất, giá trị của các nghiên cứu lý luận và thực tiễn về
ĐGKQHT không bị biến dạng theo mô hình đào tạo mà ngược lại- sự áp

dụng, đổi mới mô hình quản lý đào tạo phải làm sao để hoạt động ĐGKQHT
thể hiện và phát huy tốt nhất vai trò, tác dụng, ý nghĩa và giá trị bản chất của
chúng. Theo chúng tôi, mô hình quản lý đào tạo phải thích ứng, phù hợp với
giá trị bản chất của ĐGKQHT; và chiều ngược lại, giá trị bản chất của
13

ĐGKQHT có tác dụng định hướng việc áp dụng phương thức tổ chức và quản
lý đào tạo sao cho phát huy tốt nhất vai trò của ĐGKQHT.
Trong bối cảnh chuyển đổi sang đào tạo theo tín chỉ ở nước ta hiện nay,
những nghiên cứu về giảng dạy, học tập, ĐGKQHT trong đào tạo theo tín chỉ
ngày càng được quan tâm. Hầu hết các nghiên cứu theo hướng này nhằm làm
sáng tỏ bản chất của đào tạo theo tín chỉ [8]; những yêu cầu đối với việc tổ
chức dạy học [7]; những đổi mới về phương thức kiểm tra, ĐGKQHT trong
đào tạo theo tín chỉ… Kết quả của những nghiên cứu này thường tập trung
nhấn mạnh các khía cạnh sau: (1) chú trọng kiểm tra đánh giá thường xuyên
trong đào tạo theo tín chỉ, một mặt giúp người dạy và người học có được các
thông tin phản hồi kịp thời để điều chỉnh hoạt động giảng dạy và học tập; mặt
khác thúc đẩy tính tích cực và chủ động trong học tập của sinh viên mặc dù
công việc của giảng viên và sinh viên vất vả hơn nhưng hiệu quả dạy học tăng
lên và áp lực của kiểm tra cuối kỳ được giảm nhẹ[36]; (2) đề cương môn học
như là một công cụ để dạy học theo tín chỉ và là điều kiện đủ của quá trình
triển khai dạy học theo tín chỉ, cụ thể là đề cương môn học phải chỉ rõ thời
gian, hình thức kiểm tra, quy định và yêu cầu của từng bài kiểm tra, cách đánh
giá, trọng số đánh giá kết quả học tập của từng phần. Căn cứ vào đó, người
dạy và người học tự lập kế hoạch dạy- học của mình. Đồng thời, các hình
thức kiểm tra- đánh giá cần đa đạng và thời gian thực hiện kiểm tra- đánh giá
cũng cần được thực hiện thường xuyên theo tuần, tháng, giữa kỳ, hết môn
[38]; (3) cần thực hiện đánh giá thường xuyên trong tiến trình dạy và học
cùng với các phương pháp khác như đánh giá tổng kết và người học tự đánh
giá kết quả học tập theo danh sách các mục tiêu phải đạt của môn học [71]…

1.1.3. Những nghiên cứu lý luận và thực tiễn về mô hình đánh giá kết quả
học tập trong giáo dục đại học
Một trong những nghiên cứu có liên quan gần gũi đến vấn đề nghiên
cứu của đề tài luận án là mô hình trong đánh giá giáo dục đại học của nhóm
tác giả Joughin, G. và Macdonald, R. [112]. Nội dung chính về kết quả