Tiết 85 - Diễn đạt trong văn nghị luận

diÔn ®¹t
trong v¨n nghÞ luËn
TiÕt 85

I.Cách sử dụng từ ngữ trong bài văn nghị luận
1.Ví dụ 1
a. -Nội dung hai đoạn giống nhau.
- Cách dùng từ hai đoạn khác nhau:
Đoạn 1 Đoạn 2
- Chúng ta hẳn ai cũng
nghe nói về
- trong lúc nhàn rỗi
- Bác vốn chẳng thích làm
thơ
-vẻ đẹp lung linh
- Vẻ đẹp ấy thể hiện rõ trong
những bài thơ
- Chúng ta không thể không nhắc
tới
-trong những thời khắc hiếm hoi đ
ợc thanh nhàn bất đắc dĩ
-Thơ không phải là mục đích cao
nhất của
-những vần thơ vang lên của
-là những thi phẩm tiêu biểu cho
tinh thần đó.
Thảo luận nhóm: 7 phút
-
Nhóm 1+3: Thực hiện các yêu cầu
ở ví dụ 1 (ý a,b) - SGK tr 136,137.

-
Nhóm 2+4: Thực hiện các yêu cầu
của ví dụ 2 - SGK tr 137.

Đoạn 1: dùng từ mang màu sắc khẩu ngữ, sáo rỗng,
khụng phù hợp đối t ợng đ ợc nói đến: nhàn
rỗi, chẳng thích làm thơ, vẻ đẹp lung linh
Đoạn 2:
- Dùng phép thay thế từ ngữ để tránh trùng lặp:
Hồ Chí Minh, Bác, Ng ời
- Cách trích lại các từ ngữ của các nhà nghiên
cứu, các nhà thơ khác làm đoạn văn hình ảnh, sinh
động, thuyết phục hơn
diễn đạt trong văn nghị luận

diễn đạt trong văn nghị luận
Cụm từ không phù hợp Cụm từ thay thế
- "lúc nhàn rỗi ở nhà
lao cực khổ"
- "chẳng thích làm
thơ"
- "vẻ đẹp lung linh"
- " những khoảnh khắc
thanh nhàn hiếm hoi
trong lao tù"
- " không coi thơ là mục
đích của cuộc đời"
- " vẻ đẹp giản dị "
b.

diễn đạt trong văn nghị luận
2. Ví dụ 2
a.Những từ ngữ in đậm chỉ những khái niệm
trừu t ợng thuộc lĩnh vực tinh thần, mang nét nghĩa
chung: u sầu, lặng lẽ, rất phù hợp với tõm trạng
nhà thơ Huy Cận trong tập Lửa thiêng.
b.Sắc thái biểu cảm của các từ ngữ đó phù hợp
với đối t ợng nghị luận vì đây là một đoạn văn nghị
luận về thế giới tinh thần của một thi sĩ lớn.

diễn đạt trong văn nghị luận
3. Ví dụ 3
những từ ngữ không
phù hợp
Có thể thay thế bằng các
từ ngữ
- vĩ đại
- kiệt tác
- thể xác
- chẳng là gì cả
- anh chàng
- cũng thế mà thôi
- tên hàng thịt
- nổi tiếng
- tác phẩm hay
- thân xác
- không là gì
- nhân vật
- cũng vậy
- anh hàng thịt

diễn đạt trong văn nghị luận
4. Những yêu cầu về cách dùng từ ngữ trong
bài văn nghị luận:
- Lựa chọn từ ngữ chính xác, phù hợp, tránh dùng
những từ ngữ sáo rỗng, cầu kì.
- Kết hợp sử dụng các phép tu từ từ vựng và một
số từ ngữ mang tính biểu cảm, gợi hình t ợng để bộc
lộ cảm xúc phù hợp.

diễn đạt trong văn nghị luận
II.Cách sử dụng kết hợp các kiểu câu trong
văn nghị luận
1. Ví dụ 1
a.
- Đoạn 1: Sử dụng câu t ờng thuật, cấu tạo cơ
bản giống nhau: câu chủ động với chủ ngữ là Trọng
Thuỷ. Cách diễn đạt này không sai nh ng đơn điệu,
thiếu sức gợi cảm.
- Đoạn 2: Sử dụng nhiều kiểu câu: câu t ờng
thuật, câu hỏi tu từ, sử dụng một số phép tu từ về
câu: phép chêm xen, phép liệt kê .
=> Đoạn văn linh hoạt, uyển chuyển, phù hợp với
lập luận và cảm xúc của ng ời viết
Thảo luận nhóm (theo
bàn): 7 phút
- Các bàn ở dãy 1: Thực
hiện các yêu cầu của ví
dụ 1 (SGK tr 138,139).
- Các bàn dãy 2: Thực

hiện các yêu cầu của ví
dụ 2 (SGK tr 139,140).

diễn đạt trong văn nghị luận
b. Sử dụng nhiều kiểu câu trong đoạn văn
khiến cho việc diễn đạt trở nên linh hoạt, lập luận
chặt chẽ, có sự hài hòa giữa lí lẽ và cảm xúc.
c. Đoạn 2 sử dụng các biện pháp tu từ cú pháp:
câu hỏi tu từ, lặp cú pháp -> diễn đạt khắc sâu về ý,
biểu hiện rõ thái độ, tình cảm của ng ời viết.
d. Sử dụng các biện pháp tu từ cú pháp sẽ kết
hợp đ ợc nhiều kiểu câu -> diễn đạt trở nên linh
hoạt và phong phú.

diễn đạt trong văn nghị luận
2. Ví dụ 2
a. Đoạn trích sử dụng các kiểu câu miêu tả với những
từ ngữ, hình ảnh giàu hình t ợng => gợi lên ở ng ời đọc
những t ởng t ợng cụ thể, sinh động về làng quê của
Nguyễn Bính.
b. Phân tích giá trị câu: Chỉ nghĩ lại cũng đã se lòng.
+ Câu ngắn gọn hơn so với câu tr ớc và sau nó, có
tác dụng dồn nén thông tin, nh một sự khẳng định dứt
khoát.
+ Câu không có chủ ngữ nên có giá trị khái quát.
Điều Chỉ nghĩ lại cũng đã se lòng không chỉ của riêng
ng ời viết mà của nhiều ng ời đọc.

diễn đạt trong văn nghị luận
3. Ví dụ 3

- Cả hai đoạn văn đều mắc lỗi sử dụng một mô
hình câu cho cả đoạn văn, dẫn đến cảm giác nặng nề,
đơn điệu, nhàm chán.
- Sửa lại bằng cách kết hợp các kiểu câu khác
nhau.

diễn đạt trong văn nghị luận
4. Những yêu cầu về cách sử dụng kết hợp
các kiểu câu:
- Kết hợp một số kiểu câu trong đoạn để tạo
nên giọng điệu linh hoạt, biểu hiện cảm xúc.
- Sử dụng các phép tu từ cú pháp để tạo nhịp
điệu, nhấn mạnh thái độ, cảm xúc.