Tiết 114: Liệt Kê

Người thực hiện: Cao Xuân Dũng
Trường THCS Việt Thống - Quế Võ - Bắc Ninh

Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: Thế nào là dùng cụm chủ vị để mở rộng câu? Nêu
các tr ờng hợp dùng cụm chủ vị để mở rộng câu?
Trả lời:
-Là dùng các cụm từ có hình thức giống câu đơn
bình th ờng, gọi là cụm chủ vị, làm thành phần câu
hoặc của cụm từ để mở rộng câu.
- Các thành phần câu nh chủ ngữ, vị ngữ và các
phụ ngữ trong cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính
từ đều có thể đ ợc cấu tạo bằng một cụm chủ vị.

Tiết 114 : Liệt kê
A. Lý thuyết
I. Thế nào là phép liệt kê?
1. Vớ d:( SGK)

Bên cạnh ngài , mé tay trái, bát yến hấp đ ờng phèn, để trong khay khảm, khói bay
nghi ngút; tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau
đậu, rễ tía, hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà, nào
ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông trông mà thích mắt.[]
Ngoài kia tuy m a gió ầm ầm, dân phu rối rít, nh ng trong này nghe chừng tĩnh mịch
lắm[]
? Nêu cấu tạo và ý nghĩa của việc sử dụng những từ in đậm trong đoạn trích trên ?
*Về cấu tạo:
Các cụm từ và các từ sắp xếp nối tiếp nhau có mô hình cấu tạo cú pháp t ơng tự
nhau:(Các cụm DT và các DT)
1 - bát yến hấp đ ờng phèn; tráp đồi mồi chữ nhật

- nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao chuôi ngà
2 trầu vàng, cau đậu, rễ tía -ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bông
*Về ý nghĩa:
Cùng miêu tả những sự vật xa sỉ đắt tiền đ ợc bày biện xung quanh quan lớn

Tiết 114 : Liệt kê
A.Lý thuyết.
I. Thế nào là phép liệt kê?
1. Vớ d : ( SGK)
2.Phân tích:
3. Nhận xét:
*Về cấu tạo:
- Đoạn văn sắp xếp liên tiếp các từ
ngữ có mô hình cấu tạo cú pháp t ơng
tự nhau
*Về ý nghĩa:
- Cùng miêu tả những sự vật xa sỉ đắt
tiền đ ợc bày biện xung quanh quan
lớn.
*Tác dụng:
-
Nhằm làm nổi bật sự xa hoa của viên
quan, đối lập với tình cảnh lam lũ của
dân phu ngoài m a gió
*Câu hỏi: Việc tác giả nêu ra hàng
loạt sự việc t ơng tự bằng những
kết cấu t ơng tự nh vậy có tác
dụng gì?

*Qua tìm hiểu ngữ liệu em hãy

cho biết thế nào là phép liệt kê,
tác dụng của phép liệt kê ?
- Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng
loạt từ hay cụm từ cùng loại để
diễn tả đ ợc đầy đủ hơn, sâu sắc
hơn những khía cạnh khác nhau
của thực tế hay của t t ởng tình
cảm

Tiết 114 : Liệt kê
Bài tập ứng dụng:
Bài tập ứng dụng:
*Chỉ ra phép liệt kê trong câu văn
sau và cho biết phép liệt kê đó
nhằm miêu tả điều gì?
" Nhạc công dùng các ngón
đàn trau chuốt nh ngón
nhấn, mổ, vỗ, vả, ngón bấm, day,
chớp, búng, ngón phi, ngón rãi."
*Đáp án
-Phép liệt kê: Ngón nhấn, mổ, vỗ,
vả, ngón bấm, day, chớp, búng,
ngón phi, ngón rãi.
-Tác dụng: Miêu tả tài nghệ chơi
đàn của nhạc công với những
ngón đàn hết sức phong phú.
A.Lý thuyết.
I. Thế nào là phép liệt kê?
1. Ngữ liệu( SGK)
2.Phân tích:

3. Nhận xét:
*Về cấu tạo:
-
Đoạn văn sử dụng các từ ngữ có mô
hình cấu tạo cú pháp t ơng tự nhau
*Về ý nghĩa:
-
Cùng miêu tả những sự vật xa sỉ đắt
tiền đ ợc bày biện xung quanh quanlớn
*Tác dụng:
-
Nhằm làm nổi bật sự xa hoa của viên
quan, đối lập với tình cảnh lam lũ của
dân phu ngoài m a gió

Tiết 114 : Liệt kê
L u ý:
- Khi nói viết, gặp những sự vật, sự việc, hoạt động, tính chất,
cùng loại ng ời ta th ờng dùng phép liệt kê.
- Có khi là sự liệt kê bình th ờng.
Ví dụ: Hà, Huệ, Lan cùng thi đua học tập tốt, lao động tốt
- Khi ng ời nói, ng ời viết có ý thức sử dụng liệt kê để gây một ấn t
ợng sâu sắc kích thích trí t ởng t ợng cho ng ời đọc, ng ời nghe thì
liệt kê trở thành phép tu từ.
Ví dụ : Bởi thế, nó gầy hơn, nó còm hơn, nó đét lại.(Nam
Cao)
- Để đạt hiệu quả tu từ cao, ng ời ta có thể thêm một số trợ từ nhấn
mạnh trong phép liệt kê:
Ví dụ: -Mẹ tôi đi chợ mua đủ thứ: nào rau, nào đậu, nào thịt,
nào cá, nào t ơng, nào cà

- Hai bên Nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào dao
chuôi ngà, nào ống vôi chạm
_

Tiết 114 : Liệt kê
A. Lý thuyết.
I. Thế nào là phép liệt kê?
II. Các kiểu liệt kê.
1. Vớ d :(SGK)
2. Phân tích.
3. Nhận xét:
*Về cấu tạo
-Câu 1.a: Liệt kê không theo từng
cặp, (ngăn cách bởi các dấu
phẩy)
- Câu 1.b: Liệt kê theo từng cặp
( với quan hệ từ và)
*Về ý nghĩa:
-Câu 2.a: Liệt kê không tăng tiến
-Câu 2.b: Các bộ phận liệt kê có sự
tăng tiến về ý nghĩa

1. Xét về cấu tạo, các phép liệt kê d ới đây có gì
khác nhau?
a. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả
tinh thần, lực l ợng, tính mạng, của cải để
giữ vững quyền tự do, độc lập
b. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả
tinh thần và lực l ợng, tính mạng và của cải
để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.

2. Thử đảo các bộ phận trong những phép liệt
kê d ới đây rồi rút ra kết luận về ý nghĩa các
phép liệt kê ấy có gì khác nhau
a. Tre, nứa, trúc, mai, vầu mấy chục loại khác
nhau, nh ng cùng một mầm non măng mọc
thẳng
b. Tiếng Việt của chúng ta phản ánh sự hình
thành và tr ởng thành của xã hội Việt Nam
và của dân tộc Việt Nam, của tập thể nhỏ
là gia đình, họ hàng, làng xóm và của tập
thế lớn là dân tộc, quốc gia.

Tiết 114 : Liệt kê
A.Lý thuyết.
I. Thế nào là phép liệt kê.
II.Các kiểu liệt kê.
1. Ngữ liệu(SGK)
2. Phân tích.
3. Nhận xét:

? Từ việc giải hai bài tập trên hãy
trình bày kết quả phân loại phép
liệt kê bằng sơ đồ hoặc bảng
phân loại ?
Phân loại liệt kê
Về cấu tạo Về ý nghĩa
Liệt kê
theo
từng
cặp

Liệt kê
không
theo
từng
cặp
Liệt kê
tăng
tiến
Liệt kê
không
tăng
tiến
*Về cấu tạo
-Câu 1.a: Liệt kê theo trình tự sự
việc không theo từng cặp
- Câu 1.b: Liệt kê theo từng cặp
*Về ý nghĩa:
-Câu 2.a: Liệt kê không tăng tiến
-Câu 2.b: Liệt kê có sự tăng tiến về ý
nghĩa

Tiết 114 : Liệt kê
A. Lý thuyết.
I. Thế nào là phép liệt kê?
II. Các kiểu liệt kê.
III.Ghi nhớ: (sgk/104,105)
1. Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng
loạt từ hay cụm từ cùng loại để
diễn tả đ ợc đầy đủ hơn,sâu sắc hơn
những khía cạnh khác nhau của

thực tế hay của t t ởng tình cảm.
2. Xét theo cấu tạo có thể phân biệt
kiểu liệt kê theo từng cặp với kiểu
liệt kê không theo từng cặp.
-Xét theo ý nghĩa, có thể phân biệt
kiểu liệt kê tăng tiến với kiểu liệt
kê không tăng tiến
? Qua phân tích ngữ liệu phần
I và II cho biết:
-Thế nào là phép liệt kê ?Tác
dụng của phép liệt kê ?
-Các kiểu liệt kê ?

Tiết 114: Liệt Kê
A.Lý thuyết.
I. Thế nào là phép liệt kê
- Liệt kê là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ
hay cụm từ cùng loại để diễn tả đầy đủ
hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác
nhau của thực tế hay của t t ởng tình
cảm.
II.Các kiểu liệt kê.
- Xét theo cấu tạo, có thể phân biệt kiểu
liệt kê theo từng cặp với kiểu liệt kê
không theo từng cặp.
-Xét theo ý nghĩa, có thể phân biệt kiểu
liệt kê tăng tiến với kiểu liệt kê không
tăng tiến.
III. Ghi nhớ SGK/105
B. Luyện tập

1. Bài tập 1:
Trong bài Tinh thần yêu n ớc của
nhân dân ta,để chứng minh cho
luận điểm: yêu n ớc là một truyền
thống quý báu của ta,Chủ tịch Hồ
Chí Minh đã sử dụng phép liệt kê
nêu ra nhiều dẫn chứng sinh động,
giầu sức thuyết phục. Hãy chỉ ra
những phép liệt kê ấy?
*Đáp án:
-Từ x a đến nay mỗi khi tổ quốc bị
xâm lăng thì tinh thần ấy lại sôi nổi,
nó kết thành một làn sóng vô cùng
mạnh mẽ, to lớn, nó l ớt qua mọi sự
nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm
tất cả lũ bán n ớc và lũ c ớp n ớc.
-Chúng ta có quyền tự hào vì những
trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Tr
ng, Bà Triệu,Trần H ng Đạo, Lê Lợi,
Quang Trung,.
-

III. Luyện tập
2. Bài tập 2: Tìm phép liệt kê trong đoạn trích sau:
a.Và đó cũng là lần đầu tiên trong đời mình, hai con mắt của ông
Va-ren đ ợc thấy hiển hiện cái huyền diệu của một thành phố
Đông D ơng, d ới lòng đ ờng, trên vỉa hè, trong cửa tiệm. Những cu
li xe kéo xe tay phóng cật lực, đôi bàn chân trần giẫm lạch bạch
trên mặt đ ờng nóng bỏng; những quả d a hấu bổ phanh đỏ lòm
lòm; những xâu lạp x ờng lủng lẳng d ới mái hiên các hiệu cơm;

cái rốn một chú khách tr ng ra giữa trời; một viên quan uể oải b
ớc qua, tay phe phẩy cái quạt, ngực đeo tấm Bắc Đẩu bội tinh
hình chữ thập. Thật là lộn xộn! Thật là nhốn nháo!
* Đáp án: Các phép liệt kê
a D ới lòng đ ờng, trên vỉa hè, trong cửa tiệm
- Những cu li xe kéo ; những quả d a hấu ; những xâu
lạp x ờng; Cái rốn một chú khách;một viên quan uể oải.

Tiết 114: Liệt Kê
A.Lý thuyết.
I. Thế nào là phép liệt kê
II.Các kiểu liệt kê.
III. Ghi nhớ SGK/105
B. Luyện tập
2 Bài tập 2/ b
Tìm phép liệt kê trong đoạn thơ sau:


Tỉnh lại em ơi qua rồi cơn ác mộng
Tỉnh lại em ơi qua rồi cơn ác mộng


Em đã sống lại rồi em đã sống!
Em đã sống lại rồi em đã sống!


Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung

Không giết đ ợc em ng ời con gái anh
Không giết đ ợc em ng ời con gái anh hùng

*Đáp án:
Phép liệt kê:
-Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung

Tiết 114: Liệt Kê
A.Lý thuyết.
I. Thế nào là phép liệt kê
II. Các kiểu liệt kê.
III. Ghi nhớ SGK/105
B. Luyện tập
3. Bài tập3.
? Hãy đặt câu có sử dụng phép liệt kê
để:
a. Tả một số hoạt động trên sân tr ờng em
trong giờ ra chơi. (Nhóm1)
b. Trình bày nội dung truyện ngắn
Những trò lố hay là Va- ren và Phan
Bội Châu mà em vừa học.
(Nhóm2)
c. Nói lên cảm xúc của em về hình t ợng
nhà cách mạng phan Bội Châu trong
truyện ngắn Những trò lố hay là Va-
ren và phan Bội Châu. (Nhóm 3)

Bµi tËp cñng cè

H ớng dẫn về nhà

+ Học thuộc hai phần ghi nhớ
+ Viết một đoạn văn có sử dụng phép liệt kê,
chỉ ra kiểu liệt kê.
+ Chuẩn bị bài dấu phẩy, dấu chấm phẩy.